Մատթէոս Ա. Կոստանդնուպոլսեցի
| Մատթէոս Ա. Կոստանդնուպոլսեցի | |
|---|---|
| Ծնած է | 1802[1] |
| Ծննդավայր | Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] |
| Մահացած է | 22 Օգոստոս 1865[1] |
| Մահուան վայր | Վաղարշապատ, Երեւանի նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն[1] |
| Մասնագիտութիւն | հոգեւորական |
| Վարած պաշտօններ | Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարք?[1] եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս[1] |
Մատթէոս Ա. Կոստանդնուպոլսեցի (Չուխաճեան, 1802[1], Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] - 22 Օգոստոս 1865[1], Վաղարշապատ, Երեւանի նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն[1]), Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս 1858-1865 թուականներ։ Ներսէս Ե․ Աշտարակեցիի յաջորդը։
Կենսագրական գիծեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ծնած է Պոլիս: 1826-ին կուսակրօն քահանայ օծուած է: Պոլսոյ Ստեփանոս Աղաւնի պատրիարքի հրամանով աշխատակցած է Գրիգոր Փէշտիմալճեանի կողմէ իրականացուող «Յայսմաւուրք»-ի տպագրութեան` համաձայն Տէր Իսրայէլի ընտիր օրինակին:
1835-ին ընտրուած է Պրուսայի, իսկ 1841-ին` Զմիւռնիոյ առաջնորդ: 1838-ին եպիսկոպոս օծուած է: 1844-ին Պոլսոյ պատրիարք ընտրուած է եւ կարգաւորած Մայր աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հետ յարաբերութիւնները:
1845-ին բացած է 1841-էն փակուած Սկիւտարի Ճեմարանը, ինչպէս նաեւ նոր դպրոցներ հիմնած է:
Ամիրաներու ճնշումով Մատթէոս պատրիարք 21 Սեպտեմբեր 1848-ին հրաժարական տուած է, որմէ ետք Օրթագիւղի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ քարոզիչը եղած է: 11 Մայիս 1853-ին Արմաշի վանահայր եւ Նիկոմիդիոյ առաջնորդ ընտրուած եւ այդ պաշտօնը վարած է մինչեւ 14 Դեկտեմբեր 1854:
Իբրեւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ներսէս Ե. Աշտարակեցի կաթողիկոսի վախճանումէն ետք, 1857-ին, Էջմիածնի մէջ հրաւիրուած ազգային եկեղեցական ժողովը, Պոլսոյ պատրիարքութեան հետ կապերը աւելի ամրապնդելու նպատակով որոշած է կաթողիկոս ընտրել Մատթէոս արքեպիսկոպոս Չուխաճեանը:
Էջմիածնի ազգային եկեղեցական ժողովը 17 մայիս 1858-ին Մատթէոս արքեպիսկոպոսը ամենայն հայոց կաթողիկոս ընտրած է: Կաթողիկոսական օծումը տեղի ունեցած է 15 Օգոստոս 1859-ին:
Մատթէոս Ա. կաթողիկոս Կոստանդնուպոլսեցի իր գործունէութիւնը սկսաած է մեծ ոգեւորութեամբ եւ զգալիօրէն աշխուժացուցած է ազգային-եկեղեցական կեանքը: Ան փորձած է բարեկարգել Մայր աթոռը եւ կարգաւորել վանական ներքին կեանքն ու կենցաղը:
Մատթէոս Ա. կաթողիկոս մեծ ուշադրութիւն կեդրոնացուցած է յատկապէս ծխական դպրոցներու գործունէութեան կարգաւորման եւ անոնց համար հոգաբարձուներու խորհուրդներ կազմած է, որոնք ընդհանրապէս աշխարհականներէ բաղկացած են: Այսպիսով ծխական ժողովուրդին փոխանցուած է իր դպրոցներուն կարիքները հոգալու եւ կառավարելու հոգը:
Մատթէոս կաթողիկոս նաեւ դպրոցներու կանոնադրութիւններ վաւերացուցած է, դպրոցներու պահպանման համար անհրաժեշտ ծախսերը հայթայթելու նպատակով եկեղեցիներէն եւ վանքերէն համապատասխան քանակի եկամուտներ նշանակած է: 1861-ին ան հաստատած է Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցի կանոնադրութիւնը, որուն համաձայն ընթացած է դպրոցին յետագայ ամբողջ գործունէութիւնը[2][3]:
| Նախորդը՝ Ներսէս Ե. Աշտարակեցի |
Կաթողիկոս 1858–1865 |
Յաջորդը՝ Գէորգ Դ․ Կոստանդնուպոլսեցի |
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան — Երևան: 1981. — հատոր 7. — է. 288.
- ↑ «ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԷՋԷՐ – Արցախ` Հայկական Ինքնութեան Պաշտպանութեան Միջնաբերդ. Մատթէոս Ա. Կոստանդնուպոլսեցի` Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց – ԱՍՊԵՏ ՄԱՆՃԻԿԵԱՆ – ԼՈՒՍԱՒՈՐ ԱՒԵՏԻՍ» (en-US)։ արտագրուած է՝ 2023-08-03
- ↑ «Մատթէոս Ա. Կոստանդնուպոլսեցի | armenianreligion.am»։ www.armenianreligion-am.armin.am։ արտագրուած է՝ 2023-08-03