Խոսրովանուշ

Խոսրովանուշ
մահուան օր	977
Հարստութիւն	Բագրատունիներու Տոհմ
Ամուսին	Աշոտ Գ․ Ողորմած
զաւակներ	Սմբատ Բ. տիեզերակալ, Գագիկ Ա., Գուրգէն Կիւրիկէ . եւ «անանուն» Բագրատունի?

Խոսրովանուշ թագուհի, Բագրատունեաց Հայաստանի հինգերորդ թագուհին, հայոց թագաւոր Աշոտ Գ. Ողորմածին (953-977) կինը։

Կենսագրութիւն

Թագուհիին նախնիներուն եւ տոհմին մասին քիչ տեղեկութիւններ հասած են, սակայն զաւակներուն եւ թոռներուն անունները պահպանուած են։ Ան ունեցած է 3 որդի՝ Սմբատ, Գագիկ եւ Գուրգէն։ Սմբատ ժառանգած է հօր գահը եւ դարձած հայոց թագաւոր (977-990), անոր յաջորդած է Գագիկը (990-1020)։ Գուրգէն Lոռիի մէջ առանձին թագաւորական ճիւղ մը հիմնադրած է (Կիւրիկեաններ), դարձած է Լոռիի թագաւոր, ապա իր տոհմին իշխանութիւնը հաստատած է Տաւուշի, Գարդմանի, Փառիսոսի եւ Կախեթի մարզերուն մէջ։

Աբաս Ա (928-953)

Խոսրովանուշ

Աշոտ Ողորմած (953-977)

Մուշեղ Ա․ Կարսեցի Կարսի թագաւոր (963-984)

Սեւաըա Բ․-ի դուստր

Սմբատ Տիեզերակալ (977-990)

Գագիկ Ա․ (990-1020)

Կատրանիդէ Բ․

Գուրգէն Լոռիի թագաւոր (978-989)

Աբաս Ա․ Կարսեցի Կարսի թագաւոր (984-1029)

Սենեքերիմ Արծրունի Վասպուրականի թագաւոր (1003-1021)

Խուշուշ Բագրատունի

Յովհաննէս-Սմբատ (1022-1041)

Աշոտ Քաջ (1022-1040)

Աբաս

Կիւրիկեաններ

Գագիկ Ա․ Կարսեցի Կարսի թագաւոր (1029-1065)

Գուրանդուխտ Ռուբինեան

Գործունէութիւն

Սանահինի վանք

Հաղբատի վանք

Ժ. դարուն Խոսրովանուշ թագուհին կառուցել տուած է Սանահինի (966 թուական) եւ Հաղբատի (976 թուական) համալսարան-վանքերը, որոնց համար ծախսած է իր օժիտը: Ան ջանք չէ խնայած այդ դպրեվանքերը վերածելու ուսման եւ գիտութեան կեդրոններու:

Միջնադարուն, վանքերը դարձած են գիտաուսումնական կեդրոններ, Սանահինի մէջ բացուած են համալսարան ու մատենադարան։ Աւելի ուշ, Հաղբատի դպրոցին հիման վրայ, կառուցուած են Հաղբատի գրադարանն ու մատենադարանը։

Խոսրովանուշ թագուհին Սանահինի վանքը կառուցած է Սմբատին ու Գուրգէնին արեւշատութեան համար։ Հետագային դարձած է Լոռիի թագաւորութեան եկեղեցական թեմի աթոռանիստը։