Խըրլագեան Գերդաստան

Խըրլագեան Գերդաստան

Կենսագրութիւն եւ Գործը

ԽԸՐԼԱՔԵԱՆ ԳԵՐԴԱՍՏԱՆ.-Մարաշի ծանօթ Խըրլագեան գերդաստանին առեւտրական գործունէութիւնը Լիբանանի մէջ սկսաւ 1875-ին։ Խըրլագեաններ միշտ ալ առեւտրական յարաբերութեան մէջ եղած են Պէյրութի հետ, իրէնց ներկայացուցիչներուն միջոցաւ, որոնցմէ մին էր Պրն. կարապետ Գույումճեան, որուն տղան Յակոբոս ամուսնացած էր Գէորգ աղա Խըրլագեանի աղջկան հետ։ Խըրլագեաններու ներկայացուցիչներ էին նաեւ Պրն. Ֆիլիպ Գաբրիէլեան եւ Պրն. Մկրտիչ Հազարապետեան։ Այս ներկայացուցիչները ամէն տարի հազարաւոր անգլիական ոսկիի համարժէք ապրանք կը ղրկէին Մանչեսթըրէն Մարաշ, Պէյրութի վրայով։ Մարաշի իրենց կեդրոնատեղին կը կառավարուէր Աւետիս եւ Յարութիւն (Արթին) աղա Խըրլագեաններու կողմէ։ Չգոհանալով իրէնց ներկայացուցիչներուն հետ խորհրդակցելու, պէտք գնելու։ 1896-ին է որ Խըրլագեաններ ուղղակի կը հաստատուին Պէյրութ, մասնաճիւղ մը բանալով հոս, իրենց բարեկամին Թուրք Մարաջախտ Էհդէմ Փաշայի խորհուդով, որ հայասէր մըն եր, Էհդեմ Փաշան օր մը Գէորգ աղա Խըրլագեանը քովը կանչելով այսպէս կ'ըսէ անոր.-«Ես կը տէսնեմ թէ դուն եւ եղբայրներդ զարգացած, աշխարհ տէսած մարդիկ էք: Գտնուած էք Եւրոպա եւ Փարիզ, ի՞նչպէս կրնաք այս մոլեռանդ, տգէտ, յետադիմական մարդոց (ակնարկելով Թուրքերուն) հետ ապրիլ: Թող ձեզմէ ոմանք հեռանան այս աղքատ քաղաքէն եւ երթան Եւրոպա, Պոլիս եւ Պէյրութ եւ առեւտրական տուներ հաստատեն»:

Արդէն Խըրլագեաններն ալ որոշած ըլլալով նման քայլ մը առնել, Աւետիս աղա Խըրլակեան 1896-ի վերջերը կ'երթայ Մանչեսթըր, Պետրոս աշա Պէյրութ եւ Շիւքրիւ՝ Հալէպ։ Քիչ ատենէն այս երեք մասնաճիւղեր Գէորգ, Աւետիս եւ Յակոբ Խըրլակեան անուամբ։ Մանչեսթըրի մասնաթիւղը տարեկան աւելի քան 130,000 անգլ. ոսկինոց առետուր ըրած է։ Երբ առեւտրական գործերը իրենց յածողութեան գագաթնակէտին հասած էին՝ 1905-ին Պետրոս Խըրլակեան կը մեռնի Պեյրութի մէջ։ Հայրը Գէորգ աղա կը փութա հոս, սակայն դժբախտաբար ինքն ալ կ'ենթարկուի միեւնոյն չար բախտին եւ կը մեռնի Պէյրութ։ Մեր այս գործին «Գերեզմանատուներ եւ Շիրմաքարեր» հատուածին մէջ տուինք Խըրլագեան գերդաստանի շիրմաքարին լուսանկարը։ Մանչեսթըրի մէջ Աւետիս աղա կը հիւանդանայ եւ կը ստիպուի վերադառնալ Մարաշ։ Այս դէպքերը պատճառ կ'ըլլան որ Խըրլագեան եղբայրները իրենց մասնաճիւղերը գոցեն եւ գոյացած դրամով Մարաշ աւելի հող առնեն առանց գուշակելու չէ օր մը իրենց բոլոր ինչթը պիտի յափշտակուէր Թուրքերու կողմէ եւ իրենք ալ երկրէն դուրս պիտի արտաքսուէին։

Խըրլագեանները Թրքահայութեան առաջիններէն են՝ որոնք իրենց զաւակները Լիբանանի բարձրագոյն վարժարանները ղրկած են 1885-ին։ Շիւթրիւ Խըրլագեան եկաւ Անթուրայի Գոլէճը։ 1893-ին եկաւ Ժօզէֆ։ Լիբանան երկրորդ հայրենիք մը եղած է Խըրլագեան գերդաստանին համար։

Այժմ Խըրլագեաններէն Լիբանան կը գտնուի Յովհաննէս աղա (ամուսնացեալ Օր. Զէքիա Խըրլագեանի), զաւակները՝ Նաում, Ռէժինա (ամուսնացեալ Ֆրանսա), Ճօրճ, Վահիտէ եւ Մարի։ Պրն. Ֆուատ (ամուսնացեալ Օր. Աննա Գույումճեանի), զաւակները՝ Ճօրճ եւ Ժագ։ Այրի Տիկ. Արուսեալ Խըրլագեան (ծնեալ Պիլէցիկճեան), զաւակները՝ Ժօզէֆ, Մարի (ամուսնացեալ), Աւետիս եւ Ռուբէն։ Ինչպէս նաեւ Տօքթ. Ֆրանսուայ, Տէր եւ Տիկ. Քերովջէ, Տէր եւ Տիկ. ՆՃէճիպ, Գայիմ եւ Վէնսան։

Վըրլագեան գերդաստանը որպէս մեծահարուստ եւ շատ ազդըցիկ ընտանիք հայ եւ թուրք շրջանակներու մէջ, մեծապէս օգտակար եղաւ ժամանակին հայերուն՝ թէ՛ տնտեսական եւ թէ ալ քաղաքական մարզերու մէջ։ Գէորգ, Յակոբ եւ Յարութիւն (Արթին) աղաներ արժանացան բազմաթիւ շքանշաններու Թրքական կառավարութեան եւ Սբ. Քահանայապետին կողմէ։