Երկուորեակ (համաստեղութիւն)

{{{անուն}}}


Երկուորեակ համաստեղութեան աստղերու դասաւորութիւնը ըստ H.A.Rey-ի:
Լատիներէն Gemini
Սեռական Geminorum
Հապաւում Gem
Նշանը Երկուորեակ
Ամէնապայծառ
աստղ

Ամէնամօտ
աստղ
Ուոլֆ 359
7.78 լտ, 2.39 փք ( լտ)
Ասուպներու
հոսքեր
Կեմինիտներ
Հարեւան
համաստե-
ղութիւններ

Տեսանելի է +90° եւ −60°. լայնութիւններու միջեւ:
Ամէնատեսանելին է Փետրուար ամսուան ժամը 21:00-ին (երեկոյան 9-ին):

Երկուորեակ (լատ.՝ Gemini), կենդանակերպ համաստեղութիւններէն։ Երրորդ աստղագուշակը։ Նշանն է՝ ։ Արեւը կ'անցնէ Երկուորեակի աստղերուն կողմէն Մայիս 21-էն Յունիս 21-ի միջեւ, հետեւաբար այս ամսաթիւներուն ծնած անհատներուն աստղը երկուորեակ կ'ըլլայ։

Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Համաստեղութիւնը յիշատակած է Արիսթոտելեսը, որ Μετεωρολογικά (1 343b30) աշխատութեան մէջ նշած է, որ դիտարկած է Իւպիտերը Երկուորեակ համաստեղութեան աստղի մը քովը, որ այնուհետեւ զայն իրենով ծածկած է: Ասիկա Երկուորեակին մասին առաջին յիշատակութիւնը եղած է:[1] 1990-ին հրատարակուած աշխատութեան մը մէջ կը նշուէ, որ նկարագրած աստղը Երկուորեակին 1-ը եղած է եւ դէպքը Ք.ա. 337-ին դեկտեմբեր 5-ը տեղի ունեցած է:[2]
Կլաւդիոս Պտղոմեոս «Երկուորեակ» ներառած է իր «Ալմակեսթ» աստղային երկինքին հաւաքածուին մէջ:
Յայտնի է, որ, երբ Ուիլիըմ Հէրշելը (William Hershel) 1781-ին բացայայտեցաւ Ուրան մոլորակը, անիկա Փրոբուս (Երկուորեակի η) աստղին մօտ կը գտնուեր[3], իսկ 1930-ին Քլայտ Թոմպօ (Clyde Tombauh) բացայայտեցաւ Պլուտոն գաճաճ մոլորակը Վասադ (Երկուորեակի δ) աստղին մօտ[4]:

Հին յոյները կը համարէին, թէ Երկուորեակ համաստեղութեան երկու ամենավառ աստղերը երկինքին վրայ յայտնուած Կաստոր եւ Պոլիդեւքես (Պոլլուքս) երկուորեակ եղբայրներն են: Յունական դիցաբանութեան մէջ Երկուորեակներ կը շաղկապէին առասպելին մը հետ, որ կը պատմէ Լետային որդիներ Քասդորի եւ Բոլիտեւքեսի մասին, ովքեր երկուսով արկոնաւորդներ եղած էին: Փօլիդեւքես (Փոլլուքս) Զեւսին որդին եղած էր, երբ ան Լետան գայթակղած էր, այն դէպքին, երբ Կաստոր՝ Սպարտային արքայ եւ Լետայի ամուսին Թինտարեւսի զաւակը: Կաստոր եւ Փոլլուքս նաեւ դիցաբականական կապ մը ունեցած էին Ելմոյի կրակին հէտ, որպէս նաւաստիներուն պաշտպան: Կաստորին մահանալէն ետք Փոլլուքսը աղերսեց իր հայր Զեւսին, որ Կաստորը պարգեւէ անմահութիւն եւ ան ատիկա ըրաւ՝ միաւորելով անոնց երկինքին վրայ:

Դիրքը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երկուորեակը կը գտնուի Ցուլ համաստեղութեան արեւելքին եւ Խեցգետին համաստեղութեան արեւմուտքին։ Աւգոստոսին կէսերուն Երկուորեակը կը յայտնուէ հորիզոնի արեւելքին երկայնքով, առաւօտը՝ արշալոյսէն առաջ:
Երկուորեակը դիտելուն համար ամենայարմար ժամանակները Յունուարէն մինչեւ Փէտրուար ամիսներուն է, երբ անիկա մեր գլխավերեւը կը գտնուի: Ապրիլ եւ Մայիս ամիսներուն համաստեղութիւնը կ'երեւայ հորիզոնին արեւմուտքին անմիջապէս մայրամուտէն ետք:

Երկնակամարին մէջ համաստեղութիւնը գտնելուն ամենադիւրին եղանակը անոր երկու ամենավառ Կաստոր եւ Փոլլուքս աստղերը գտնելն է: Գլխաւոր աստղերն են՝ Փոլլուքսը (փայլը՝ 1.16) եւ Կաստորը (փայլը՝ 1.59): Համաստեղութեան մէջ Արեգակը կը գտնուի Յունիս 20-էն մինչեւ Յուլիս 20-ը:[5]

Աստղերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Համաստեղութիւնն ունէ անզէն աչքով տեսանելի 85 աստղ[6][7]
Ամէնավառ աստղ Փօլլուքսն է, եւ երկրորդը՝ Կաստորը: Ճոհան Պայէրը (Johann Bayer) սխալ ընելով, 1603-ին Քասդորին «Ալֆա» մականունը տուաւ[8]

  • Երկուորեակի α (Կաստոր)՝ ունէ երկրորդ պայծառութիւնը՝ Պոլլուքսէն ետք: Աստղերու համակարգ մըն է, կը գտնուի Երկիրէն 52 լոյս-տարի հեռաւորութեան, անզէն աչքով կ'երեւայ որպէս 1.6 մագնիթուտով կապոյտ-ճերմակ աստղ: Երկու սպեկտրալ-պինըրի կ'երեւան 1.9 եւ 3.0 մագնիթուտներով 470 տարի պարբերութիւնով: Համակարգի մաս կը կազմէ նաեւ լայն տեսականիով կարմիր թզուկ մը:
  • Երկուորեակի β (Պոլլուքս)՝ Երկուորեակին ամենէ վառ աստղն է՝ նարնջագոյն հսկայ աստղ 1.2 մագնիտուտով, Երկիրէն 34 լոյս-տարի հեռավորութեան: Պոլուքսն ունէ իր շուրջը պտտուող մոլորակ մը, ինչպէս Երկուորեակի երկու այլ աստղեր՝ HD 50554-ը եւ HD 59686-ը:

Այլ Տեսիլներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Մէտուզա միգամածութեան սիրտին մէջ գտնուող աստղը կը ցուցանէ անոր վախճանը:[9]

Երկուորեակին նայելը կը նշանակէ նայիլ Ծիր Կաթինի միջով, հետեւաբար, կան համեմատաբար հեռաւոր տիեզերքի երեւելիքներ: Եսքիմոյ եւ Մէտուզա միգամածութիւնները Մեսիէյին M35 երեւելիքը եւ Geminga-ն այն երեւելիքներն են, որ առաւել ուշադրութիւն կը պահանջեն:

Էսքիմոս[10] եւ Մէտուզա միգամածութիւններ երկուքով մոլորակային միգամածութիւններ են, մէկը՝ Երկիրեն մօտ 2 870, միւս՝ 1 500 լոյս-տարի հեռաւորութեան վրայ: M35-ը բաց աստղաբոյլ մըն է, որը 1745-ին բացայայտեցաւ զուիցերացի աստղագէտ Ժան Ֆիլիբ տը Շիզոյ: Եւ Geminga-ն չեզոք աստղ մըն է՝ Երկիրէն մօտ 500 լոյս-տարիին վրայ:
Մեսիե 35-ը մէծ, երկարաւուն, 5 մագնիթուտով աստղաբոյլ մըն է, ունէ մօտ 0, 2 քառ.աստ. մակերես՝ Լիալուսինին չափով: Անոր բարձր մագնիթուտը ցոյց կը տայ, որ M35-ը մութ երկինքին մէջ տեսանելի է անզէն աչքով: M35-ին 200 աստղերը շղթայաձեւ խումբով են, որոնք կը ձգուին աստղաբոյլին միջով, ան Երկիրեն 2000 լոյս-տարիին վրայ կը գտնուի: Երկուորեակին մէկ այլ բաց աստղաբոյլ մըն է NGC 2158, որ կ'երեւայ սիրողական աստղադիտակով, Երկիրեն մօտ 12 000 լոյս-տարիին վրայ է:[8]

Էսքիմոս միգամածութիւնը, կամ՝ Ծաղրածուին Դեմքով միգամածութիւնը (NGC 2392) 9, 2 մագնիթուտով է, Երկիրեն կը գտնուի 4 000 լոյս-տարիին վրայ: [11] Պզտի սիրողական աստղադիտակով կ'երուայ անոր կեդրոնական աստղը, իր շուրջի կապտա-կանաչ ձուածիրային սկաւառակին հէտ միասին: Ան իր միմոսին անունն ստացած է դիմակ հագած երեսին նմանութեան համար:[8]

Ասուպներու Ցնցուղ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կէմինիտները[12] յայտնի վառ ասուպներու ցնցուղ մըն է, որուն բարձրակէտը դեկտեմբեր 13-14-ին կ'ըլլայ: Առաւելագոյն հոսքը կը կազմէ ժամը հարիւր ասուպներ, ինչը անոր կը դարձնէ ամենէ հարուստ ասուպներու ցնցուղէն մին:[8]

Պատկերասրահ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. Star Names: Their Lore and Meaning by Richard Hinckley Allen, Dover, 1963, page 229
  2. Cohen Sheldon M., Burke Paul (1990)։ «New Evidence for the Dating of Aristotle Meteorologica 1-3»։ Classical Philology 85 (2): 126–129։ JSTOR 269702։ doi:10.1086/367188 
  3. Star Names: Their Lore and Meaning by Richard Hinckley Allen, Dover, 1963, page 236
  4. The Cambridge Guide to the Constellations by Michael E. Bakich, Cambridge University Press, 1995, page 210
  5. Constellations of the zodiac
  6. E H Burritt - The geography of the heavens and class book of astronomy: Accompanied by a celestial atlas Huntington, 1840 Retrieved 2012-06-25
  7. E ColbertAstronomy without a telescope: being a guide-book to the visible heavens, with all necessary maps and illustrations George & C.W. Sherwood, 1869 Retrieved 2012-06-27
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 Ridpath, Tirion, էջեր 150-152
  9. «The Dreadful Beauty of Medusa»։ արտագրուած է՝ 12 June 2015 
  10. Ngc 2392
    Յայտնաբերած է՝

    1787 յունուար 7
    Կողմէ՝
    Ուիլիըմ Հէրշել
    Չափսերը՝
    48"×48"
    Հեռաւորութիւնը՝
    2 870 լ.տ.
    Մագնիթուտ՝ 0.4

  11. Levy, 2005, էջ 126

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. A Spring Sky Over Hirsau Abbey
  2. The Eskimo Nebula from Hubble

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]