Արտաշէս Աբեղեան

Արտաշէս Աբեղեան
Ծնած է	1 Յունուար 1878(1878-01-01)
Ծննդավայր	Աստապատ, Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն
Մահացած է	13 Մարտ 1955(1955-03-13) (77 տարեկանին)
Մահուան վայր	Միւնիխ, Գերմանիոյ արեւմտեան շրջան
Ուսումնավայր	Շուշիի Թեմական դպրոց Ներսիսեան դպրոց Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան
Մասնագիտութիւն	պատմաբան, բանասէր, հասարակական գործիչ, ուսուցիչ, ակտիվիստ, քաղաքական գործիչ
Աշխատավայր	Ներսիսեան դպրոց Մարիամեան–Յովնանեան օրիորդաց դպրոց
Կուսակցութիւն	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն

Աբեղեան Արտաշէս (1 Յունուար 1878(1878-01-01), Աստապատ, Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն - 13 Մարտ 1955(1955-03-13), Միւնիխ, Գերմանիոյ արեւմտեան շրջան), դոկտ. փիլիսոփայութեան։ Հայերէնի դասախօս Պերլինի համալսարանի կից Արեւելեան Լեզուաց Ճեմարանին։

Կենսագրութիւն

Ծնած է 1 Յունուար 1878 Աստապատ։ Տարրական կրթութիւնը ստացած հայրենի գիւղին ծխական (մինչեւ 1887) եւ ապա (1887-1890) Շուշիի Թեմական Դպրոցին մէջ, իսկ միջնակարգ եւ բարձր ուսումը՝ Թիֆլիսի Ներսիսեան Դպրոցինին (1890-1895) եւ Էջմիածնի Գէորգեան Ճեմարանին (1895-1899) մէջ։ 1899-1900 ուսուցիչ Շուշիի Թեմական Դպրոցին։

1900-1904 բարձրագոյն ուսմանց հետեւած Գերմանիա (Մարպուրկ, Լայպցիկ, Պերլին)։ 1904 Դեկտ. աւարտած Մարպուրկի Համալսարանը, Տոքթ. փիլ. տիտզոսով։ 1905 Յունուարէն մինչեւ Օգոստ. աշխատած Ս. Բեդերսպուրկ, բրոֆ. Ն. Մառի քով։ 1905-1919 ուսուցիչ, 1919-1915 նաեւ փոխ տեսուչ Թիֆլիսի Ներսիսեան Դպրոցին։ Պաշտօնավարած Թիֆլիսի Յովնանեան օրիորդաց վարժարանին մէջ եւս (որպէս ուսուցիչ կամ հոգաբարձութեան փոխ-նախագահ)։ Անդամակցած կովկասահայ շարք մը հանրային կազմակերպութեանց եւ ընկերութեանց վարչական մարմիններուն։ Խմբագրութեան անդամ Նոր Դպրոց մանկավարժական ամսագրին (1908-1913), Թիֆլիս։ Աշխատակից տեղւոյն Յառաջ եւ յաջորդող թերթերուն (1905-1909), Հորիզոնի (1909-1918) եւ հայ մամուլի այլ օրկաններու։

1919-1920 Երեւան, Հայաստանի Խորհրդարանին անդամ։ Աշխատակցած տեղւոյն Յառաջի։ 1921-1922 Կ. Պոլիս, ուսուցիչ Էսայան Վարժարանին։ Աշխատակցած ճակատամարտի եւ յաջորդող թերթերու։ 1922-էն ասդին բնակութիւն հաստատած է Պերլին։

Ի հետեւումն իր մէկ հիմնաորեալ գրութեան յանուն Բրուսիոյ կրթական նախարարին՝ վերջինս 1926 թ. կրամանագրեց հայերէնին ուսուցումը առնել Պերլինի համալսարանին կից Արեւելեան Լեզուաց Ճեմարանի (վերակազմուած՝Արտասահմանագիտական Ճեմարան անունով) ծըրագրին մէջ, տոքթ. Աբեղեանը նշանակելով դասախոս։ Ի հետեւումն վերջնոյն մէկ ուրիշ դիմումին յանուն Պերլինի քաշաքաեին վարչութեան՝ տեղւոյն նորաբաց փոքրիկ փողոցնիրէն մէկուն 1928 Թ. տրուեցաւ Հակական Փողոց (Armenische Strasse). Ա. անդամ է Գերմանիոյ Գրողներու Միութեան եւ փոխ-նախագահ Հայեւգերման Միութեան։ Կ՚աշխատաեցի գերման մամուլի, ինչպէս նաեւ արտասահմանի հայ թերթերու եւ հանդէսներու -Հայրենի (օրաթերթ եւ ամսագիր Պոսթոն), Յուսաբեր (Գահիրէ), Յառաջ (Փարիզ), Վէմ հանդէս (Փարիզ) եւ այլն։ Ստորագրած է բածզմաթիւ յօդուածներ եւ ուսումնասիրութիւններ՝ նուիրուած հայ կեանքին եւ մշակոյթին։

Աղբիւրներ

• Հայ Հանրագիտակ, Հայր Մկրտիչ Վարդապետ Պոտուրեան, 1913 Պուքրէշ, Ա. հատոր, էջ 15։
• ԱՐՏԱՇԷՍ ԱԲԵՂեԱՆ. ՄԵԾ ԲԱՆԱՍԷՐՆ ՈՒ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԳՈՐԾԻՉԸ։

Այս յօդուածի կամ անոր մէջ որոշակի յատուածի սկզբանական տարբերակը վերցուած է «Հայկական Հարց» Հանրագիտարանէն, որու նիւթերը թողարկուած են Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։