Արտաշէս Աբեղեան
| Արտաշէս Աբեղեան | |
|---|---|
| Ծնած է | 1 Յունուար 1878 կամ 1878[1] |
| Ծննդավայր | Աստապատ, Նախիջևանի գավառ, Երեւանի նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն |
| Մահացած է | 13 Մարտ 1955 կամ 1955[1] |
| Մահուան վայր | Միւնիխ, Գերմանիա |
| Ուսումնավայր |
Շուշիի Թեմական դպրոց Ներսիսեան դպրոց Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան |
| Մասնագիտութիւն | պատմաբան, բանասէր, հանրային գործիչ, ուսուցիչ, ակտիվիստ, քաղաքական գործիչ |
| Աշխատավայր |
Ներսիսեան դպրոց Մարիամեան–Յովնանեան օրիորդաց դպրոց |
| Կուսակցութիւն | Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն |
Աբեղեան Արտաշէս (1 Յունուար 1878 կամ 1878[1], Աստապատ, Նախիջևանի գավառ, Երեւանի նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն - 13 Մարտ 1955 կամ 1955[1], Միւնիխ, Գերմանիա), հայագէտ։ Հայերէնի դասախօս Պերլինի համալսարանի կից Արեւելեան Լեզուաց Ճեմարանին։
Կենսագրութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ծնած է 1 Յունուար 1878, Աստապատ (Նախիջեւան)։ Տարրական կրթութիւնը ստացած է հայրենի գիւղի ծխական (մինչեւ 1887) եւ ապա (1887-1890) Շուշիի թեմական դպրոցին մէջ, իսկ միջնակարգ եւ բարձր ուսումը՝ Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցին (1890-1895) եւ Էջմիածնի Գէորգեան Ճեմարանին (1895-1899) մէջ։ 1899-1900-ին ուսուցիչ եղած է Շուշիի թեմական դպրոցին։
1900-1904-ին բարձրագոյն ուսմանց հետեւած է Գերմանիա (Մարպուրկ, Լայփցիկ, Պերլին)։ 1904 Դեկտեմբերին աւարտած է Մարպուրկի համալսարանը, փիլիսոփայութեան դոկտորի տիտղոսով։ 1905 Յունուարէն մինչեւ Օգոստոս աշխատած է Ս. Փեթերսպուրկ, փրոֆ. Ն. Մառի քով։ 1905-1919-ին ուսուցիչ, իսկ1909-1915՝ նաեւ փոխ տեսուչ Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցին։ Պաշտօնավարած է Թիֆլիսի Յովնանեան օրիորդաց վարժարանին մէջ եւս (որպէս ուսուցիչ կամ հոգաբարձութեան փոխ-նախագահ)։ Անդամակցած է կովկասահայ շարք մը հանրային կազմակերպութեանց եւ ընկերութեանց վարչական մարմիններուն։ Խմբագրութեան անդամ եղած է «Նոր դպրոց» մանկավարժական ամսագրին (1908-1913), Թիֆլիս։ Աշխատակցած է տեղւոյն «Յառաջ» եւ յաջորդող թերթերուն (1905-1909), «Հորիզոն»ի (1909-1918) եւ հայ մամուլի այլ օրկաններու։
1919-1920-ին Հայաստանի խորհրդարանին անդամ եղած է։ Աշխատակցած է տեղւոյն «Յառաջ» օրաթերթին։ 1921-1922-ին ապրած է Կ. Պոլիս, ուր ուսուցիչ եղած է Էսայեան վարժարանին մէջ եւ աշխատակցած՝ «Ճակատամարտ» օրաթերթին։ 1922-ին բնակութիւն հաստատած է Պերլին։
Ի հետեւումն Աբեղեանի մէկ հիմնաւորեալ գրութեան Փրուսիոյ կրթական նախարարին, վերջինս 1926 թուականին հրամանագրած է հայերէնին ուսուցումը ընդգրկել Պերլինի համալսարանին կից Արեւելեան Լեզոներու Ճեմարանի (վերակազմուած՝Արտասահմանագիտական Ճեմարան անունով) ծրագրին մէջ, զինք դասախօս նշանակելով։ Աբեղեանի ուրիշ դիմումի մը իբրեւ հետեւանք, ուղղուած Պերլինի քաղաքային վարչութեան, տեղւոյն նորաբաց փոքրիկ փողոցներէն մէկը 1928 թուականին Հայկական փողոց (Armenische Strasse) կոչուած է։ Աբեղեան անդամակցած է Գերմանիոյ Գրողներու Միութեան եւ փոխ-նախագահ եղած է Հայեւգերման Միութեան։ Աշխատակցած է գերման մամուլին, ինչպէս նաեւ արտասահմանի հայ թերթերու եւ հանդէսներու. «Հայրենիք» (օրաթերթ եւ ամսագիր, Պոստոն), «Յուսաբեր» (Գահիրէ), «Յառաջ» (Փարիզ), «Վէմ հանդէս» (Փարիզ) եւ այլն։ Ստորագրած է բազմաթիւ յօդուածներ եւ ուսումնասիրութիւններ՝ նուիրուած հայ կեանքին եւ մշակոյթին։
Աղբիւրներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Հայ Հանրագիտակ, Հայր Մկրտիչ Վարդապետ Պոտուրեան, 1913 Պուքրէշ, Ա. հատոր, էջ 15։
- ԱՐՏԱՇԷՍ ԱԲԵՂեԱՆ. ՄԵԾ ԲԱՆԱՍԷՐՆ ՈՒ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԳՈՐԾԻՉԸ։
Այս յօդուածի կամ անոր մէջ որոշակի յատուածի սկզբանական տարբերակը վերցուած է «Հայկական Հարց» Հանրագիտարանէն, որու նիւթերը թողարկուած են Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|