Անթանթ

1914 թուականի ռուսական պաստառ
1917 թուականի ռուսական պաստառ

Անթանթ (ֆրանսերէն՝ entente — համաձայնութիւն), ռազմաքաղաքական դաշինք Ռուսաստանի, Անգլիայի]] եւ Ֆրանսայի միջեւ՝ ստեղծուած որպէս հակակշիռ Եռեակ միութեանը՝ A-Entente ՝ Գերմանիային, Աւստրո-Հունգարիային եւ Իտալիային։ Ձեւաւորուեր է հիմնականին 1904-1907 թուականներուն եւ մեծ տէրութիւններու սահմանազատումը աւարտեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախաշէմին։ Եզրոյթն առաջացեր է 1904 թուականին՝ ի սկզբանէ նշանակելով անգլո-ֆրանսական դաշինքը, ընդ որում կը կիրառուէր l’Entente cordiale («սրտակից համաձայնութիւն») արտայայտութիւնը՝ ի յիշատակ 1840-ական թուականներուն նոյն անուանումը կրող անգլո-Ֆրանսական կարճատեւ դաշինքին։

Անթանթի կազմաւորումը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ռազմա-քաղաքական միութիւնները Եւրոպայի մէջ Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախաշէմին

20–րդ դարու սկիզբը միջազգային յարաբերութիւններու մէջ եղան զգալի փոփոխութիւններ։ Բրիտանիան ստիպուած էր դուրս գալ իր կողմէն իրականացուող փայլուն մեկուսացման քաղաքականութիւնէն եւ սկսիլ հաւասարակշռող դաշինքներու որոնման եւ ձեւաւորման քաղաքականութիւն։ 1902 թուականին կնքուեցաւ անգլո-ճափոնական համաձայնութիւնը, որմով Անգլիան իրեն ապահովեց ընդդէմ Ռուսաստանի, քանի որ Ռուսաստանը եւ Ճափոնը հակամարտող կողմեր էին։ Անհրաժեշտ էր նաեւ դաշնակից որոնել ընդդէմ Գերմանիա: Գերմանիան ունէր հզօր ցամաքային բանակ եւ եւրոպական միակ պետութիւնը, որ կարող էր իր ցամաքային բանակով մրցիլ Գերմանիայի հետ եւ անոր հետ ունէր հակասութիւն. այդ Ֆրանսան էր։ Ուստի անգլիական դիւանագիտութիւնը սկսաւ աշխատիլ ֆրանս-անգլիական դաշինքի ձեւաւորման օգտին։ Ֆրանսան իր հերթին դաշնակից կը փնտռէր ընդդէմ Գերմանիայի, քանի որ անոր հիմնական դաշնակից Ռուսաստանը զբաղուած էր Հեռաւոր Արեւելքի մէջ Ճափոնի հետ յարաբերութիւններու կարգաւորմամբ։ 1904 թուականի 8 Ապրիլ-ին Լոնտոնի մէջ հանդիպեցան ֆրանսական եւ անգլիական կողմերը՝ կնքուեցաւ ֆրանս-անգլիական արտաքին համաձայնագիրը, որ կոչուեցաւ entente (համաձայնութիւն)։ Պայմանագիրը բաղկացած էր երկու մասէ՝ մէկը ենթակայ էր հրապարակման, միւսը գաղտնի էր։ Հրապարակման ենթակայ բաժնի կողմերը կը պարտաւորուէին Մարոքի հարցի շուրջ պահպանել 1880 թուականի Մատրիտեան համաժողովի սկզբունքները, իսկ գաղտնի հատուածի մէջ Անգլիան կը ճանչնար Ֆրանսայի իրաւունքները Մարոքի, իսկ Ֆրանսան՝ Անգլիայի իրաւունքները Եգիպտոսի նկատմամբ։

Ռուս-ճափոնական պատերազմի աւարտէն յետոյ ձախողուած Ռուսաստանը դարձեալ թեքուեցաւ դէպի Եւրոպա, ուր սակայն ուժերու վերադասաւորման հետեւանքով Ռուսաստանի շահերու տարածքին մէջ արդէն ներկայ էր ոչ թէ Մեծն Բրիտանիան, այլ Գերմանիան։ Հետեւաբար Մեծն Բրիտանիան այլեւս չէր դիտարկուեր որպէս հակառակորդ եւ նոյն այս հիմնաւորմամբ Ռուսաստանը Մեծն Բրիտանիայի կողմէն նոյնպէս չէր դիտարկուեր որպէս հակառակորդ։ Բացի այդ առկայ էր նաեւ Ֆրանսայի գործօնը, քանի որ վերջինս կը համարուէր այս երկու երկիրներու դաշնակիցը։ 1907 թուականի 31 Օգոստոս-ին Փեթերսպուրկի մէջ հանդիպեցան անգլո-ռուսական կողմերը եւ կնքուեցաւ անգլո-ռուսական համաձայնութիւն, որմով վերջնական ձեւաւորում ստացաւ Անթանթը՝ դառնալով ֆրանս-անգլո-ռուսական եռեակ խմբաւորում, որ պիտի պայքարէր Եռեակ միութեան դէմ Մեծ պատերազմի մէջ։

Հիմնական թուականներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]