Ալզէրկրունտ

Wappen vom Alsergrund

Ալզէրկրունտ, կամ Վիեննայի Իներորդ թաղամաս, Վիեննայի թաղամասներէն մէկն է, որ կը գտնուի Վիեննայի գոտիէն ներս:

Աշխարհագրութիւն

Իներորդ թաղամաս Ալզէրկրունտը կը գտնուի կեդրոնէն հիւսիս: Անոր տարածքը 2.99 քմ² է եւ եօթերորդ ամենափոքր թաղամասն է:

Սահմանակից թաղամասերն են՝ Տոէպլինկ հիւսիսէն, Վերինկ եւ Հերնալս արեւմուտքէն, Յօզէֆշթաթ եւ Ներքին Քաղաք հարաւէն, Տանուպի ակէն բաժանուած Պրիթիկընաու եւ Լէօբոլտշթաթը արեւելքէն:

Տարածքի գործածութիւն

Ալսերկրունտի տարածքները գրեթէ բացառապէս շէնքերու եւ երթեւեկութեան համար կը գործածուին։ Շրջանի խիտ կառուցուած տարածքի 58,9%-ը կ'օգտագործուի շէնքերու համար (Վիեննա՝ 33,32%), մշակութային, մարզական, կրօնական եւ հանրային կառոյցներու համեմատութեամբ՝ ընդհանուր 23,9%-ով, Վիեննայի բարձրագոյն արժէքը։ Տարածքի մնացած մասը գրեթէ ամբողջութեամբ կ'օգտագործուի բնակելի վայրերու համար, իսկ արդիւնաբերական տարածքները կը գրաւեն գաւառի տարածքին աննշան համեմատութիւնը։ Շրջանի 34,6%-ը կառուցուած է երթեւեկելի տարածքով (Վիեննա՝ 13,7%), իսկ կանաչ տարածքները (գլխաւորաբար զբօսավայրերը) կը կազմեն միայն 6,5 տոկոս (Վիեննա՝ 48,3%): Տարածքին մէջ գոյութիւն չունին գիւղատնտեսական տարածքներ, մարգագետիններ եւ յատկացումներ, որոնք նախապէս մասամբ կօգտագործուէին գինեգործութեան համար։ Ալզէրկրունտ նաեւ այլեւս ջրային մարմիններ չունի, քանի որ Տանուպեան ջրանցքին ջրային մակերեսը կը պատկանի Լէոփոլտսթատի եւ Պրիժիթնաուի, իսկ նախկին հոսանքները խողովակաւորուած են. Ալզէրկրունտի մէջ, Սենզընկասէի թաղի վրայ, կը գտնուի «քաղաքային անտառ», ներքին քաղաքային շրջանի մը համար անբնորոշ է, սակայն տարածութեամբ այնքան փոքր է, որ հազուադէպօրէն կը ներառուի վիճակագրութեան մէջ։

Զինանշան

Wappen vom Alsergrund

Թաղամասի զինանշանը 1904-ին Հուկօ Կերարտ Շդրօէլի կողմէ նախագծուած է եւ կը բաղկանայ պատմական արուարձաններու դրոշմներէ:

• Զինանշանի կեդրոնը կը գտնուի Ալզէրի արուարձանի (գերմ.՝ Alservorstadt) վահանը, որմէ Ալզէրշթաթը իր անունը կ'ստանայ: Ան կը պարունակէ ճիւղի մը վրայ նստած սովորական կաչաղակ մը դեղին պատկերի մը վրայ եւ կը ներկայացնէ նոյնանուն Ալզէր ակը (գերմ.՝ Alserbach)։
• Դիտողի կողմէ նայած զինանշանին ձախ կողմի վերի մասը Միշելպօյըրկրունտը (Michelbeuerngrund) կը ներկայացնէ, որուն զինանշանը ի սկզբանէ նոյնպէս ցոյց կու տար կաչաղակ մը։ 1986-ին այս մասը փոխարինուեցաւ Միքայէլ հրեշտակի երկու թեւերով կիսուած կարմիր եւ կապոյտ դաշտի վրայ։
• Վերի շարքին մէջ գտնուող միջնակարգ դաշտը կը ներկայացնէ Հիմմլփֆորդկրունտ մասը եւ ցոյց կու տայ Զատկական գառնուկը խաչանիշով։ Պատկերը առնուած է Հիմմլփֆորտի վանքի տէրերու կնիքէն։
• Վերի աջ դաշտին մէջ պատկերուած է Յովհաննէս Մկրտիչը՝ եկեղեցւոյ օրինակով, գառնուկով եւ դրօշով։ Ան կը խորհրդանշէ Թիւրոկրունտի հիմնադիր Եոհան Թիւրիի հովանաւոր սուրբը։
• Վարի շարքին ձախ կողմը գտնուող դաշտը կը ներկայացնէ «Լիշթենթալ» (հայերէն՝ լուսոյ ձոռ) մասը։ Պատմական զինանշան մըն է, որ ունի զառիվեր, արեւաշող հովիտ մը, որուն իւրաքանչիւր կողմը աշտարակներ կան։
• Անոր կողքին կայ խաչէ կոտոշով եղջիւր մը, որ կը խորհրդանշէ Ալթանկրունտը։ Քրիսդոֆ Եոհան Կրաֆ Ալթան եղած է թագաւորական եւ երկրի որսորդներու առաջնորդը։
• Վարի աջ կողմի վերջին դաշտին մէջ, կապոյտ խորքի վրայ ծառերը կը խորհրդանշեն Ռոսսաուի նախկին ջրվէժային բնաշխարհը։

Ժողովրդագրութիւն

Bevölkerungsentwicklung

Բնակչութեան զարգացում

1869-ին, թաղամասի հիմնադրութենէն 19 տարի անց, Ալզէրկրունտի բնակչութիւնը կազմուած էր 65,910 մարդէ։ Շինարարութեան զարգացումի պատճառով մինչեւ 1910 բնակչութիւնը գրեթէ կրկնապատկուեցաւ եւ հասաւ 112042 բնակիչի։ Անկէ ետք բնակարանային պահանջարկի յարաճուն աճը պատճառ դարձաւ բնակիչներու թիւի աստիճանական նուազումին։ Ալզէրկրունտի բնակչութեան թիւը յատկապէս 1930-1940-ական թուականներուն նուազեցաւ, թաղամասի հրեայ բնակչութեան մեծ մասի արտաքսման եւ տեղահանութեան պատճառով։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն ետք կարճատեւ աճէն ետք, 2001-ին բնակչութեան թիւը նուազած է 37821-ով, որ գագաթնակէտին մէկ երրորդն է։ Վերջին տարիներուն, սակայն, բնակչութեան թիւերը կրկին կայունացած են եւ հետզհետէ կ'աւելնան։

Բնակչութեան տարիք

2001-ին Ալզէրկրունտի բնակչութեան տարիքային կառուցուածքը Վիեննայի միջինէն կը տարբերէր միայն քանի մը թաղամասերու մէջ։ Յատկապէս սկալի տարբերութիւններ կային երեխաներու եւ երիտասարդ չափահասներու շրջանակին մէջ։ 2001-ին Ալզէրկրունտի մէջ բնակչութեան 11.8 տոկոսը 15 տարեկանէն վար էր, իսկ Վիեննայի մէջ այդ ցուցանիշը զգալիօրէն բարձր էր՝ 14.7 տոկոս։ Մինչդեռ 20-էն 29 տարեկան բնակչութեան համեմատութիւնը կը կազմէ 16.3 տոկոս, որ աւելի բարձր է Վիեննայի 12.8 տոկոս միջինէն, հիմնականօրէն Ալզէրկրունտի մէջ ուսանողներու մեծ թիւին պատճառով։ Թաղամասի մէջ սեռերու բաշխումը կը համապատասխանէր Վիեննայի միջին ցուցանիշին, տղամարդիք 46.5%-ը եւ կանայք 53.5%, իսկ Ալզէրկրունտի բնակիչներու ամուսնանալու հաւանականութիւնը (36.0%) աւելի ցած է քան միջին Վիեննացիներու (41.2%) դիմաց։ [1]

Բնակչութեան ծագում եւ լեզու

Օտարահպատակները 2005-ին կը բաղկանային թաղամասի բնակչութեան մօտ քարրորդը: Օտարերկրացիներու ամենամեծ բաժինը 2005-ին Սերպիոյ եւ Մոնթենեկրոյի քաղաքացիներն էին՝ թաղամասի բնակչութեան շուրջ 4.5%-ը։ Յաւելեալ 2.5%-ը գերմանացի է, 1.5%-ը՝ թուրք, 1.1%-ը՝ լեհ եւ 1.1%-ը՝ իւրաքանչիւր խրուաթ կամ պոզնիացի։ Ընդհանուր առմամբ, Ալզէրկրունտի բնակիչներու 27.3%-ը 2001-ին Աւստրիոյ մէջ չէ ծնած։ 6.1%-ը սերպերէն կը խօսի որպէս առօրեայ լեզու, 3,0%-ը՝ թրքերէն, 2,6%-ը՝ խրուաթերէն։

Կրօնք

Ալզէրկրունտի բնակչութեան կրօնական պատկանելիութիւնը ըստ էութեան նոյնն է, ինչ որ Վիեննայի միջինն է։ Միայն իսլամ բնակչութեան համեմատութիւնը զգալիօրէն ցած է միջինէն։ 2001-ի մարդահամարին բնակիչներուն 48.9 տոկոսը յայտնած է, որ կը պատկանի Հռոմէական Կաթողիկէ եկեղեցիին։ Թաղամասին մէջ կը գործեն չորս Հռոմէական Կաթողիկէ եկեղեցիներ, որոնք կը պատկանին քաղաքի «Երիցարան 8/9»-ին։ Բնակչութեան 6.2%-ը կը կրէր իսլամական դաւանանք, 5.9%-ը՝ ուղղափառ եկեղեցի, 4.9%-ը՝ բողոքական դաւանանք։ Շրջանի բնակչութեան 24.7%-ը կրօնական պատկանելիութիւն չունի, 6.6%-ը՝ ոչ մէկ կրօնական պատկանելիութիւն չյայտնեցին։ Ներկայիս բնակչութեան 0.7 տոկոսը հրեայ է։ Ալզէրկրունտը այսպիսով Վիեննայի հրեաներու չորրորդ ամենաբարձր համեմատութիւնը ունեցող թաղամասն է։ [1]

Քաղաքականութիւն

Թաղապետեր 1945-էն սկսեալ
Հայնրիխ Հարթ (ԱՔԿ)	4/1945–1946
Յոհան Ռայնոհա (ԱՍԿ)	1946–1950
Ռուտոլֆ Վոլմութ (ԱԺԿ)	1950–1954
Յոհան Ռայնոհա (ԱՍԿ)	1954–1959
Ռոման Քօէխլ (ԱԺԿ)	1959–2/1964
Ֆրանց Պաուըր (ԱԺԿ)	3/1964–11/1964
Ռոման Քօէխլ (ԱԺԿ)	11/1964–1969
Քարլ Շմիտպաուըր (ԱՍԿ)	1969–1978
Վոլֆկանկ Շմիիտ (ԱԺԿ)	1978–1991
Յօհան Պենքէ (ԱՍԿ)	1991–2003
Մարդինա Մալյար (ԱՍԿ)	2003 – 2018
Սայա Ահմատ (ԱՍԿ)	2018-էն սկսեալ

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն ետք ոչ ԱՍԿ-ն, ոչ ալ ԱԺԿ-ն աւելի քան երկու ժամանակաշրջան կրցած են Ալզէրկրունտի մէջ ամենաշատ ձայներով կուսակցութիւնը ըլլալ։ 1978 թուականին ԱԺԿ-ն յաջողեցաւ երեք շրջան առաջքը առնել։ 1991-ին ԱՍԿ-ն փոխարինեց ԱԺԿ-ն՝ որպէս ուժեղագոյն կուսակցութիւն եւ այդ ժամանակէն ի վեր կը վարէ թաղապետի պաշտօնը։ Մինչեւ 1987 թուականը ԱՍԿ-ն եւ ԱԺԿ-ն միասին միշտ կը ստանային ձայներու աւելի քան 80%-ը, իսկ ԱԱԿ-ն եւ ԱՔԿ-ն կը կատարէին ստորակայ դեր։ 1991-ին ԱԱԿ-ն եւ «Կանաչներ»-ը սկսած են աճ արձանագրել՝ ստանալով համապատասխանաբար 16.7 եւ 13.9 տոկոս ձայն։ 1996-ին «Լիպերալ ֆորում»-ի մուտքը, որ անմիջապէս ստացաւ 9.5 տոկոս, արժեց մեծ կուսակցութիւններուն յաւելեալ քուէները[1]: Մինչ Ազատութիւն կուսակցութիւնը 2001-ի եւ 2005-ի ընտրութիւններուն կորսնցուց իր քուէներուն կէսէն աւելին եւ նուազեցաւ 10 առ հարիւրի մրցանիշէն ցած, Կանաչները շարունակեցին իրենց վերելքը եւ ընտրութեանց ընթացքին շահեցան 7-էն 8 առ հարիւրի շուրջ կէտեր։ ԱԺԿ-ն եւ 2020-ին ԱՍԿ-էն միայն շուրջ 2.2 տոկոսային կէտով ետ կը մնան։

Թաղապետարանի ընտրութիւններ 1996–2020

Տարի	ԱՍԿ	ԱԺԿ	ԱԱԿ	ԿԱՆԱՉ	ԼԻՖ/ՆԵՕՍ	ԱՆՏԱՍ/ՑԱԽ	ԱԱԴ	Այլ
1996	27,80	26,83	19,80	14,58	9,45	-	-	1,54
2001	32,50	26,03	14,59	21,23	4,11	-	-	1,54
2005	33,81	25,52	8,23	29,43	0,85	-	0,9	1,3
2010	32,17	21,99	12,6	28,51	1,57	-	1,2	2,0
2015	31,28	13,84	15,51	27,45	8,9	2,23	-	0,78
2020	31,45	18,32	3,66	29,21	9,57	4,38	-	3,42

Յայտնի Անձնաւորութիւններ

Շուպերթի ծննդավայրը

• Փեթըր Ալեքսանտր (1926-2011), երգիչ, դերասան եւ զուարճախօս
• Ֆրանց Ալթ (1824-1914) – «Վետութա»-ի գծագրիչ
• Եաքոպ Ալթ (1789-1872), դաշտանկարիչ, գծագրիչ եւ «Լիթոկրաֆ» (տպելու նկարի գծող)
• Ռուտոլֆ ֆոն Ալթ (1812-1905) – Գծագրիչ
• Լիւտվիկ վան Պէթհովէն (1770-1827)՝ երգահան եւ դաշնակահար
• Հայմիթօ ֆոն Տոտերըր (1896–1966), գրագետ
• Աննա Ֆրօյտ (1895-1982), հոգեբանական վերլուծող
• Սիկմունտ Ֆրօյտ (1856-1939) ջղաբան
• Էրիխ Ֆրիտ (1921–1988), թարգմանիչ
• Լիլի Կրիւն (1904-1942), գրագետ եւ դերասանուհի
• Թեոտոր Հերցլ (1860–1904), արձակագիր, հրապարակագիր եւ լրագրող
• Մարթա Քիրլէ (1917–2017), բժշկուհի եւ բարերար
• Սիկի Լինտենմայըր (1956), քաղաքական գործիչ
• Ֆրանց Լօէպլիշ (1827-1897), գործարար եւ քաղաքական գործիչ
• Ֆրանց Մաջ (1861–1942), գծագրիչ եւ արցանագետ
• Յօէրկ Մաութէ (1924-1986) լրագրող, գրող եւ մշակութաբան
• Կիւնթըր Պաալ(1962), Քապարէթիսթ եւ երաժիշտ
• Լէօ Փերուց (1882-1957), արձակագիր
• Ռուտոլֆ Փրիքրիւլ (1896–1965), Վիեննայի երրորեայ քաղաքապետ
• Հելմութ Քուալթինկըր (1928-1986) դերասան, գրագետ, կարդացող
• Առնոլտ Շօէնպերկ (1874-1951), երաժիշտ, յորինող, երաժշտագետ, երաժշտական յորինութեան դասատու, գծագրիչ, բանաստեղծ, ստեղծագործ
• Արթուր Շնիցլըր (1862-1931) Բժիշկ, պատմաբան
• Ֆրանց Շուպերթ (1797-1828)՝ երաժիշտ
• Էրվին Շթայնհաուըր (* 1951), դերասան
• Ճուլիուս Թանտլըր (1869-1936), բժիշկ
• Ֆրիտրիխ Թորպերկ (1908–1979), արձակագիր, լրագրող, հրապարակագիր
• Կոնստանդին Ֆոն Թուշինսքի (1905-1984), դատախազ, գրագետ
• Ալֆրէտ Վոլֆ (1923-2024), Աւստրագետ

Քաղաքներու Ընկերակցութիւններ

• Տօնկչենկ, Փեքին (Չինաստան)
• Դաքարազուքա (Ճափոն), 1994-է սկսեալ
• Ուենժու (Չինաստան), 2014-է սկսեալ