Jump to content

Ֆեմինիզմ

Խմբագրել յղումները
Ֆեմինիստական շարժման խորհրդանիշը, որ կը ներկայացնէ բռունցք մը՝ (պայքարի եւ արդարութեան նշան) նկարուած Վեներայի հայելիին վրայ (կնոջ խորհրդանիշ)։ Մանիշակագոյնը ֆեմինիզմի աւանդական գոյնն է

Ֆեմինիզմ (ֆր.՝ féminisme, լատ.՝ femina - կին), քաղաքական եւ ընկերային շարժումներու եւ գաղափարախօսութիւններու ամբողջութիւն մըն է, որ ունի մէկ ընդհանուր նպատակ՝ սեռերու համար սահմանել, զարգացնել եւ հասնիլ հաւասար քաղաքական, տնտեսական, մշակութային, անձնական եւ ընկերային իրաւունքներու[1][2]:

Ֆեմինիզմը կը պայքարէր՝ վերացնելու կիներու շահագործումը, տղամարդու բացարձակ իշխանութիւնը, կնոջ լուսանցքային դեր վերապահող կարծրատիպերն ու վերջապէս ստեղծելու այնպիսի միջավայր մը, ուր կին արարածը կը վայելէ հաւասարութիւն, ազատութիւն եւ արդարութիւն` ներգրաւուելով քաղաքական թէ հասարակական տարբեր ոլորտներու մէջ[3]:

Ֆեմինիզմը կրնայ նաեւ համարուիլ գործունեայ քաղաքականութեան ջատագովութիւն մը, որ կը պայքարի կնոջ միայն վերարտադրողական կարողութիւն ունենալուն, ընտանեկան բռնութեան, սեռային ոտնձգութիւններուն եւ սեռական խտրականութեան դէմ: Կը պայքարի նաեւ՝ կանանց ընտրական իրաւունքի, աշխատելու իրաւունքի, աշխատավայրէն ներս հաւասար իրաւունքներու եւ հաւասարաչափ վարձատրութեան, սեփականութիւն ունենալու, կրթութիւն ստանալու, պայմանագիրներ կնքելու եւ ամուսնութեան մէջ հաւասար իրաւունքներ ունենալու համար։

Պատմութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Շարլ Ֆուրիէ, «François Marie Charles Fourier»
Կանանց ընտրական իրաւունքի շքերթ, Նիւ Եորք, 6 Մայիս 1912։

Շարլ Ֆուրիէ (ֆրանսերէն՝ Charles Fourier) ֆրանսացի ընկերվարական փիլիսոփայ մըն էր։ Ան կը համարուի «féminisme» բառը ստեղծողը (1837): Féminisme (feminism) եւ féministe (feminist) արտայայտութիւնները առաջին անգամ օգտագործուած են՝ Ֆրանսայի եւ Հոլանտայի մէջ՝ 1872-ին, Անգլիոյ մէջ՝ 1890-ին եւ Ամերիկայի մէջ՝ 1910-ն[4]:

Իգական սեռի իրաւունքներու ջատագովները տարբեր նպատակներ կը հետապնդեն: Ամենամեծ արեւմտեան պատմաբանները՝ իգական սեռի իրաւունքներու ջատագովները, կը պնդեն, որ բոլոր այն շարժումները, որոնք կը հետապնդեն կանանց իրաւունքներու պաշտպանութիւնը, պէտք է ֆեմինիստական համարուին, նոյնիսկ եթէ անոնք չեն (կամ չէին) կիրարկեր այդ եզրը[5][6][7][8][9][10]: Ուրիշ պատմաբաններ ալ կ'ըսեն, թէ եզրը պէտք է վերագրուի արդի ֆեմինիստական շարժման եւ անոր ժառանգորդներուն։ Ուստի, անոնք կը գործածեն protofeminist բառը, նկարագրելու վաղ ժամանակաշրջանի շարժումները[11][12]:

Ալիքներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Արեւմտեան Ֆեմինիզմի պատմութիւնը բաժնուած է չորս «ալիքներու»: Առաջինը կը ներառէ կանանց ընտրական իրաւունքը (Թ.- Ի. դարեր): Երկրորդ ալիքը կը սկսի 1960-ականներուն, երբ կիները կ'ունենան օրինական եւ հասարակական հաւասարութիւն: 1992-ին, երրորդ ալիքը կը յայտնուի, որ կը նկարագրուի անհատականութեան եւ կիներու իրաւունքներու գաղափարախօսութեան պայքարով: Չորրորդ ալիքը՝ 2012-ին, սեռային ոտնձգութիւններուն դէմ պայքարն է․ կը նկարագրուի նաեւ իբրեւ Me Too շարժում[13] [14][15]:

Ի. եւ Թ. դարեր

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Առաջին Ալիք

Էմմէլին Փենքհարսթ (Emmeline Pankhurst) (1913)

Առաջին ալիքը տեղի կ'ունենայ Թ.- Ի. դարերուն: Անգլիա եւ Ամերիկա կը պաշտպանեն կնոջ եւ մարդու միջեւ հաւասար ըլլալու գաղափարը ամուսնութեան մէջ:

1839-ին Անգլիոյ մէջ նոր շարժում մը կը սկսի, որ կը կոչուի «Custody of Infants»: Անիկա կը միտի ապահովել կանանց իրաւունքը իրենց երեխաներուն հետ («Նորածիններու խնամակալութիւնը»), ըստ որուն առաջին անգամ կիներուն թոյլ կը տրուի իրենց երեխաներուն հանդէպ խնամակալութեան իրաւունք ունենալ[16][17][18]: Աւելի ուշ, դարձեալ Անգլիոյ մէջ, 1870-1882 թուականներուն, այլ շարժում մը կը սկսի, որ կը կոչուի «Married Women's Property»: Այս շարժումը նաեւ կը յայտնուի հարաւային Ուելսի մէջ 1889-ին, իսկ Աւստրալիոյ միւս գաղութները 1890-1897 թուականներու ընթացքին[19]:

ԺԹ. դարը կը կեդրոնանայ քաղաքական զօրութեան եւ աւելի ճիշդ կանանց ընտրական իրաւունքին վրայ, թէեւ ուրիշ իգական սեռի իրաւունքներու ջատագովները կը զբաղէին նաեւ կանանց սեռային, վերարտադրողական եւ տնտեսական իրաւունքներով:

Կանանց ընտրական իրաւունքին համար մղուող պայքարը Բրիտանական Աւստրալասիական գաղութներուն մէջ կը սկսի ԺԹ. դարու վերջը, Նոր Զելանտայի ինքնավար գաղութներուն մէջ, 1893-ին կանանց ընտրական իրաւունքի ընդունմամբ, իսկ Հարաւային Աւստրալիոյ մէջ 1895-ին՝ կանանց թոյլ տալով մասնակցելու ընտրութիւններուն եւ իրենց թեկնածութեան առաջադրման խորհրդարանական պաշտօններու։ Այս բոլորին կը յաջորդէ 1902-ին Աւստրալիոյ մէջ Կանանց ընտրական իրաւունքի ընդունումը[20][21]:

1918-ի շարժումը կանանց ընտրական իրաւունք կու տայ, բայց պէտք էր, որ անոնք 30 տարեկանէն աւելի ըլլային: Անոնք կը ստանան նաեւ սեփականութիւն ունենալու իրաւունք։

1928-ին վերոնշեալ օրէնքը փոփոխութեան կ'ենթարկուի եւ ընտրական տարիք կը ճշդուի՝ 21-ը [22]։ Էմմէլին Փենքհարսթ, Անգլիոյ ամենագործօն քաղաքականութեան ջատագովը կը դառնայ: Ան կը հաստատէ, թէ ինք փոխած է կնոջ բնատիպը հասարակութեան մէջ:

Ի. դարու կէս

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երկրորդ Ալիք

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Եւրոպայի մէջ ամերիկացի կանայք կը փոխարինեն արական սեռին պատերազմի ընթացքին, 1945

Ի. դարու կէսերուն եւրոպական շարք մը երկիրներու մէջ կանայք զրկուած էին որոշ կարեւոր իրաւունքներէն։ Այս երկիրներուն մէջ ֆեմինիստները կը շարունակէին պայքարիլ ընտրական իրաւունքի ձեռքբերման համար։ Զուիցերիոյ կանայք դաշնային ընտրութիւններուն մասնակցելու իրաւունք ստացած են 1971-ին[23], սակայն Ափենզել Ինըր Ռոտըն (Appenzell Inner Rhoden) գաւառակի կանայք տեղական հարցերուն վերաբերող ընտրութիւններուն մասնակցելու իրաւունք կը ստանան միայն 1991-ին, երբ Զուիցերիական Դաշնային Գերագոյն դատարանը կը պարտադրէ գաւառակին ընդունելու օրէնքը[24]։ Լիխտենշտայնի մէջ կանայք ընտրութեան իրաւունք ձեռք կը բերեն 1984-ի հանրաքուէի իբրեւ արդիւնք։ Նախորդ երեք հանրաքուէները՝ 1968, 1971 եւ 1973 թուականներուն կը ձախողեցնեն իրաւունքի ամրագրումը։

Ֆեմինիստները կը շարունակէին պայքարիլ «Ընտանիքի մասին» օրէնքին համար, որ ամուսիններուն իրենց կանանց նկատմամբ վերահսկման իրաւունք կու տար։ Օրինակ, Ֆրանսայի մէջ ամուսնացած կանայք իրաւունք չունէին աշխատելու առանց իրենց ամուսիններուն թույլտուութեան մինչեւ 1965[25][26]։ Ֆեմինիստները նաեւ կ'աշխատէին վերացնել «ամուսնական ազատութիւնը» բռնաբարութեան օրէնքներուն մէջ, որոնց համաձայն ամուսինները չէին դատապարտուեր իրենց կիները բռնաբարելու համար[27]։ Ամուսնական յարաբերութիւններուն մէջ բռնաբարութիւնը քրէականացնող նախորդ փորձերը ձախողած էին[28][29]։ Հակառակ անոր, որ արարքի քրէականացումը արեւմտեան երկիրներու մեծ մասին մէջ կ'ընդունուի մէկ դար ետք, անպատժելի է աշխարհի զանազան այլ երկիրներու մէջ[30]։

Ի. դարու վերջը եւ Ի. դարու սկիզբը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երրորդ ալիք

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ֆեմինիստ, գրող եւ գործունեայ անձ՝ Պելլ Հուքս (ծն. 1952)

1990-ական թուականներու սկիզբը ԱՄՆ-ի մէջ կը սկսի «երրորդ ալիքը» իբրեւ «երկրորդ ալիքի» ձախողութիւններուն պատասխան եւ ըննդէմ անոր նախաձեռնութիւններուն եւ շարժումներուն։ «Երրորդ ալիք»ին ֆեմինիզմը կը տարբերի «երկրորդ ալիք»էն սեռականութեան վերաբերող հարցերով` մարտահրաւէրի կանչելով իգական սեռականութիւնը նշելով իբրեւ կանանց հզօրացում[31]։

«Երրորդ ալիք»ին ֆեմինիզմը կը փորձէ նաեւ խուսափիլ «երկրորդ ալիք»ին՝ կանացիութեան վերաբերող նիւթապաշտական սահմանումէն, ուր կը գերակշռէ միջին դասէն բարձր սպիտակամորթ կանանց կենսափորձը։[32][33][34][35]:

«Երկրորդ ալիք»ին ֆեմինիստական շարժման առաջնորդները, ինչպէս՝ Կլորիա Անզալտուա, Պելլ Հուսք, Շելա Սանտովալ, Շորի Մորական, Օտրի Լորտ, Մաքսին Հոնկ Քինկսթոն եւ շարք մը այլ ոչ սպիտակամորթ ֆեմինիստներ, կը փորձէին ֆեմինիստական շրջանակներուն մէջ բանակցիլ ցեղային հարցերու շուրջ[34][36][37]։ «Երրորդ ալիք»ն ֆեմինիզմը կը ներառէր նաեւ ներքին բանավէճեր «տարաձայնային ֆեմինիստներ»ու միջեւ, որոնք կը հաւատան, որ սեռերու միջեւ կան էական տարբերութիւններ, եւ անոնց, որոնք հաւատացած են, որ սեռերու միջեւ չկան բնորոշ տարբերութիւններ, եւ կը պնդեն, որ սեռական դերերը պայմանաւորուած են ընկերային հանգամանքներով[38]։

Քլարա Ցեթքինի գաղափարախօսութիւնը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

ԺԹ. դարու վերջաւորութեան եւ Ի. դարու սկզբնաւորութեան ֆեմինիստական շարժումին մէջ կար քաղքենիական ուղղութիւն մը, որ կիներու իրաւունքները կը սահմանափակէր միայն ու միայն քաղքենի դասակարգի կիներուն ընտրելու եւ ընտրուելու իրաւունք շնորհելու երեւոյթին մէջ` առանց անդրադառնալու կիներու դիմագրաւած ընկերային թէ քաղաքական միւս հարցերուն: Ընկերվարական ֆեմինիզմի տեսութիւնը հակադրելով քաղքենիական ֆեմինիզմի տեսութեան` գերմանացի Քլարա Ցեթքին (Clara Zetkin) եւ իրեն համախոհ ընկերվարական մտածողներ կու գան այն եզրակացութեան, որ կայ կիներու ազատագրումի հարց` իբրեւ մէկ բաժինը աշխատաւոր մարդուն ազատագրման (ընկերային-տնտեսական, դասակարգային ազատագրում): Չի բաւեր միայն քաղաքական իրաւունքներ տալ սակաւաթիւ կիներու, որոնք կը պատկանին հարուստ դասակարգին, այլ անհրաժեշտ է կնոջական իրաւունքներուն մօտենալ համապարփակ հասկացողութեամբ` սկսելով աշխատանքային պայմաններուն բարելաւման համար պայքարէն մինչեւ ընկերութեան մէջ արմատացած կարծրատիպերուն քանդումը: Ընկերվարական ֆեմինիստները մանաւանդ շեշտը կը դնեն հայրիշխանական դրսեւորումներուն դէմ պայքարին եւ ազատ սիրոյ գաղափարին վրայ: Ինք` Քլարա Ցեթքին, մեկնելով ազատ սիրոյ գաղափարի արմատական սկզբունքէն, թէեւ համակրական ու սիրոյ կապ ունեցած է տղամարդու մը հետ, որդեգրած է անոր մականունը, անկէ երկու զաւակ ունեցած է ու հետը ապրած եւ պայքարած, բայց երբեք պաշտօնապէս չէ ամուսնացած անոր հետ` մերժելով ընտանիքի հաստատութեան գաղափարը:

Քլարա Ցեթքին կը նշէ, որ աշխատավարձի համար տունէն դուրս աշխատիլը կը մեծցնէ կնոջ անկախութեան շրջագիծը, ինչ որ ազատութեան նախապայմաններէն մէկն է, սակայն անպայմանօրէն չի նշանակեր այդ ազատութեան իրականացումը, որովհետեւ այդպիսով թէեւ աշխատաւոր դասակարգին մէջ կիները տնտեսական անկախութիւն ձեռք կը ձգեն, բայց տակաւին իբրեւ անհատներ չեն ունենար լիարժէքօրէն ապրելու կարելիութիւն, որովհետեւ կը ստանան միայն դրամատիրական արտադրութեան սեղանէն ինկած փշրանքները: Հետեւաբար աշխատաւոր դասակարգին մէջ կիներու պայքարը` իրենց ազատագրումին համար, երբեք ուղղուած չէ նոյն դասակարգէն տղամարդոց դէմ, ինչպէս որ քաղքենիական հասարակութեան մէջ քաղքենի կնոջ պայքարը ուղղուած կ՛ըլլայ քաղքենի տղամարդուն դէմ: Կիներու պայքարին վերջնական նպատակը, ըստ Քլարա Ցեթքինի, աշխատաւոր դասակարգին կողմէ քաղաքական իշխանութիւնը ձեռք ձգելն է` ուս ուսի պայքարելով աշխատաւոր տղամարդուն կողքին` դրամատիրական հասարակարգին դէմ: Նոյնիսկ եթէ կիները ձեռք ձգեն քաղաքական հաւասարութիւնը, ասիկա գոյութիւն ունեցող իրականութենէն ոչինչ պիտի փոխէ, որովհետեւ պիտի շարունակուի աշխատաւոր կնոջ շահագործումը` յար եւ նման աշխատաւոր տղամարդուն շահագործման[39]:

Ըստ Քլարա Ցեթքինի, աշխատաւոր կիները պէտք չէ իրենց պայքարը սահմանափակեն քաղաքական մասնակի պահանջներու ներկայացումով, ինչպիսին էր ընտրելու իրաւունքը: Անոնք պէտք է պայքարին աշխատելու իրաւունք ձեռք ձգելու, աշխատավարձի հաւասարութեան, երեխաներու հոգատարութեան համար վճարուած արձակուրդի, կրթութեան իրաւունքին եւ այլ իրաւունքներու համար ալ: Կնոջական պայքարը դժուար է, կ'ենթադրէ շատ աշխատանք եւ հսկայական զոհողութիւններ.

Սակայն այս զոհողութիւնները անպայմանօրէն պիտի պտղաբերեն: Աշխատաւոր դասակարգը չի կրնար իր նպատակներուն հասնիլ, բացի եթէ իր բոլոր զաւակները միասնաբար պայքարին` առանց սեռերու միջեւ խտրականութեան: Աշխատաւոր կիներու հսկայ զանգուածներուն մասնակցութիւնը աշխատաւորութեան ազատագրութեան պայքարին, նախապայմաններէն մէկն է ընկերվարութեան գաղափարախօսութեան յաղթանակին եւ ընկերվարական հասարակութեան կերտման»:
- Քլարա Ցեթքին
Միայն ընկերվարական հասարակութիւնը պիտի լուծէ այն տագնապը, որ յառաջացած է կիներուն աշխատանքային գործունէութեան պատճառով: Անգամ մը, որ ընտանիքը այլեւս կը դադրի գոյութիւն ունենալէ իբրեւ տնտեսական կառոյց, եւ անոր կու գայ փոխարինելու ընտանիքին համար տարբեր հասկացողութիւն մը` իբրեւ բարոյական կառոյց, այն ժամանակ միայն կինը պիտի դառնայ հաւասարապէս ստեղծագործ, հաւասարապէս նպատակասլաց, յառաջադէմ ընկերակիցը իր ամուսնոյն, իր անհատականութիւնը պիտի ծաղկի, միեւնոյն ժամանակ ան ըստ կարելւոյն ամէնէն բարձր մակարդակի վրայ պիտի իրագործէ իր առաքելութիւնը իբրեւ կին եւ մայր:
- Քլարա Ցեթքին

Տեղափոխութիւններ եւ գաղափարախօսութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ֆեմինիզմի շարժումներ եւ գաղափարախօսութիւններ

Քաղաքական շարժումներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ֆեմինիզմ գաղափարին արմատները յառաջացած են քաղաքական հակումներէ, ինչպէս նաեւ ազատականութեան, պահպանողականութեան եւ կամ բնութեան վրայ կեդրոնացումէն:

«Venus նշան»

Ֆեմինիզմի ազատ հաւատացեալները կը փնտռեն հաւասարութիւն կանանց եւ մարդոց միջեւ, քաղաքական եւ օրինական բարեկարգութիւնը, առանց խանգարելու միաբանութիւնը: Catherine Rottenberg կը նշէ, որ Ֆեմինիզմի նոր պրակը՝ հաւատացեալները ազատօրէն կ'առաջնորդէ, ինչ որ չի հաւաքականացներ եւ կ'անջատէ անհաւասարութենէն: Այսպէս ան կը փաստէ, որ «Ֆեմինիզմի ազատ հաւատացեալները» (Liberal Feminism) չեն կրնար միօրինակ քննարկել մարդոց իշխանութիւնը, ուժը եւ առանձնաշնորհումը:

Արմատական Ֆեմինիզմը (Radical feminism) կը քննադատէ արական դրամատէր նուիրապետութիւնը՝ անոնք իբրեւ կանանց ապագան որոնող։ Ազատամիտ Ֆեմինիզմը կ'ըմբռնէ մարդոց իբրեւ սեփականատէր եւ կ'անուանէ ազատութեան հարկադրիչ միջամտութիւն: Իգական սեռի իրաւունքներու ուրիշ ջատագովներ կը քննադատեն հերձուած Ֆեմինիզմը իբրեւ «sexist»: Բնապաշտ ֆեմինիզմները Ecofeminists կ'ըսեն թէ՝ այր մարդոց (men) հսկողութիւնը պատասխանատու է կանանց կեղեքման: Այս շարժումը քննադատուած է, որ շատ կը կեդրոնանայ կիներու եւ բնութեան միջեւ խորհրդաւոր (mystical) կապին:

Փոսթ ֆեմինիզմ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Փոսթ ֆեմինիզմ եզրը կը կիրարկէ նկարագրելու համար ֆեմինիզմին վերաբերող այն տեսակէտերը, որոնք ի յայտ եկած են 1980-ական թուականներէն սկսեալ։ Հակաֆեմինիստ չըլլալով հանդերձ՝ փոսթֆեմինիստները հաւատացած են, որ կանայք «երկրորդ ալիք»ի նպատակներուն հասած են։ Եզրը առաջին անգամ օգտագործուած էր նկարագրելու «երկրորդ ալիք»ի ֆեմինիզմին դէմ ուղղուած ճնշումը։ Սակայն այսօր փոսթ ֆեմինիզմը դարձած է շարք մը այնպիսի տեսութիւններու պիտակը, որոնք քննադատօրէն կը մօտենան ֆեմինիստական նախորդ ճառախօսութիւններուն եւ կը ներառեն «երկրորդ ալիք»ին գաղափարները[40]։ Այլ փոսթֆեմինիստներ կը կարծեն, որ ֆեմինիզմը այլեւս չի համապատասխաներ արդի հասարակութեան[41]։ Ամերիկացի գրող, փրոֆ. Ամելիա Ճոնս կը գրէ, որ 1980-ական եւ 1990-ական թուականներուն յայտնուած փոսթֆեմինիստական հատուածները «երկրորդ ալիք»ին ֆեմինիզմը կը նկարագրէին իբրեւ միասնականութիւն[42]։ Փրոֆ. Տորոսի Ճէյն (Dorothy Jane) կը նշէ. «շատ ֆեմինիստներ կ'արտայայտեն իրենց անհանգստութիւնը առ այն, որ իրաւունքներու եւ հաւասարութեան վերաբերող շարք մը դատողութիւններ այժմ կը կիրարկուին ֆեմինիստներուն դէմ»[43]։

Տեսութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նիւթապաշտ գաղափարախօսութիւնները

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ռոզմարի Հենեսի (Rosemary Hennessy) եւ Քրիս Ինկրահամ (Chrys Ingraham) կը նշեն, թէ Ֆեմինիզմի նիւթապաշտ ձեւերը ծագում կ'առնեն արեւմտեան Marxist շրջանակներէն եւ ներշնչած են ուրիշ եւ տարբեր շարժումներ։ Marxist ֆեմինիստները կը փաստեն, թէ դրամատիրութիւնը մեղաւոր է կանանց կեղեքման համար եւ կնոջ զանազանման առօրեայ կեանքին մէջ: Ընկերվարական Ֆեմինիզմը կը զանազանուի Marxist ֆեմինիզմէն․ կը վիճի, թէ կանանց ազատագրումը կրնայ յաջողիլ միայն երբ ան կ'աշխատի, որ վերջ դնէ կնոջ կեղեքման պատճառ եղող տնտեսական եւ մշակութային աղբիւրներուն: Անիշխանական ֆեմինիստները (Anarcha-feminists) կը կարծեն, թէ այս ձեւի տուայտանքը եւ պարտադիր անիշխանութիւնը նաեւ կը պայքարի տղամարդոց պատրիարքութեան դէմ:

«Սեւ» եւ յետգաղութային գաղափարախօսութիւնները (postcolonial ideologies)

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ամերիկացի կիներ կը փոխարինեն արական սեռին՝ կռուելու Եւրոպայի մէջ

:

Սարա Ահմետ (Sara Ahmed) կը նշէ, թէ Սեւ եւ յետգաղութային Postcolonial Ֆեմինիզմը մարտահրաւէր մըն է «արեւմտեան Ֆեմինիզմի մտածումներուն քանի մը առաջադրանքներով»:

Պատմութեան ընթացքին արեւմտեան Եւրոպայի եւ հիւսիսային Ամերիկայի Ֆեմինիստ շարժումները եւ անոնց տեսական զարգացումը «ճերմակամորթ» կիները կը կառավարեն: Այս հակումը կ'արագանայ 1960-ին քաղաքային իրաւունքներու շարժման հետ զուգահեռ․ Ամերիկայի եւ Ափրիկէի, Քարիպեան (Caribbean) կղզիներու, լատին Ամերիկայի եւ Ասիոյ հարաւ արեւելքի մէջ եւրոպական գաղթօճախներու տկարացման:

Տարբեր ազգերու եւ կամ ցեղերու կիներ առաջադրած են տարբեր Ֆեմինիզմի ձեւեր:

Կանացի իրաւունքներու շարժումը կ'աճի «Ճերմակամորթ» եւ միջին դասակարգի նախաֆեմինիստական շարժումներէն ետք։

Յետգաղութային ֆեմինիստները կը փաստեն, թէ գաղթօճախներու ճնշումը եւ արեւմտեան Ֆեմինիզմը լուսանցքի տակ դրած են յետգաղութային ֆեմինիստ կիները, սակայն զանոնք կրաւորական կամ անձայն չեն դարձուցած։

Երրորդ աշխարհի եւ բնիկ ֆեմինիստ շարժումները շատ մօտիկ են յետգաղութային ֆեմինիստներուն։ Այս գաղափարները շատ մօտիկ են Ափրիկէի ֆեմինիստական, motherism, Stiwanism, negofeminism, femalism, transnational feminism, and Africana womanism շարժումներուն։

Արական հակազդեցութիւնը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Արականի եւ Ֆեմինիզմի ազգակցութիւնը բաղադրութիւն մըն է: Մարդիկ մասնակցած են Ֆեմինիզմի ամէն ալիքի իրենց նշանակալից պատասխանով: Տեղի կ'ունենան դրական եւ ժխտական հակազդեցութիւններ: Այս պատասխանները փոխուած են փրօ-ֆեմինիզմէն (pro-feminism) մինչեւ անդի-ֆեմինիզմ (anti-feminism):

Փիեռ Պուրտիէոյի գաղափարախօսութիւնը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Փիեռ Պուրտիէօ` ֆրանսացի ընկերաբան եւ մարդաբան, իր «Արական գերիշխանութիւնը» (La Domination Masculine, 2002) փորձագրութեան մէջ կը բացատրէ, որ կին-այր աւանդական դերերու վերանորոգումը արդիւնքն է աշխատանքներու սեռային բաժանումին. ընտանիքը, ընկերային առաջին եւ ամենանեղ օղակը կազմուած է այր մարդէն, կնոջմէն եւ երեխայէն, որ մանկութենէն սկսեալ կը դիտէ իր մօր եւ հօր աշխատանքները, կը ներառէ սեռային բաժանումը, եւ անոր համեմատ կը կազմէ իր սեռային ինքնութիւնը` հետագային յանձն առնելու համար իրեն վերապահուած դերը` իբրեւ կին կամ այր: Սեռային բաժանումը ներառող ընկերային մարմինը առիթը չունի մտածելու, թէ ինչո՞ւ իր մօրը եւ հօրը կատարած դերերը սահմանուած են անոնց սեռային պատկանելիութեամբ: Այս իմաստով,  Սիմոն տը Պովուար իր «Երկրորդ սեռը» փորձագրութեան մէջ կը գրէ. « Համակերպումի եւ ենթարկումի աւանդութիւն մըն է, համապարտութեան եւ հաւաքական գիտակցութեան պակաս մը… »: Սեռային խտրութեամբ եւ արական գերիշխանութեամբ դաստիարակուող մարմինը կը վերանորոգէ աւանդական կանոնները իր իսկ կազմած ընկերային օղակին ընդմէջէն[44]:

Տե՛ս նաեւ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ Hawkesworth Mary E. (2006)։ Globalization and Feminist Activism։ Rowman & Littlefield։ էջեր 25–27։ ISBN 9780742537835 
  2. ↑ Beasley Chris (1999)։ What is Feminism?։ New York: Sage։ էջեր 3–11։ ISBN 9780761963356 
  3. ↑ Ֆեմինիզմը
  4. ↑ Goldstein Leslie F. (1982)։ «Early Feminist Themes in French Utopian Socialism: The St.-Simonians and Fourier»։ Journal of the History of Ideas 43 (1): 91–108։ JSTOR 2709162։ doi:10.2307/2709162 
  5. ↑ Spender Dale (1983)։ There's Always Been a Women's Movement this Century։ London: Pandora Press։ էջեր 1–200 
  6. ↑ Lerner Gerda (1993)։ The Creation of Feminist Consciousness From the Middle Ages to Eighteen-seventy։ Oxford University Press։ էջեր 1–20 
  7. ↑ Walters Margaret (2005)։ Feminism: A very short introduction։ Oxford University։ էջեր 1–176։ ISBN 0-19-280510-X 
  8. ↑ Kinnaird Joan, Astell Mary (1983)։ «Inspired by ideas (1668–1731)»։ in Spender Dale։ There's always been a women's movement։ London: Pandora Press։ էջեր 29– 
  9. ↑ Witt Charlotte (2006)։ «Feminist History of Philosophy»։ Stanford Encyclopedia of Philosophy։ արտագրուած է՝ 23 Յունուարի, 2012 
  10. ↑ Allen Ann Taylor (1999)։ «Feminism, Social Science, and the Meanings of Modernity: The Debate on the Origin of the Family in Europe and the United States, 1860–1914»։ The American Historical Review 104 (4): 1085–113։ JSTOR 2649562։ PMID 19291893։ doi:10.1086/ahr/104.4.1085 
  11. ↑ Botting Eileen Hunt, Houser Sarah L. (2006)։ «'Drawing the Line of Equality': Hannah Mather Crocker on Women's Rights»։ The American Political Science Review 100 (2): 265–78։ JSTOR 27644349։ doi:10.1017/S0003055406062150 
  12. ↑ Protofeminist, Jody A. Dammann-Matthews․ 2014, «The Oxford English Dictionary defines Feminism: “As an adjective; of, relating to, or advocating the rights and equality of women, or as a noun, Feminist; an advocate or supporter of the rights and equality of women.”(OED, 2014) Proto means before, so proto-feminism would be used when defining women who had these ...»
  13. ↑ Էլեֆթերոդիփիա թերթ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία ΒΙΚΗ ΤΣΙΩΡΟΥ, 11/03/2009(յունարէն)
  14. ↑ Me Too շարժումը, The Guardian թերթ, 20-10-2017 (անգլերէն)
  15. ↑ The Boston Globe թերթ, Guerra, Cristela 10-10-2017 (անգլերէն)
  16. ↑ Wroath John (1998)։ Until They Are Seven, The Origins of Women's Legal Rights։ Waterside Press։ ISBN 1 872 870 57 0 
  17. ↑ Mitchell L. G. (1997)։ Lord Melbourne, 1779–1848։ Oxford University Press 
  18. ↑ Perkins Jane Gray (1909)։ The Life of the Honourable Mrs. Norton։ John Murray 
  19. ↑ Freedman, Estelle B. (2003)։ No Turning Back: The History of Feminism and the Future of Women։ Ballantine Books։ էջ 464։ ISBN 0-345-45053-1 
  20. ↑ «Votes for Women Electoral Commission»։ Elections New Zealand։ ապրիլի 13, 2005։ արտագրուած է՝ 31 Մարտ, 2013 
  21. ↑ «Women and the right to vote in Australia»։ Australian Electoral Commission։ 28 Յունուարի, 2011։ արտագրուած է՝ 26 Ապրիլի, 2013 
  22. ↑ Phillips, Melanie (2004)։ The Ascent of Woman: A History of the Suffragette Movement and the Ideas Behind it։ London: Abacus։ էջեր 1–370։ ISBN 978-0-349-11660-0 
  23. ↑ «The Long Way to Women's Right to Vote in Switzerland: a Chronology»։ History-switzerland.geschichte-schweiz.ch։ արտագրուած է՝ 2011-01-08 
  24. ↑ «United Nations press release of a meeting of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women (CEDAW), issued on 14 January 2003»։ Un.org։ արտագրուած է՝ 2011-09-02 
  25. ↑ Guillaumin Colette (1994)։ Racism, Sexism, Power, and Ideology։ էջեր 193–95 
  26. ↑ Meltzer Françoise (1995)։ Hot Property: The Stakes and Claims of Literary Originality։ էջ 88 
  27. ↑ Allison Julie A. (1995)։ Rape: The Misunderstood Crime։ էջ 89 
  28. ↑ Bland Lucy (2002)։ Banishing the Beast: Feminism, Sex and Morality։ էջեր 135–49։ ISBN 9781860646812։ արտագրուած է՝ August 25, 2013 
  29. ↑ Palczewski Catherine Helen (1995-10-01)։ «Voltairine de Cleyre: Sexual Slavery and Sexual Pleasure in the Nineteenth Century»։ NWSA Journal 7 (3): 54–68 [60]։ ISSN 1040-0656։ JSTOR 4316402 
  30. ↑ Crowell Nancy A., Burgess Ann W. (1997)։ Understanding Violence Against Women։ էջ 127 
  31. ↑ Douglas Holt, Cameron (2010)։ Cultural Strategy: Using Innovative Ideologies to Build Breakthrough Brands։ ISBN 978-0-19-958740-7 
  32. ↑ Freedman, Estelle B. (2003)։ No Turning Back : The History of Feminism and the Future of Women։ Ballantine Books։ էջ 464։ ISBN 0-345-45053-1 
  33. ↑ Henry Astrid (2004)։ Not my mother's sister: generational conflict and third-wave feminism։ Bloomington: Indiana University Press։ էջեր 1–288։ ISBN 978-0-253-21713-4 
  34. ↑ 34,0 34,1 Gillis Stacy, Howie Gillian, Munford Rebecca (2007)։ Third wave feminism: a critical exploration։ Basingstoke: Palgrave Macmillan։ էջեր xxviii, 275–76։ ISBN 978-0-230-52174-2 
  35. ↑ Faludi Susan (1992)։ Backlash: the undeclared war against women։ London: Vintage։ ISBN 978-0-09-922271-2 Կաղապար:Page needed
  36. ↑ Walker Alice (1983)։ In Search of Our Mothers' Gardens: Womanist Prose, p. 397։ ISBN ISBN 0-15-144525-7 
  37. ↑ Leslie Heywood, Drake Jennifer (1997)։ Third Wave Agenda: Being Feminist, Doing Feminism։ Minneapolis: University of Minnesota Press։ ISBN 0-8166-3005-4 Կաղապար:Page needed
  38. ↑ Gilligan Carol (1993)։ In a different voice: psychological theory and women's development։ Cambridge, Mass.: Harvard University Press։ էջ 184։ ISBN 0-674-44544-9 
  39. ↑ Քլարա Ցեթքինի գաղափարախօսութիւնը
  40. ↑ Wright Elizabeth (2000)։ Lacan and Postfeminism (Postmodern Encounters)։ Totem Books։ ISBN 1-84046-182-9 
  41. ↑ Modleski Tania (1991)։ Feminism without women: culture and criticism in a 'postfeminist' age։ New York: Routledge։ էջ 188։ ISBN 0-415-90416-1 
  42. ↑ Jones Amelia (1994)։ «Postfeminism, Feminist Pleasures, and Embodied Theories of Art»։ in Frueh Joana, Langer Cassandra L., Raven Arlene։ New Feminist Criticism: Art, Identity, Action։ New York: HarperCollins։ էջեր 16–41, 20 
  43. ↑ Chunn, D. (2007). "Take it easy girls": Feminism, equality, and social change in the media. In D. Chunn, S. Boyd, & H. Lessard (Eds.), Reaction and resistance: Feminism, law, and social change (pp. 31). Vancouver, BC: UBC Press.
  44. ↑ Փիեռ Պուրտիէոյի տեսութիւնը
Դիտել այս կաղապարը
  Բառարաններ եւ հանրագիտարաններ
Չափորոշիչային վերահսկողութիւն
BNE: XX525610 · BNF: 11938848m · GND: 4222126-2 · LCCN: sh85047741 · LNB: 000048138 · NKC: ph120150 · FAST: 922671
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆեմինիզմ&oldid=220596» էջէն