Փրիտիեշ Րիս
| Փրիտիեշ Րիս | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 22 Յունուար 1880 |
| Ծննդավայր | Տեոր |
| Վախճանած է | 28 Փետրուար 1956 |
| Մահուան վայր | Պուտապեշտ, Հունգարական Ժողովրդական Հանրապետություն[1] |
| Քաղաքացիութիւն | Կաղապար:Դրոշավորում/Հունգարիա Հունկարիա |
| Ազգութիւն | Հրեայ |
| Ուսումնավայր |
Զիւրիխի Համալսարան Գյոթինգենի համալսարան Բուդապեշտի համալսարան |
| Մասնագիտութիւն | մաթեմատիկոս, համալսարանի փրոֆէսօր |
| Աշխատավայր | Բաբեշ-Բոլյաի համալսարան |
| Պարգեւներ եւ մրցանակներ | Կոշութի մրցանակ «Հունգարիայի ժառանգություն» մրցանակ |
| Անդամութիւն | Բավարիական գիտությունների ակադեմիա եւ Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա |
Փրիտիեշ Րիս (հունկարերէն՝ Riesz Frigyes, 22 Յունուար 1880 – 28 Փետրուար 1956)՝ հունկար[2][3] թուաբանագէտ եղած է, գործունէական վերլուծութեան մէջ հիմնային ներդրումներ ըրած է:
Կեանքը Եւ Գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ան նած է հրէական ընտանիքի մը մէջ Աւստրիա-Հունկարիոյ Տեէօր (հունկարերէն՝ Győr) քաղաքին մէջ: 1911-ի եւ 1919-ի միջեւ փրոֆեսոր եղած է Փրանց-Եոսէփի համալսարանէն ներս: Այնուհետեւ, Սեկէտի համալսարանէն ներս, ինչպէս նաեւ՝ Հունկարիոյ Գիտութիւններու աքատեմիոյ[4] Լեհական Կրթութեան աքատեմիոյ անդամ: Ան հունկար-շուէտացի թուաբանագէտ Մարսել Րիսին աւագ եղբայրն էր:
Րիսը ըրած է հիմնային աշխատանքներ գործունէական վերլուծութեան զարգացման գործի մէջ եւ անոր աշխատանքը կարգ մը կարեւոր կիրառութիւններ ունեցած է բնագիտութեան մէջ: Ան հաստատած է սփեքթրալ տեսութիւնը հիմնելու համար համաչափ գործողները ձեւին մէջ մը, որուն ներկայիս կը վերաբերին որպէս սթանտարթ:
Ան նաեւ շատ ներդրումներ ըրած է այլ բնագաւառներու մէջ, ներառեալ էրկոտիք տեսութիւնը եւ տուած է տարրական ապացոյց մը երկոտիք անունով թէորէմին:
Ալփրէտ Հարին հետ միասին հիմնած է Acta Scientiarum Mathematicarum հանդէսը:
Ան ունեցած է դասախօսութիւններ կարդալու անսովոր եղանակ մը, երբ լսարան կը մտնէր օգնականի մը եւ տոցէնթին մը հետ: Տոցէնթը այնուհետեւ կը սկսէր կարդալ պատրաստի պարբերութիւններ Րիսի ձեռագիր գիրքէն եւ օգնականը կը գրէր համապատասխան հաւասարումները գրատախտակին վրայ, այնժամ, երբ Րիսն ինքը կողքի կանգնած երբեմն գլխով կ'ընէր:[5]
Փրիտիեշ Րիս մահացած է 1956-ին, թաղուած է Պուտափեշտի Քերէփեշի գերեզմանատանը:
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ Рис Фридьеш // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Eberhard Zeidler: Nonlinear Functional Analysis and Its Applications: Linear monotone operators. Springer, 1990 [1]
- ↑ Calendar of Historical Events, Births, Holidays and Observances
- ↑ János Horváth: A Panorama of Hungarian Mathematics in the Twentieth Century, Volume 1, Springer, 2006 [2]
- ↑ Wróblewski Andrzej Kajetan (September 2008)։ «Czyściec, niebo i piekło»։ Wiedza i Życie: 65
