Սիմէոն Երեւանցի
| Սիմէոն Երեւանցի | |
|---|---|
| Ծնած է | 1710[1][2] |
| Ծննդավայր | Երեւան |
| Մահացած է | 1780[1][2] |
| Մահուան վայր | Վաղարշապատ |
| Մասնագիտութիւն | քահանայ, պատմաբան |
| Վարած պաշտօններ | Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս |
Սիմէոն Ա. Երեւանցի, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս, ԺԸ.դարու հայ ականաւոր աստուածաբան, մատենագիր, մշակութային եւ քաղաքական գործիչ։
Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ուսումնառութիւնն ու հոգեւոր ողջ գործունէութիւնը կը կապուին Ս. Էջմիածինի եւ Հայ առաքելական եկեղեցւոյ հետ։
Սիմէոն Ա. Երեւանցի աւանդութեան մը համաձայն Պռոշեան իշխաններու սերունդէն էր: Կրթութիւնը Մայր աթոռի հոգեւոր դպրոցին մէջ ստացած էր իբրեւ ուսուցիչ ունենալով աստուածաբան Յովսէփ վարդապետը եւ ապագայ կաթողիկոս Յակոբ Շամախեցին: Տակաւին դպիր, Յարութիւն Ջուղայեցի եպիսկոպոսին մօտ Պայազիտի նուիրակութեան օգնական, իսկ սարկաւագ եղած ատեն՝ Հնդկաստանի նուիրակութեան օգնական եղած է:
1747-ին Էջմիածին վերադառնալով ձեռնադրուած է վարդապետ:
Այնուհետեւ անցած է Պոլիս, Երուսաղէմ ուխտի գացած է եւ 1752-ին վերադարձած՝ Էջմիածին: Աղեքսանդր Բ. Բիւզանդացի կաթողիկոսին ձեռքով 1754-ին եպիսկոպոս ձեռնադրուած է:
Իբրեւ Էջմիածինի նուիրակ, 1755-ի վերջաւորութեան մեկնած է Պոլիս եւ 1763-ին վերադարձած Էջմիածին:
Սիմէոն Երեւանցի անձը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Սիմէոն Ա. Երեւանցի ճանչցուած է իբրեւ հեզ, բարեհամբոյր եւ աղօթասէր հոգեւորական մը: Անոր ընտրութիւնը համահունչ էր երկրին մէջ տիրող ներքաղաքական իրավիճակին:
Մեծ համբաւ ունեցող գործիչ մըն էր եւ սիրուած բոլորին կողմէ:
Անձնական լաւ յարաբերութիւններ մշակած էր թէ՛ օսմանեան եւ թէ՛ Երեւանի պարսկական իշխանութիւններուն եւ թէ վրաց Հերակլ Բ. թագաւորին հետ:
Սիմէոն Ա. Երեւանցիին ընտրութեամբ փոխուած է կաթողիկոսներու ընտրութեան հարցին մէջ Պոլսոյ որոշիչ դերը: Անցեալին, օսմանեան իշխանութիւնները աշխուժօրէն կը միջամտէին կաթողիկոսներու ընտրութեան, եւ այդ ընտրութիւնները առաջին հերթին Պոլսոյ մէջ կը կատարուէին: Այս անգամ, պայմանաւորուած նաեւ քաղաքական փոփոխութեամբ, ընտրութեան հարցին մէջ վճռորոշ դեր կ'ունենան պարսկական իշխանութիւնները եւ վրաց Հերակլ Բ. թագաւորը:
Կաթողիկոսական օծումէն անմիջապէս ետք Սիմէոն Երեւանցի պաշտօնական այցելութիւն տուած է Երեւանի Հիւսէյն Ալի խանին, իսկ հայ հոգեւորականները ուղերձ յղած են Հերակլ Բ. թագաւորին:
Սիմէոն Ա. Երեւանցի համոզուած էր, որ օտար լուծերու տակ տուայտող հայ ազգի փրկութեան միակ տապանը ազգային եկեղեցին է: Այդ համոզումով ան կ'որոշէ բարձր պահել ամենայն հայոց ընդհանրական հայրապետութեան հեղինակութիւնը, ունենալ մէկ գերագահ կաթողիկոս եւ զօրացնել Էջմիածինի տնտեսական եւ քաղաքական նշանակութիւնը: Ան ամէն ջանք ի գործ կը դնէ նուազեցնելու Պոլսոյ պատրիարքութեան դերը, մասնակցութիւնը եւ ազդեցութիւնը հայ հոգեւոր կեանքին մէջ:
Գրականութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Հ. Աբրահամեան, Թղթի գործարան Հայաստանում,- «Գիտական նիւթերի ժողովածու», Երեւան, 1941, թիւ 1, էջ 61-72։
- Երուանդ Շահազիզ, Մեծագործ Սիմէոն Երեւանցին,- «Հասկ», Բ. տարի, 1949-1950, էջ 209-234։
- Վարազդատ Յարութիւնեան, Ս. Էջմիածինի շինարար գահակալները, Երեւան, 1996։
- Լէօ, Հայոց պատմութիւն, հտ. 3, գիրք 2, Երեւան, 1973։
- Մսեր Մսերեանց, Պատմութիւն կաթողիկոսաց Էջմիածնի ի Սիմէօնէ մինչեւ ցՅովհաննէս Ը, Ամք Տեառն 1763-1831, Մոսկուա, 1876, էջ 1-4։
- Մաղաքիա Օրմանեան, Ազգապատում, մասն Բ, Կ. Պոլիս, 1914, 2070-2139։
- Թադէոս Ավդալբեգեան, Սիմէոն կաթողիկոսի «Յիշատակարան»-ի ծածկագիրը, - Ավդալբեգեան Թ., Հայագիտական հետազօտութիւններ, Երեւան, 1969, էջ 361-338։
- Հրաչեայ Աճառեան, Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Դ., Երեւան, 1948, էջ 518-519։
- Բաբայեան Լ. Հ., Դրուագներ Հայաստանի ԺԴ.-ԺԸ. դարերի պատմագրութեան, Երեւան, 1984, էջ 201-209։
- Sebouh Aslanian, Dispersion History and the Policentric Nation։ The Role of Simeon Yerevantsi's Girk or koci Partavcar in the 18th Century Nation Revival, Venise-S. Lazarus, 2004 (Bibliotheque d'Arménologie "Bazmavep" N 39):
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries.
- ↑ 2,0 2,1 opac.vatlib.it