Պահրէյն

Պահրէյն
Պահրէյնի դրօշը	Զինանշանը
;	;
Կը ներառնէ	Capital Governorate?, Central Governorate?, Muharraq Governorate?, Northern Governorate? և Հարավային մուհաֆազա?
Պետական լեզու	Արաբերէն
Մայրաքաղաք	Մանամա?
Օրէնսդիր մարմին	National Assembly of Bahrain?
Երկրի ղեկավար	Համադ Բին Իսա Ալ-Խալիֆա?
Կառավարութեան ղեկավար	Salman bin Hamad, Crown Prince of Bahrain?
Ազգաբնակչութիւն	1 569 666 մարդ (2023)
Օրհներգ	Բահրեյնի օրհներգ?
Կարգախօս	بحريننا և Ours. Yours. Bahrain
Հիմնադրուած է	14 Օգոստոս 1971 թ.
Արժոյթ	Bahraini dinar?
Ժամային համակարգ	UTC+3։00 և Asia/Bahrain?
Հեռաձայնային համակարգ	+973
Համացանցի յղում	.bh
Մարդկային ներուժի զարգացման թիւ	0,875
	bahrain.bh

Պահրէյն (արաբերէն՝ البحرين‎ [ալ պահրայն]), պաշտօնական անունը Պահրէյնի Թագաւորութիւն (արաբերէն՝ مملكة البحرين‎ [ար մամլաքաթ ալ պահրայն]), պետութիւն Ասիոյ մէջ, Պարսից ծոցի հարաւ–արեւմուտքը, Պահրէյնեան կղզիներուն վրայ։ Տարածութիւնը 765 քմ², բնակչութիւնը՝ 1,378,904^[5] (2016), գլխաւորաբար՝ արաբներ։ Պետական լեզուն արաբերէնն է։ Մայրաքաղաքը՝ Մանամա:

Պատմութիւն

Պահրէյնը դեռեւս մ.թ. սկիզբները արաբական իշխանութիւն էր։ 4-6-րդ դարերուն կը մտնէր Սասանեաններու պետութեան, ապա՝ Արաբական խալիֆայութեան մէջ։ 9-րդ դարուն կարմաթական ցեղերը նուաճելով Պահրէյնը՝ 10-11-րդ դարերուն զայն դարձուցին իրենց պետութեան կեդրոնը։ 13-րդ դարի կէսերուն Պահրէյնը ձեռք բերաւ անկախութիւն, բայց շուտով նուաճում արձանագրուեցաւ եւ միացուեցաւ Հորմուզի էմիրութեան։ 16-րդ դարու սկիզբը զայն նուաճեցին փորթուգալցիները, իսկ 17-րդ դարի առաջին քառորդին միացուեցաւ Սեֆեւեան Պարսկաստանին։ 18-րդ դարու 80-ական թուականներուն Ալ–Խալիֆ արաբական տոհմի շէյխերը հռչակեցին Պահրէյնի անկախութիւնը։ 19-րդ դարուն Անգլիան, տեղական շէյխերու հետ կնքելով շարք մը պայմանագիրներ, 1871-ին իր խնամակալութիւնը հաստատեց Պահրէյնի վրայ։ 20-րդ դարու 20-ական թուականներու վերջերը Պահրէյն թափանցեցին ամերիկեան նաւթային ընկերութիւնները։ Ազգային–ազատագրական շարժումը, որ Պահրէյնի մէջ սկիզբ առած Է 1918-էն, նոր թափ ստացաւ երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն յետոյ։ 1950-ական թուականներու վերջերէն զայն գլխաւորեց Պահրէյնի ազգային–ազատագրութեան ճակատը (ստեղծուած է 1956-ին)։ Անգլիական գաղութարարները, ձգտելով պահպանել իրենց դիրքերը Պարսից ծոցին մէջ, ստեղծեցին այսպէս կոչուած Պարսից ծոցի արաբական իշխանութիւններու ֆետերասիոն (1968), որու մէջ Պահրէյնէն բացի կը մտնէին Քաթարը եւ Պայմանագրային Օմանը։ Սակայն Պահրէյնի ժողովուրդը կը պահանջէր լիակատար անկախութիւն։ 1970-ի գարնան ՄԱԿ-ի յատուկ ներկայացուցչութիւնը տեղւոյն վրայ ուսումնասիրեց երկրի քաղաքական իրավիճակը եւ հաւանութիւն տուած ժողովուրդի ցանկութեան։ 1960-ականներուն բրիտանացիներու՝ տարածքը լքելէն յետոյ Պահրէյնը 1971 թուականին հռչակուեցաւ անկախ պետութիւն։ Թագաւորութիւն հռչակուելէն յետոյ Պահրէյնի Էմիր դարձաւ Իսա պն Սալմալ Ալ-Խալիֆան որու մահէն յետոյ 1999 թուականի Մարտ 6-ին Պահրէյնի Էմիր դարձաւ իր որդին՝ Համատ պն Իսա Ալ-Խալիֆան։ 2002 թուականի Փետրուար 14-ին Պահրէյնը Էմիրութենէն դարձաւ Թագաւորութիւն, իսկ Էմիր Համատ պն Իսա Ալ-Խալիֆան դարձաւ Պահրէյնի թագաւոր։ Պահրէյնը Արաբական երկիրների լիկայի անդամ է։ 1971 թուականի Սեպտեմբեր 21-էն՝ ՄԱԿ-ի անդամ^[6]։

Աշխարհագրութիւն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պահրէյնը կը գտնուի աւելի քան 20 մայրցամաքային եւ կորալային կղզիներու վրայ (Պահրէյն, Մուհառաք եւ այլն)։ Կղզիներն ունին կրաքարային ծագում, հարթ մակերեւոյթ։ Կլիման անցողիկ է՝ արեւադարձայինէն մերձարեւադարձայինի։ Կը գերակշռէ արեւադարձային անապատներու լանդշաֆտը^[7]։

Տնտեսութիւն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պահրէյնը Պարսից ծոցի նաւթարդիւնահանող երկիրներէն է։ Գլխաւոր հարստութիւնը նաւթն է (124,600,000 բարել, 2015)։ Պահրէյն կղզիի արեւելքը գտնուող 14 մլն տ կարողութեամբ նաւթավերամշակման գործարանը կը մշակէ նաեւ Սէուտական Արաբիայէն նաւթամուղով ստացուող նաւթի մէկ մասը։ Կայ ոչ մեծ ջրատարողութեան նաւերու արտադրութիւն։ Արդիւնաբերութեան եւ տնայնա-արհեստագործական արտադրութեան կեդրոններն են Մանաման, Մուհառաքը։ Գիւղատնտեսութիւնը թոյլ զարգացած է, կ'օգտագործուի տարածքի 5 %-ը (ովասիսներու մէջ)։ Կը մշակեն փիւնիկեան արմաւենի, բաթաթ, լոլիկ եւ հացահատիկեղէն։ Կը զբաղին անասնապահութեամբ, ձկնորսութեամբ, մարգարիտի արդիւնահանութեամբ։ Ճանապարհներու երկարութիւնը կը կազմէ 4122 քմ, որմէ 3392 քմ-ը ասֆալտապատ է։ Երկրին մէջ կը գործէ 4 օդակայան^[8]։

Բնակչութիւն

Բնակչութեան 1960-2023 թուականների վիճակագրություն

Տարի	Բնակչութիւն
1960	160 691 մարդ	^[9]
1961	166 970 մարդ	^[9]
1962	173 359 մարդ	^[9]
1963	179 891 մարդ	^[9]
1964	186 587 մարդ	^[9]
1965	193 012 մարդ	^[9]
1966	199 019 մարդ	^[9]
1967	204 916 մարդ	^[9]
1968	200 953 մարդ	^[9]
1969	206 469 մարդ	^[9]
1970	213 102 մարդ	^[9]
1971	220 808 մարդ	^[9]
1972	229 588 մարդ	^[9]
1973	239 860 մարդ	^[9]
1974	252 139 մարդ	^[9]
1975	266 686 մարդ	^[9]

Տարի	Բնակչութիւն
1976	283 843 մարդ	^[9]
1977	303 236 մարդ	^[9]
1978	323 511 մարդ	^[9]
1979	342 829 մարդ	^[9]
1980	359 902 մարդ	^[9]
1981	374 125 մարդ	^[9]
1982	385 950 մարդ	^[9]
1983	396 447 մարդ	^[9]
1984	407 223 մարդ	^[9]
1985	419 425 մարդ	^[9]
1986	433 491 մարդ	^[9]
1987	449 006 մարդ	^[9]
1988	465 254 մարդ	^[9]
1989	481 142 մարդ	^[9]
1990	495 944 մարդ	^[9]
1991	509 645 մարդ	^[9]

Տարի	Բնակչութիւն
1992	522 751 մարդ	^[9]
1993	535 711 մարդ	^[9]
1994	549 170 մարդ	^[9]
1995	563 730 մարդ	^[9]
1996	579 697 մարդ	^[9]
1997	597 400 մարդ	^[9]
1998	617 537 մարդ	^[9]
1999	640 913 մարդ	^[9]
2000	668 239 մարդ	^[9]
2001	698 749 մարդ	^[9]
2002	732 541 մարդ	^[9]
2003	772 058 մարդ	^[9]
2004	820 505 մարդ	^[9]
2005	879 534 մարդ	^[9]
2006	950 951 մարդ	^[9]
2007	1 032 353 մարդ	^[9]

Տարի	Բնակչութիւն
2008	1 116 038 մարդ	^[9]
2009	1 191 539 մարդ	^[9]
2010	1 251 513 մարդ	^[9]
2011	1 292 764 մարդ	^[9]
2012	1 317 827 մարդ	^[9]
2013	1 332 171 մարդ	^[9]
2014	1 311 134 մարդ	^[10]
2015	1 362 142 մարդ	^[9]
2016	1 409 661 մարդ	^[9]
2017	1 456 384 մարդ	^[9]
2018	1 487 340 մարդ	^[9]
2019	1 494 188 մարդ	^[9]
2020	1 477 469 մարդ	^[9]
2021	1 463 265 մարդ	^[9]
2022	1 472 233 մարդ	^[9]
2023	1 569 666 մարդ	^[2]

Տարածքային Բաժանում

Արտաքին յղումներ

Պահրէյնը [1] Archived 2010-12-29 at the Wayback Machine. The World Factbook-ին մէջ

Ծանօթագրութիւններ

↑ 2 // (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5164167"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 https://data.who.int/countries/048
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
↑ Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a>
↑ «Պահրէյնի բնակչութիւնը 2016 թուականին»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-09-25-ին։ արտագրուած է՝ 2016-05-13
↑ (հայերեն) Բահրեյն, 2024-03-24, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6, վերցված է 2025-05-23
↑ (հայերեն) Բահրեյն, 2024-03-24, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6, վերցված է 2025-05-23
↑ (հայերեն) Բահրեյն, 2024-03-24, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6, վերցված է 2025-05-23
↑ ^9,00 ^9,01 ^9,02 ^9,03 ^9,04 ^9,05 ^9,06 ^9,07 ^9,08 ^9,09 ^9,10 ^9,11 ^9,12 ^9,13 ^9,14 ^9,15 ^9,16 ^9,17 ^9,18 ^9,19 ^9,20 ^9,21 ^9,22 ^9,23 ^9,24 ^9,25 ^9,26 ^9,27 ^9,28 ^9,29 ^9,30 ^9,31 ^9,32 ^9,33 ^9,34 ^9,35 ^9,36 ^9,37 ^9,38 ^9,39 ^9,40 ^9,41 ^9,42 ^9,43 ^9,44 ^9,45 ^9,46 ^9,47 ^9,48 ^9,49 ^9,50 ^9,51 ^9,52 ^9,53 ^9,54 ^9,55 ^9,56 ^9,57 ^9,58 ^9,59 ^9,60 ^9,61 Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>
↑ Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>

Կաղապար:Ասիոյ Երկիրներ

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7755"_data-entity-id="Q5164167">2_//_''(unspecified_title)''<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5164167"></a></div>-1] 2 // (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5164167"></a>

[[https://data.who.int/countries/048_https://data.who.int/countries/048]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-2] 2,0 ^2,1 https://data.who.int/countries/048

[[https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia_https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-3] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q10870555"_data-entity-id="Q1185686">[https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI_Human_Development_Report]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q161718|Միավորված_ազգերի_կազմակերպության_զարգացման_ծրագիր]],_2022.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a></div>-4] Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a>

[geoba.se-5] «Պահրէյնի բնակչութիւնը 2016 թուականին»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-09-25-ին։ արտագրուած է՝ 2016-05-13

[6] (հայերեն) Բահրեյն, 2024-03-24, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6, վերցված է 2025-05-23

[7] (հայերեն) Բահրեյն, 2024-03-24, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6, վերցված է 2025-05-23

[8] (հայերեն) Բահրեյն, 2024-03-24, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6, վերցված է 2025-05-23

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q21540096">Համաշխարհային_բանկի_տվյալների_բազա<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q7164|Համաշխարհային_Դրամատուն]].</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a></div>-9] 9,00 ^9,01 ^9,02 ^9,03 ^9,04 ^9,05 ^9,06 ^9,07 ^9,08 ^9,09 ^9,10 ^9,11 ^9,12 ^9,13 ^9,14 ^9,15 ^9,16 ^9,17 ^9,18 ^9,19 ^9,20 ^9,21 ^9,22 ^9,23 ^9,24 ^9,25 ^9,26 ^9,27 ^9,28 ^9,29 ^9,30 ^9,31 ^9,32 ^9,33 ^9,34 ^9,35 ^9,36 ^9,37 ^9,38 ^9,39 ^9,40 ^9,41 ^9,42 ^9,43 ^9,44 ^9,45 ^9,46 ^9,47 ^9,48 ^9,49 ^9,50 ^9,51 ^9,52 ^9,53 ^9,54 ^9,55 ^9,56 ^9,57 ^9,58 ^9,59 ^9,60 ^9,61 Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q21540096">[https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL_Համաշխարհային_բանկի_տվյալների_բազա]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q7164|Համաշխարհային_Դրամատուն]].</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a></div>-10] Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]