Մովսէս Արղութեան

Մովսէս Արղութեան;
Ծնած է	1798
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Քարթլի-Կախեթի թագավորություն
Մահացած է	4 Մարտ 1855
Մահուան վայր	Թիֆլիս, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Կրօնք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Մասնագիտութիւն	զինուորական
Վարած պաշտօններ	commander?, զինվորական նահանգապետ? եւ Նահանգապետ

Մովսէս Արղութեան (1798^[1]^[2], Թիֆլիս, Քարթլի-Կախեթի թագավորություն^[1]^[2] - 4 Մարտ 1855(1855-03-04)^[2], Թիֆլիս, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն, թաղուած է Սանահինի մէջ), իշխան Երկայնաբազուկ:

Զօրավար իշխան Մովսէս Զաքարեան Երկայնաբազուկ Արղութեան՝ Նիքոլայ Ա. ցարին ընդհանուր թիկնապահն էր եւ հռչակաւոր դարձաւ կովկասեան լեռնականներուն դէմ Ռուսիոյ մղած պատերազմներուն ժամանակ^[3]։ Իշխան Մովսէս՝ ի սկզբան անփառունակ սպայ էր Կովկասի մէջ, բայց երբ լեռնականներու դէմ պատերազմներ մղեց, իր ռազմագիտութիւնը փայլեցաւ եւ տասը տարուան մէջ սարսափ ազդեց՝ Տաղիստանի Թէյմուր Խան Շուրայ քաղաքին մէջ կանգնած արձանով: Ռուս կառավարութիւնը կանգնել տուած է այդ արձանը ժայռի վրայ, յատկապէս բերուած քաղաքին կեդրոնը շատ ծախսով:

Մովսէս իշխան Արղութեանի յաղթանակներէն մին էր Դանիէլ խանի պարտութիւնը: Խանը 5000 զօրքով Շամիլի դրօշը պարզած էր Ախցի կոչուած անառիկ բերդին վրայ: Յանկարծ հեռուէն կը լսէ զինուորական երաժշտութիւն: Դանիէլ խան կը սրէ ականջները: Երբ կ’իմանայ թէ իր վրայ եկող Արղութ իշխանն է՝ առանց դիմադրելու բերդը կը թողու եւ կը հեռանայ: Այսչափ սարսափ ազդած էր Արղութեան:

Իշխան Արղութեան մօտ 15 տարի Տաղստանի զօրաց ընդհանուր հրամանատար եղած է. ան երբեք առանց յաղթանակի չէ դարձած կռիւներէ:

Արղութեան Ռուսիոյ կայսրի ամէնէն վստահելի անձը եղած է: Իրեն ի պատիւ 1878-ին կանգնած արձանին պատուանդանին վրայ գրուած է «Երկայնաբազուկ Մովսէս Արղութեանց, կառավարիչ Տաղստանի նահանգին 1847-1853»:

Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հայ Հանրագիտակ, Հ. Մկրտիչ Վարդ. Պոտուրեան, 1938, Պուքրէշ, Հատոր Բ., էջ 286:

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 166–167.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ «ՍԱՆԱՀԻՆ ԵՒ ԱՐՂՈՒԹԵԱՆՆԵՐԸ»

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;166–167.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 166–167.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[3] «ՍԱՆԱՀԻՆ ԵՒ ԱՐՂՈՒԹԵԱՆՆԵՐԸ»

[1]

[2]

[3]