Հըզպալլա
Հըզպ Ալլահ (արաբերէն՝ حزب الله, բառացի «Աստուծոյ կուսակցութիւն»), շիա իսլամական կուսակցութիւն եւ կազմակերպութիւն Լիբանանի մէջ[1]: Հեզպոլլահը կը մատուցէ հասարակական ծառայութիւններ՝ գործակցելով դպրոցներու, հիւանդանոցներու, ինչպէս նաեւ՝ կը կատարէ հողագործական ծառայութիւններ հազարաւոր լիբանանցի շիաների համար, եւ զօրաւոր ու կարեւոր դեր կը խաղայ լիբանանեան քաղաքականութեան[2] մէջ: Հեզպոլլահն արաբական եւ իսլամական աշխարհի մէջ կը համարուի դիմադրական շարժում[1]: Սակայն մի քանի արեւմտեան երկիրներ, ամբողջութեամբ կամ մասամբ, Հեզպոլլահը կը դիտեն որպես ահաբեկչական կազմակերպութիւն[3]:
Հեզպոլլահն ստեղծուած է 1982 թուականին որպէս ռազմական կազմակերպութիւն, ի պատասխան Լիբանանի ներխուժած Իսրայէլի, նպատակ ունենալով Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ դիմադրելու Իսրայէլին[1][4]: Անոր ղեկավարները ներշնչուած են Այաթոլլահ Խոմեյնիի կողմէ, իսկ զօրքերը մարզուած եւ կազմակերպուած են Իրանի յեղափոխական պահակներու մի քանակակազմի կողմէ[5]:
Հեզպոլլահի 1985-ի մանիֆեստը կը նշէ երեք հիմնական նպատակներ. վերջ տալ Լիբանանի գաղութաբնակութեանը, արդարութիւն հաստատել Ֆալանժ կուսակցութեան ոճրագործ անդամներու նկատմամբ եւ Լիբանանի մէջ հաստատել իսլամական վարչակարգ[6][7]: Հեզպոլլահի ղեկավարները բազմաթիւ յայտարարութիւններ ըրած են Իսրայէլի կործանման վերաբերեալ՝ Իսրայէլը անուանելով «սիոնիստ էութիւն, որ կառուցուած է ուրիշներու հողերու վրայ»[6]:
Հեզպոլլահն, որ սկսած է որպէս փոքր ռազմական ոստիկանութիւն, այսօր մեծ կազմակերպութիւն է ունենալով աթոռներ Լիբանանի խորհրդարանի մէջ, ռադիօ եւ արբանեակային հեռուստատեսիլի կայան եւ ծրագիրներ՝ հասարակական զարցագման[8]: Հեզպոլլահ զօրաւոր կողմնակցութիւն ունի Լիբանանի շիա բնակչութիւնէն եւ շահած է մեծ ալիք՝ կողմնակցութեան Լիբանանի այլ բնակիչներէն (սուննի, քրիստոնեայ, տրուզ) 2006-ի Լիբանանի պատերազմէն ետք[9] կարող է ցոյցեր կատարել հարիւր հազարաւոր մարդոց մասնակցութեամբ[10]: Հեզպոլլահն եւ այլ կուսակցութիւններ կազմակերպած են 2006-2008 լիբանանեան քաղաքական ցոյցերը Ֆուատ Սինիորայի կառավարութեան դէմ[11]: Մէկ այլ վէճ Հեզպոլլահի թելեկոմի ցանցի պահման իրաւունքի հանդէպ ընդհարումներ տարածուած են Լիբանանի փողոցներու մէջ Հեզպոլլահի կողմէ ղեկավարուած ընդդիմադիր զօրքերու եւ կառավարութեան կողմնակիցներու միջեւ։ Ընդհարումները դադրած են Տոհայի համաձայնութենէն ետք,
Հեզպոլլահն ստանալով վետոյի-մերժում- ուժ Լիբանանի խորհրդարանի մէջ։ Նաեւ, ազգային միացման կառավարութիւն կը կազմուի, ուր Հեզպոլլահն կ՛ունենայ մէկ նախարար եւ տանսմէկ կապինետի աթոռ երեսունի վրայ[2][12]: Հեզպոլլահն ներկայիս կը վերհսկէ տասնչորս աթոռ 128-ի վրայ Լիբանանի խորհրդարանի մէջ։
Հեզպոլլահը ֆինանսական օգնութիւն կը ստանայ Իրանէն, Սուրիայէն եւ նուիրատուութիւններ լիբանանցիներէ եւ այլ շիաներէ[13]: Կազմակերպութեան ռազմական ուժը նաեւ զօրացած է 2000 թուականներուն[14]: 1992 թուականէն ի վեր, Հեզպոլլահի ղեկավարն է Հասան Նասրալլահ։
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Jamail Dahr (2006-07-20)։ «Hezbollah's transformation»։ Asia Times։ արտագրուած է՝ 2007 թ․ հոկտեմբերի 23–ին
- ↑ 2,0 2,1 «Hezbollah (a.k.a. Hizbollah, Hizbu'llah)»։ Council on Foreign Relations։ 2008-09-13։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ սեպտեմբերի 15–ին
- ↑ Goldirova Renata (սեպտեմբերի 17, 2008)։ «MEPs call on EU states to list Hezbollah as terrorist group»։ EUobserver
- ↑ «Who are Hezbollah»։ BBC News։ 2008-05-21։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ օգոստոսի 15–ին
- ↑ Adam Shatz (ապրիլի 29, 2004)։ «In Search of Hezbollah»։ The New York Review of Books։ արտագրուած է՝ 2006 թ․ օգոստոսի 14–ին
- ↑ 6,0 6,1 author unknown։ «The Hizballah Program» (PDF)։ provided by standwithus. com (StandWithUs)։ արտագրուած է՝ 2007 թ․ հոկտեմբերի 29–ին
- ↑ Stalinsky, Steven. "An Islamic Republic Is Hezbollah's Aim." The New York Sun. օգոստոսի 2, 2006։ Նոյեմբերի 1, 2007.
- ↑ Deeb Lara (2006-07-31)։ «Hizballah: A Primer»։ Middle East Report։ արտագրուած է՝ 2006 թ․ հուլիսի 31
- ↑ «Briefing: Lebanese Public Opinion»։ Սեպտեմբեր-հոկտեմբեր 2006։ արտագրուած է՝ 2007 թ․ հոկտեմբերի 8–ին
- ↑ "Huge Beirut protest backs Syria." BBC News. մարտի 8, 2005։ Փետրվարի 7, 2007.
- ↑ Ghattas Kim (2006-12-01)։ «Political ferment in Lebanon»։ BBC News։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ օգոստոսի 15–ին
- ↑ National unity government
- ↑ UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (2006-03-29)։ «LEBANON: The many hands and faces of Hezbollah»։ արտագրուած է՝ 2006 թ․ օգոստոսի 17–ին
- ↑ Frykberg MelL (2008-08-29)։ «Mideast Powers, Proxies and Paymasters Bluster and Rearm»։ Middle East Times։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ օգոստոսի 29–ին։ «And if there is one thing that ideologically and diametrically opposed Hezbollah and Israel agree on, it is Hezbollah's growing military strength.»