Կռթալ Եւ Փքուածութիւն

Կռթալ կամ զկռթալ կը նշանակէ ստամոքսին օդը կոկորդէն եւ բերանէն դուրս արտահանել:

Կռթալ, զկռթալ կամ բղկալ

Բնական պայմաններու մէջ ամէն մարդ ուտելու եւ խմելու ընթացքին որոշ քանակութեամբ օդ կը կլլէ:

Կուտակուած օդին մեծ մասը ընդհանրապէս յետադարձութեամբ, մեղմօրէն եւ կամ ուժգնութեամբ, ստամոքսէն կը մղուի դէպի որկոր եւ բերան: Այս գործողութիւնը կը կոչուի կռթալ, զկռթալ կամ բղկալ, որ կը նկատուի բնական երեւոյթ: Կլլուած օդին մէկ մասը կը մտնէ բարակ աղիքներ եւ ներծծուելով անոր պատերէն` կը մտնէ արեան շրջագայութեան: Օդ պարունակող արիւնը կը հասնի թոքեր եւ հոն տեղի կ'ունենայ օդի արտահանումը թոքերէն դուրս:

Հիւանդագին երեւոյթ

Զկռթոցը կը նկատուի հիւանդագին երեւոյթ, երբ ան ըլլայ մնայուն-շարունակական: Այս հիւանդագին երեւոյթը կը յառաջանայ անզգալաբար բնականէն շատ աւելի օդ կլլելով, որ կը պատահի հետեւեալ պատճառներով.

• Ջուրը եւ բոլոր հեղուկները արագօրէն խմելով,
• Պառկած, հորիզոնական վիճակի մէջ ուտելով եւ խմելով,
• Ծամոնի գործածութեամբ,
• Ծխախոտի երկարատեւ գործածութեամբ,
• Կարծր շաքարեղէններ ծծելով,
• Կազ պարունակող զովացուցիչներ խմելով,
• Անձկալից եւ ջղագրգիռ վիճակ ունենալով,
• Կամովին արագ շնչառութեամբ,
• Առատ լորձունքի արտադրութեամբ,
• Որկորա-ստամոքսային յետադարձութեան գոյութեամբ:

Փքուածութիւն եւ փորի ցաւ

Փքուիլ` կը նշանակէ օդով եւ կամ կազով ուռիլ, ընդլայնիլ: Այս գործողութիւնը կը կոչուի փքուածութիւն: Փորի փքուածութիւնը հիմնականօրէն ստամոքսի եւ կամ  աղիքներու օդով կամ կազերով ընդլայնումն է:

Փորի փքուածութիւնը կը յայտնուի երկու ձեւով.

Ա.- Երկարատեւ-մնայուն, որ հետեւանքն է`

ա.- Ներորովայնային հեղուկի, որ կը պատահի զանազան ներորովայնային հիւանդութիւններու պատճառով,

բ.- Ներորովայնային ուռերու եւ ճարպի,

գ.- Ներորովայնային ծաւալած օրկաններու:

Բ.- Անցողակի-ժամանակաւոր, ուր փքուածութիւնը կ'ըլլայ ընդհատումներով՝

Ժամանակաւոր փորի փքուածութիւնը տեղի կ՛ունենայ զանազան պատճառներով, որոնցմէ կարեւորագոյններն են.

ա.- Կլլուած օդ, որուն մեծ տոկոսը կը կուտակուի ստամոքսին մէջ եւ պզտիկ մէկ տոկոսը ստամոքսէն անցնելով` կը հասնի բարակ աղիքներ,

բ.- Առատ կազի արտադրութիւն աղիքներուն մէջ, որ տեղի կ'ունենայ հետեւեալ պատճառներով`

1.- Սննդանիւթերու ոչ ամբողջական մարսում

2.- Ցպկամարմիններու բնականէն աւելի մեծ թիւով ներկայութիւն աղիքներուն մէջ

3.- Աղիքներու խցում, որ տեղի կ'ունենայ`

• Ներաղիքային փոլիփներով,
• Ներաղիքային խլիրդով,
• Աղիքային բորբոքումներով,
• Աղիքային հանգոյցներով,
• Աղիքներու անբնական գործունէութեամբ, ծուլութեամբ եւ գրգռութեամբ:

Փորի փքուածութիւնը կ'անհետանայ հետեւեալ միջոցառումներով.

1.- Մնայուն փքուածութեան պարագային`

Դարմանել հիմնական ախտապատճառները

2.- Ժամանակաւոր փքուածութեան պարագային`

Հետամուտ ըլլալ բնականէն աւելի աղիքային կազեր չունենալու, այսինքն`

• Հետեւիլ առողջ սննդականոնի

• Դարմանել ներաղիքային բոլոր հիւանդութիւնները`դեղերով եւ վիրաբուժութեամբ:

Բնականէն շատ աւելի քանակութեամբ կլլուած օդը կը լայնցնէ եւ կ'ուռեցնէ ստամոքսը: Այս ընդլայնումը կը պատճառէ փքուածութիւն եւ փորի ցաւ: Զկռթոցով կը մեղմանան փքուածութիւնն ու փորի ցաւը: Ուրեմն փքուածութեան անմիջական պատճառը ստամոքսին օդով ընդլայնումն է:

Զկռթոցի ընթացքին որկորի վարի բերանը կը բացուի սեղմիչ մկաններու թուլացումով, ստոծանին կը մղուի դէպի վար եւ  խռչափողի երկու իրական ձայնալարերը իրարու մօտենալով` կը խցեն խռչափողը, որպէսզի ստամոքսի պարունակութիւնը ըմբան հասնելէ ետք չմտնէ խռչափող: Սակայն հազուագիւտ պարագաներուն ձայնալարերը իրարու չեն մօտենար եւ խռչափողը կը մնայ բաց վիճակի մէջ: Այս պարագային ստամոքսէն բերան հասած ստամոքսային պարունակութիւնը շատ դիւրաւ կ'ուղղուի դէպի խռչափող եւ թոքեր: Այս կացութիւնը կրնայ ստեղծել շնչառութեան դժուարութիւն եւ թոքերու բորբոքում:

• Զկռթոցը հակակշռելու միջոցառումներ,
• Հրաժարիլ օդ կլլելու սովորութենէն,
• Հրաժարիլ կամովին զկռթելէ,
• Ուտել եւ խմել նստած վիճակի մէջ եւ դանդաղօրէն,
• Շատ ծամոն եւ ծխախոտ չգործածել,
• Ապրիլ ուրախ եւ լաւ տրամադրութեամբ, հեռու`անձկութենէ,
• Արագ չշնչել,
• Լորձնաբեր գեղձերը գրգռող կերակուրներ չուտել, որպէսզի առատ լորձունք չարտադրուի բերնին մէջ,
• Դարմանել ստամոքսա-որկորային յետադարձութիւնը: