Լեռնային Ղարաբաղ

Արցախ (Լեռնային Ղարաբաղ), պատմական տարածաշրջան, Հարաւային Կովկասի մէջ, որ ինկած է Դաշտային Ղարաբաղի եւ Զանգեզուրի միջեւ եւ կը գրաւէ Փոքր Կովկասի հարաւ-արեւելեան լեռնաշղթան։ Տարածաշրջանը հիմնականին մէջ անտառածածկ է եւ լեռնային։ Տարածաշրջանի մեծ մասը փաստացիօրէն կը գրաւէ անկախ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը։

Աշխարհագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Այսօր Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը կը գտնուի Արցախի Հանրապետութեան մէջ։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը (միայն Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը) մօտ 4.400 քմ² է։

Անուան ստուգաբանութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Ղարաբաղ» տեղանունը հստակ ստուգաբանությիւն չունի։ Ըստ մէկ ստուգաբանութեան՝ կը թարգմանուի որպէս՝ «Սեւ այգի»[1]։ Ըստ երկորրդ ստուգաբանութեան՝ «բաղ» արմատով բազմաթիւ տեղանուններ գոյութիւն ունէին Սիւնիքի, Արցախի, Գանձակի եւ այլ շրջաններու մէջ։ Եւ «Ղարաբաղը» «Բաղաբերդ» տեղանուան պարզ ու սովորական թարգմանութիւնն է։ «Ղարաբաղի» առաջին՝ «ղարա» մասը հայերէն «բերդ» բառի թարգմանութիւնն է՝ լ-ր հնչիւնափոխութեամբ։ Ինչպէս օրինակ, Կալա-կարա՝ Կալա, Կալաքենդ (Բերդաշէն), իսկ պաշտօնական փաստաթուղթերու մէջ՝ Կարաքենդ։ Տեղանուան երկրորդ՝ «բաղ» մասը օտար նուաճողներու կողմէ չէ թարգմանուած։ Այսպիսով՝ Ղարաբաղը Բաղաբերդ տեղանուան քմահաճ թարգմանութիւնն է[2]։

Հայերէնի մէջ «Արցախ» եւ «Լեռնային Ղարաբաղ» բառերը կ՛օգտագործուին որպէս հոմանիշներ։ Լեռնային Ղարաբաղ բառը առաջին անգամ յայտնուած է 1923 թուականին՝ Ազրպէյճանի ԽՍՀ կազմի մէջ գտնուող Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի տարածք նկարագրելու համար։ Արցախը կը կառավարէր Արանշահիկ տոհմը, որ 11-13 դարերուն Սիւնիքի թագաւորութեան գահը կը կրէր։

Բնակչութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Այսօր Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչները մեծ մասամբ հայեր են։ Բայց Հիւսիսային Արցախի մէջ տակաւին կ՛ապրին ազրպէյճանցիներ։ 1989 թուականին, երկրամասի բնակչութիւնը կը կամէր 192 հազար մարդ, որոնցմէ 76% հայեր, 23% ազրպէյճանցիներ, մնացած մասը կը կամէին ռուսները եւ քիւրտերը։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. Robert H. Hewsen, Armenia: a Historical Atlas. University of Chicago Press, 2001, pp. 119–120.
  2. Լևոն Հարությունյան, Նշխարներ Արցախի բանահյուսության