Թիւրքմենչայի պայմանագիր
Թիւրքմենչայի Պայմանագիրը 1828 (պարսկերէն՝ عهدنامه ترکمنچای), ստորագրուած է Ռուսաստանի եւ Պարսկաստանի միջեւ 10 Փետրուարին, Պարսկաստանի Արեւելեան Ազրպէյճան նահանգի Թիւրքմենչա գիւղին մէջ՝ 1826-1828 թուականներուն ռուս–պարսկական պատերազմներուն վերջ տալու համար։
1828-ին Թիւրքմենչայի պայմանագիրը կնքուած է Ռուսաստանի եւ Իրանի միջեւ՝ իբրեւ նշան 1826-1828 թուականներու ռուս-պարսկական պատերազմի աւարտը։ Պայմանագիրը ստորագրուած է 21 Փետրուար-ին Թիւրքմենչա գիւղին մէջ (Թաւրիզի մերձակայքը)։ Ռուսական կողմէն զայն ստորագրած է Իւան Պասկեւիչ, Պարսկաստանի կողմէն՝ արքայազն Աբաս-Միրզա։ Խաղաղութեան պայմաններուն մշակման մասնակցած է Ալեքսանդր Կրիպոյետով (Alexander Griboyedov)[1]։
Ըստ այս պայմանագիրին, երկու երկիրները կը համաձայնին։
- Պայմանագիրին 4-րդ յօդուածին համաձայն՝ Իրան Երեւանը եւ այսօրուան Ազրպէյճանին մաս կազմող՝ Նախիջեւանը, Թալիշը, Օրդուբադը եւ Արրան նահանգի Մուղան շրջանները կը յանձնէ Ռուսաստանին, ինչպէս նաեւ այն շրջանները, որ Ռուսաստանին յանձնած է Կիւլիստանի պայմանագիրին ընթացքին։
- Արաքսն է նոր սահմանը Իրանի եւ Ռուսաստանի միջեւ, «Արարատ ղալայէն մինչեւ Ասթարա գետի ելանցքը»։
- Պայմանագիրին 6-րդ յօդուածին համաձայն՝ Իրան կը խոստանայ Ռուսաստանին վճարել 10 քորուր ոսկի (1828-ի արժոյթով)։
- Պայմանագիրին 8-րդ յօդուածին համաձայն՝ պարսկական նաւերը կը կորսնցնեն իրենց իրաւունքները Կասպից ծովուն մէջ եւ իր ափերուն շրջելու, որ կը տրուի Ռուսաստանին։
- Իրան կը ճանչնայ Պարսկաստանի մէջ գտնուող ռուսերուն անձնատուր ըլլալուն իրաւունքը։
- Պայմանագիրին 10-րդ յօդուածին համաձայն՝ Ռուսաստան կը շահի իր հիւպատոսական պատուիրակները Պարսկաստան եւ այլուր ուղարկելու իրաւունքը։
- Պայմանագիրին 13-րդ յօդուածին համաձայն՝ պատերազմի գերիներու փոխանակում։
- Պայմանագիրին 10-րդ յօդուածին համաձայն՝ Պարսկաստան իրաւունք ունի տնտեսական պայմանագիրեր կնքել Ռուսաստանի հետ՝ ինչպէս որ Ռուսաստան կը ճշդէ։
- Պայմանագիրին 7-րդ յօդուածին համաձայն՝ Ռուսաստան կը խոստանայ աջակցիլ Աբբաս Միրզային իբրեւ Պարսկաստանի թագաժառանգը Ֆաթհալի Շահին մահէն ետք։
- Պարսկաստան պաշտօնապէս ներողութիւն կը խնդրէ իր կողմէն Կիւլիստանի Պայմանագիրին համաձայնութիւններուն խախտման համար։
- Պայմանագիրին 15-րդ յօդուածին համաձայն՝ Ֆաթհալի Շահը կը խոստանայ հիւսիս արեւմտեան շրջանին որեւէ խանութիւններու անջատման շարժումները չհալածել։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ «Երեւանի մէջ բացուած է Թիւրքմենչայի պայմանագիրի կնքման 180-ամեակին նուիրուած ցուցահանդէս»։ արտագրուած է՝ 18 Յունուար, 2009-ին
Արտաքին յղումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Թիւրքմենչայի պայմանագիրը՝ բնագիրը Archived 2020-10-30 at the Wayback Machine.
- Թիւրքմենչայի պայմանագիրին յօդուածը (ռուսերէն)