Բծաւոր Տենդ
| Բծաւոր Տենդ | |
|---|---|
 |
Բծաւոր տենդ (Typhus), մանրէական վարակիչ հիւանդութիւն մը[1]:
Կը յառաջանայ երկու ձեւով՝ տեղաճարակային «endemic-murine typhus», համաճարակային (epidemic): Տեղաճարակային բծաւոր տենդին յարուցիչը «Rickettsia Typhi» մանրէն է, իսկ համաճարակային բծաւոր տենդինը՝«Rickettsia prowazekii» մանրէն:
Բծաւոր տենդը կը փոխանցուի մարդուն մակաբոյծերու, մասնաւորապէս՝ մարմնական ոջիլներու եւ լուերու ճամբով: Յարուցիչ մանրէն ընդհանրապէս կը հարուածէ առողջ մարդը եւ հազուադէպօրէն՝ կարգ մը անասուններ, յատկապէս՝ մուկեր, կատուներ եւ սկիւռներ: Այս մակաբոյծերը յարուցիչ մանրէն կ'իւրացնեն կծելով վարակուած մարդը կամ անասունին մորթը: Անոնք այս մանրէները կը փոխադրեն առողջ մարդու մը մորթին վրայ: Անոնք կծելով կը տեղաւորեն իրենց մանրէներով հարուստ կղկղանքը՝ գրգռուած մորթին վրայ: Այս ձեւով տեղի կ'ունենայ առողջ մարդուն վարակումը:
Յաճախ բծաւոր տենդը կը շփոթուի Որովայնատիֆ (typhoid) հիւանդութեամբ: Անոնք բոլորովին տարբեր հիւանդութիւններ են եւ անոնց յարուցիչները տարբեր են: Այս շփոթը ստեղծուած է, որովհետեւ բծաւոր տենդի տեղաճարակային տեսակի յարուցիչը «Rickettsia Typhi» կը կոչուի:
Պատմութեան մէջ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Պատմութեան ընթացքին եղած են բծաւոր տենդի տարբեր համաճարակներ․
- 1489-ին 17.000 սպանացի զինուորներ մահացած են այս հիւանդութեամբ:
- 1759-ին բծաւոր տենդի բռնկում տեղի ունեցած է Անգլիոյ բանտերուն մէջ եւ բանտարկեալներուն 25 տոկոսը մահացած է:
- 1830-ին 100.000 Իրլանտացիներ մահացած են բծաւոր տենդի համաճարակի պատճառով:
- Նշանակալից եղած է 1848-ի համաճարակը, երբ աւելի քան 20.000 Քանատա գաղթող Իրլանտացիներ մահացած են[2]։
- Բծաւոր տենդը դարձած է Ռուսական բանակին պատուհասը: 1918-1922 մահացած են 2.5 միլիոն անձեր եւ վարակուած՝ 25-30 միլիոն ռուս:
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ «Typhus Fevers | Typhus Fevers | CDC»։ www.cdc.gov (Անգլերէն)։ 2019-07-17։ արտագրուած է՝ 2020-10-01
- ↑ «M993X.5.1529.1 | The government inspector's office | Wood engraving | Anonyme - Anonymous | McCord Museum»։ collections.musee-mccord.qc.ca։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-03-31-ին։ արտագրուած է՝ 2020-10-01