Արմենիաքոն Թեմ
Արմենիաքոն Թեմ կամ Արմենիա՛քոն․ Բիւզանդական Կայսրութեան միջին ժամանակաշրջանի զինուորական եւ վարչական բաժանումներէն մէկը։ Կը գտնուի Փոքր Ասիոյ հիւսիս-արեւելքը։
Պատմական ակնարկ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Առաջին ստեղծուած չորս թեմերէն մէկը եղած է՝ Է․ դարասկիզբին։ Իրաքլիոս կայսր պարսկական արշաւանքներուն ընթացքին (629), նշած է «Գէորգ, Արմենիաքոնի թուրմարխիս*» (Γεωργίου, τουρμάρχη των Αρμενιακών)։ Այդ տարին հաւանաբար կրնայ նկատուիլ որպէս թեմի հիմնադրութեան թուականը։ Սակայն պաշտօնական աղբիւրներուն մէջ որպէս թեմին ստեղման թուական կը նշուի 667/668։
*τουρμάρχης= հազարապետ
Թեմը կը ստեղծուի արաբական արշաւանքներուն ընթացքին պարտուած բանակի մը մնացորդացէն։ Magister militum per Armeniae բանակը այդ շրջանէն ետ կը քաշուի եւ անոր կու տայ իր անունը։ Բանակը կը վերահաստատուի Պոնտոսի, Բաֆլաղոնիայի եւ Կապադովկիոյ շրջանները։
Ամասիա եղած է մայրաքաղաքը, իսկ «սթրաթիղոս»ը (զօրավարը), իշխանութիւնը կը վարէր Անաթոլիքոն եւ Թրաքիսիոն թեմերուն զօրավարներուն հետ միասնաբար։ Թ. դարուն թեմը զինուարագրած է 9 000 զինուորներով բանակ մը եւ ունեցած է 17 ամրոցներ։
Շնորհիւ թեմին տարածքին ու դիրքին՝ արաբներուն սահմանամերձ, զօրավարը դարձած էր կարեւոր անձնաւորութիւն մը եւ զինուորական ուժերը Ը․ դարուն մասնակցած են բաւական ըմբոստութիւններու։ Այդ պատճառով Թ․ դարուն կը բաժնուի․ Խարսիանոնի եւ Կապադովկիոյ շրջանները կը հեռանան եւ Բաֆլաղոնիայի եւ Խալտիայի շրջանները որպէս թեմ կը ստեղծուին 819-ին, իսկ 863-ին վերջիններուն կը հետեւի Քոլոնիաս։ Հետեւաբար Արմենիաքոն թեմը կը սահմանուի արեւմտեան Պոնտոսի շրջանին մէջ եւ Բիւզանդական Կայսրութեան ներքեւ կը մնայ մինչեւ 1073-ին, երբ ամիսներու ժամանակաշրջանի մը համար կ՛անցի վարձկան զինուորներուն իշխանութեան տակ, ղեկավարութեամբ Ռուսել տէ Պայոլին (Roussel de Bailleul)։ Բիւզանդացի կայսր Ալեքսիոս Ա․ Գոմնինոս կը վերատիրանայ թեմին մինչեւ ան վերջնականապէն իյնայ սելճուք թուրքերուն գերիշխանութեան տակ։
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ Բիւզանդիոնիպատերազմներու, պետութեան եւ ընկերութեան պատմութիւն, ա․ տպագ․,Ճոն Հալդոն, 1999(անգլերէն)
- ↑ Բիւզանդական կայսրութեան գաւառապետութեան աշխարհագրութիւն, 600-1200, Փոքր Ասիա Է․-Ը․ դարեր, Էֆի Ռայիա(յունարէն)
- ↑ [ Cambridge University Press & Assessment․ Բիւզանդիոնի մշակութային փոփոխութիւնը Է․ դարուն,J. F. Haldon,(անգլերէն) ]
- ↑ ehw․ Փոքր Ասիա, Արմենիաքոն թեմ, Ղիֆթոբուլու Սօֆիա, 20-5-2003
- ↑ Թեմեր․ Բիւզանդական կայսրութեան Թեմերը 950-ական թուականներուն(անգլերէն)
- ↑ Թեմերու դրութիւնը․ Բիւզանդական կայսրութեան «շունչը»(յունարէն)
- ↑ Բիւզանդական կայսրութեան վարչաձեւը Թ․ դարուն, Bury, J. B. (John Bagnell), 1861-1927; Philotheus, fl. 899(անգլերէն)