Առաքել Սիւնեցի
Առաքել Սիւնեցի | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 1350[1][2] |
| Մահացած է | 1425[1][2] |
| Գործունէութեան ոլորտ | քերականութիւն |
| Գիտական ղեկավար | Յովհան Որոտնեցի |
| Աշակերտած է | Յովհան Որոտնեցի[1] եւ Գրիգոր Տաթեւացի[1] |
| Ազգութիւն | Հայ[1][2] |
| Պաշտօն | արքեպիսկոպոս?[1] |
| Ծնողներ | մայր՝ անանուն? |
Առաքել Սիւնեցի (1350[1][2] - 1425[1][2]), հայ փիլիսոփայ, տաղեր երգող, քերական, երաժշտութեան տեսաբան, եկեղեցական գործիչ։ Կրթութիւնը ստացած է Տաթեւի համալսարանին մէջ, աշակերտած է Յովհան Որոտնեցիին եւ Գրիգոր Տաթեւացիին, որուն քրոջ որդին էր։ 1407-էն Սիւնեաց արքեպիսկոպոսն էր։ Մեծապէս նպաստած է Տաթեւի գիտական-լուսաւորական կեդրոնի բարգաւաճման։
Առաքել Սիւնեցիի ստեղծագործութիւնը, գաղափարական տեսակէտէն, բարդ եւ հակասական է։ Ան անհրաժեշտ համարած է հայ ժողովուրդի ազգային աւանդներն ու լուսաւորչական դաւանանքը անաղարտ պահելը, բայց իր երկերուն մէջ արտացոլած է քրիստոնէական դաւանանքի նկատմամբ այն թերահաւատութիւնը, որ ծիլ արձակած էր իրականութեան մէջ։ Ա. Սիւնեցիի գեղարուեստական լաւագոյն գործը «Ադամգիրք»–ն է (1403 թուական, վերահրատարակուած է 1799-ին), որ երեք քերթուածներ կը պարունակէ։
Այդ երկին սերտ միացած է «Դրախտագիրք»ը։ Երկրային դրախտէն արտաքսուած, տառապանքի դատապարտուած մարդկութեան, Առաքել Սիւնեցին կը ցանկայ առաջնորդել երկնային վայելքներու յաւիտենականութեան դրախտը։ Հակադիր պատկերներու զուգահեռութեամբ՝ ան կը ձգտի սէր արթնցնել բարիի եւ արգահատանք՝ մեղքի նկատմամբ։ Առաքել Սիւնեցին ժողովրդական բառաձեւեր գործածած էր, տաղաչափական հնարանքներ։ Ան ծայրագոյն վարպետ էր։ Փիլիսոփայութեան մէջ շեշտած է իր կրօնա–իտէալիստական կողմը եւ այս մէկէն ի յայտ կու գայ, որ առանց Աստուծոյ գաղափարի փիլիսոփայութեան, ան չի կրնար գոյութիւն ունենալ։ Այս մէկը նահանջ էր Տաթեւի դպրոցի աշխարհիկ գիտա–փիլիսոփայական առաջաւոր դիրքերուն։ Իրականութեան մէջ Առաքել Սիւնեցին պաշտպանած է Տաթեւի դպրոցի զարգացուցած առաջադէմ անուանապաշտ եւ զգայապաշտ գաղափարները։ Ըստ Առաքել Սիւնեցիի, աշխարհի ճանաչումը առանց զգայարաններու հնարաւոր չէ։
Առաքել Սիւնեցին զբաղած է նաեւ երաժշտութեան տեսութեան հարցերով։ Անոր «Ադամգիրք»–ը, յօրինուածքով թատերական երկ է, որ կ'ենթադրուի, թէ երաժշտական ձեւաւորում ունեցած է, ներկայացուած է որպէս գաղտնի արհեստ։ Անոնցմէ մեզի հասած հոգեւոր տաղերը երաժշտական առումով վերջնականապէս ուսումնասիրուած չեն։
Երկեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Լուծումն, յաղագս Սահմանացս Դաւթի Անյաղթի..., Մատրաս, 1797 թ. (Դաւիթ Անյաղթի «Գիրք Սահմանաց»–ի հետ)
- Ադամգիրք, Վենետիկ, 1907 թ.։ Դրախտագիրք, Վենետիկ, 1956 թ.։
Գրականութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Գրիգոր Գապասաքալեան, Գիրք երաժշտական, ԿՊ, 1803 թ.
- Ալիշան Ղ., Հայապատում, Վենետիկ, 1901 թ., էջ 126
- Պոտուրեան Մ., Առաքել Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, Վենետիկ, 1914 թ.։
Արտաքին յղումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]ԱՌԱՔԵԼ ՍԻՒՆԵՑԻ «Ամենայն չար տանջելի» Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
|
Կաղապար:Հայկական գիր եւ գրականություն
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.