Վաասբրաքանիա (Բիւզանդիոնի Թեմ)

Վաասբրաքանիա Թեմ կամ Վաասբրաքանիային Քաթեբանիքիոն (հայեցի՝ Վասպուրական), 971 -1021․ Բիւզանդական Կայսրութեան զինուորական եւ վարչական բաժանումներէն մէկը։ Կը գտնուի Փոքր Ասիոյ արեւելքը։ Քաթեբանաթօ եւ կամ Քաթեբանիքիոն անուանուած է, որովհետեւ զանազան քաթեփանիքիա (փոքր կոմսութիւններ) իրենց սահմանները աւելի ամուր պահելու համար միացած են եւ ղեկավարուած են Քաթեբանօ կամ Կոմս անուանումով ազնուականէ եւ կամ անձնաւորութենէ մը։ Առաջին ղեկավարը՝ Քաթեբանոն եղած է Վասիլիոս Արղիրոս, սակայն շուտով զայն փոխարինած է Նիքիֆորոս Գոմնինոս (1023-1026)։

Վան եղած է մայրաքաղաքը, իսկ 1045-ին կը յիշատակուի Արճէշը, իսկ ըստ կարգ մը ժամանակակից պատմաբաններու՝ Մանազկերտը։

Թեմը հիմնուած է 971-ին, սակայն ղեկավարները չկարողանալով դիմադրել թրքական ցեղերու յարձակումներուն, Բիւզանդական կայսրութեան կը միանան, յանձնելով 72 ամրոցներ, 3400-4000 գիւղեր եւ բազմաթիւ վանքեր։ Քաթեփանաթօ կը դառնայ 1019 եւ կամ 1021/22 - 1071 (Մանազկերտի ճակատամարտ)։

1030-ին բիւզանդացիները կը ստիպուին դիմադրել նախ պարսիկներուն եւ ապա թուրքերու յարձակումներուն։ 1048-ին թուրքերը կը յարձակին սակայն չեն յաջողիր գրաւել ու տարիներ կը շարունակեն արշաւանքները։ 1060-էն մինչեւ 1071՝ Մանազկերտի ճակատամարտը, բիւզանդական դիմադրութիւնը աստիճանաբար կը սկսի տկարանալ եւ վերջնականօրէն կը յանձնուի սելճուք-թուրքերուն։

^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5] ^[6] ^[7] ^[8]

Ծանօթագրութիւններ

[1] Վան-Վասպուրական, Ռիչարտ Յովհաննէսեան, 1999(անգլերէն)

[2] Հայաստան եւ Բիւզանդական կայսրութիւն․ Ներսէսեան Սիրարփի, Հարվարտ Համալսարան, ա․տպագ․Սեպտ․ 1946(անգլերէն)

[3] [https://books.google.gr/books?id=5G1rV7tS79sC&redir_esc=y Պատերազմ, Պետութիւն եւ Ընկերութիւն Բիւզանդական աշխարհի, 565-1204, John F. Haldon Psychology Press, 1999(անգլերէն)]

[4] Բիւզանդական գաւառը փոփոխութեան ենթակայ, Ժ․ եւ ԺԱ․ դարեր - Պոժանա Քրսմանովիչ, Սերպիոյ Ակատեմիա(անգլերէն)

[5] Բիւզանդիոն եւ իր բանակը, 284-1081․ Warren T. Treadgold, Warren Treadgold, Stanford University Press, 1995 (անգլերէն)

[6] Բիւզանդիոնի պետութեան եւ ընկերութեան պատմութիւն, Warren T. Treadgold Stanford University Press, 1997(անգլերէն)

[7] Թեմեր․ Բիւզանդական կայսրութեան Թեմերը 950-ական թուականներուն(անգլերէն)

[8] Թեմերու դրութիւնը․ Բիւզանդական կայսրութեան «շունչը»(յունարէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]