Ս. Խաչ Եկեղեցի (Ախալքալաք)

Ս. Խաչ եկեղեցի, հայկական առաքելական գործող եկեղեցի Վրաստանի Սամցխէ-Ջավախեթի մարզի Ախալքալաքի քաղաքապետարան վարչական կեդրոն Ախալքալաք քաղաքի կեդրոնին մէջ^[1]։

Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ս. Խաչ եկեղեցւոյ կառուցման մասին շինարարական արձանագրութիւնը, որ տեղադրուած է եկեղեցւոյ արեւմտեան ճակատին, տարիներ առաջ ոչնչացուած է, այնուամենայնիւ շինարարութեան պատմութեան առնչուող պատմական վկայութիւններ պահպանուած են Հայ առաքելական եկեղեցւոյ դիւանական վաւերագրութիւններու մէջ։ Վերջիններուն ուսումնասիրութենէն պարզուած է, որ եկեղեցին կառուցուած է 1830-ական թուականներուն Կարին քաղաքէն տեղափոխուած հայ գաղթականներու կողմէ:

Յայտնի է, որ 1854-ին եկեղեցին քայքայուած էր այն աստիճան, որ ախալքալաքաբնակ մահտեսի (Երուսաղէմ ուխտի գացած) քրիստոնեայ հայ Կարապետ Եաղուբեանց կը դիմէ հոգեւոր իշխանութիւններուն, որպէսզի ստանայ իր միջոցներով քայքայուած եկեղեցւոյ տեղը նոր եկեղեցի մը կառուցելու թոյլտուութիւնը։ Ստանալով Ներսէս Ե. կաթողիկոսի թոյլտուութիւնը` Կ․ Եաղուբեանց կը սկսի եւ 1856-ին կ'աւարտէ նոր եկեղեցւոյ կառուցումը։

Եկեղեցւոյ արեւելեան ճակատին ագուցուած է Թ.-էն Ժ. դարերուն բնորոշ գեղարուեստական առանձնայատկութիւններով գեղաքանդակ խաչքար մը, որուն չափերն են 76 x 60 սմ: Նոյն ժամանակաշրջանին վերաբերող մէկ այլ խաչքար մըն ալ ագուցուած է խորանին մէջ:

Ս. Խաչ եկեղեցին նախքան տարածաշրջանին մէջ ԽՍՀՄ կարգերու հաստատումը, ունեցած է եկեղեցապատկան եկամտաբեր որոշ շինութիւններ։

Եկեղեցւոյ բակին մէջ կը գտնուի եկեղեցական-հասարակական գործիչ, Արք. Կարապետ Բագրատունիին արձանը:

Վերանորոգումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1870, 1880, 1895 թուականներուն Ս. Խաչ եկեղեցւոյ մէջ կատարուած են որոշակի վերանորոգումներ:

Յայտնի է, որ 1884-ին Ախալցխայի կրօնական առաջնորդ Խորէն վարդապետ Ստեփանեան Ախալքալաք կատարած կարճատեւ այցի ընթացքին իրականացուցած է մանրածաւալ վերանորոգումներ:

1895-ին եկեղեցւոյ տանիքը նորոգելու նպատակով կազմուած է շինարարութեան նախագիծ մը եւ հաստատման նպատակով ներկայացուած է նահանգային վարչութեան^[1]^[2]։ 1899-ին հաստատուած է եկեղեցւոյ հողածածկ ցած տանիքը նոր, աւելի բարձր փայտամածով փոխարինելու վերաբերեալ նախագիծը, եւ նոյն թուականին ալ աշխատանքները մօտեցած են աւարտին։ Շինարարութեան համար ծախսուած է շուրջ 6000 ռուբլի, որմէ 4000-ը տրամադրած է եկեղեցին, իսկ մնացածը հաւաքուած է հանգանակութիւններու շնորհի^[3]։

Վերջին նորոգումներէն մէկը կատարուած է 1977-ին տեղական իշխանութեան միջոցներո^[4]։

Ճարտարապետություն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ս. Խաչ եկեղեցին 24,7 x 16 մ արտաքին չափեր ունեցող ընդարձակ դահլիճով գմբէթաւոր տաճար է։ Ծածկերն ու գմբէթը ներքուստ կը պահեն երեք զոյգ սիւները։ Աւագ խորանին երկու կողմը կը գտնուին երկուքական աւանդատուները։ Ունի մէկ մուտք, որ կը գտնուի եկեղեցւոյ արեւմտեան կողմը։ Մուտքին դիմաց կայ 1856-ին կառուցուած երկյարկ զանգակատուն մը։ Եկեղեցին կառուցուած է հիմնականին մէջ անմշակ քարով, կրաշաղախով եւ փայտով։ Ներսէն եւ դուրսէն պատուած է^[1]։