Պրէյլի Այբուբենը

Պրէյլի Այբուբենը կը կարդացուի ցուցամատը նշաններուն վրայէն սահեցնելով։
Պրէյլով գրուած գինիի շիշի պիտակ։
Լուի Պրէյլի կիսանդրին, իր ծննդավայրին մէջ։

Պրէյլի Այբուբենը, (ֆրանսերէն՝ Braille) տեսողութեան հարցեր ունեցող մարդոց համար նախատեսուած ուռուցիկ-կէտային համակարգ մըն է, որ 1824-ին ստեղծած է ֆրանսացի Լուի Պրէյլը (ֆրանսերէն՝ Louis Braille)` 15 տարեկանին։ Լուի Պրէյլ կօշկակարի զաւակ էր եւ տեսողութիւնը կորսնցուցած էր երեք տարեկանին։

Գրութեան Եղանակը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պրէյլի գիրերը պատկերելու համար կը կիրարկուին վեց կէտանի բջիջներ։

Կէտերուն ուռուցիկութիւն կը տրուի թուղթին հակառակ կողմէն։ 0,5 մմ բարձրութիւնը շօշափելով, կարելի է կէտերը զգալ։ Կէտերուն հեռաւորութիւնը շուրջ 2,5 մմ է, բջիջներունը` հորիզոնական ուղղութեամբ՝ 3,75, ուղղաձիգ ուղղութեամբ՝ 5 մմ։

Լատինական Տառեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Առաջին a-j տասը տառերը կը պատկերեն վերին չորս կէտերու միջոցով (նշուած են սեւ գոյնով)։
  • Երկրորդ շարքի k-t տառերուն երկրորդ տասնեակն է, որոնք կը ստացուին համապատասխան բջիջին ներսը՝ մէկական կէտ (նշուած են կարմիր գոյնով) աւելցնելով։
  • Երրորդ շարքի առաջին u-y հինգ տառերը կը ստացուին առաջին շարքի համապատասխան բջիջներուն մէջ՝ վարէն երկուքական կէտ (նշուած են կանաչ գոյնով) աւելցնելով։
  • w-ն կը ստացուի բջիջի երրորդ տողին աջէն մէկ կէտ (նշուած է բոսոր գոյնով) աւելցնելով։
10 թուանշանի միջոցով 26 լատինական տառերու ստացումը
Braille A1.svg Braille B2.svg Braille C3.svg Braille D4.svg Braille E5.svg Braille F6.svg Braille G7.svg Braille H8.svg Braille I9.svg Braille J0.svg
a/1 b/2 c/3 d/4 e/5 f/6 g/7 h/8 i/9 j/0
Braille K colored.svg Braille L colored.svg Braille M colored.svg Braille N colored.svg Braille O colored.svg Braille P colored.svg Braille Q colored.svg Braille R colored.svg Braille S colored.svg Braille T colored.svg
k l m n o p q r s t
Braille U colored.svg Braille V colored.svg Braille X colored.svg Braille Y colored.svg Braille Z colored.svg Braille W colored.svg
u v x y z w

Աւանդական վեցկէտանի Պրէյլը ունի 26=64 տարբեր նշաններ[1]։ Անոնք օգտագործելով կը ստացուին ինչպէս տարբեր այբուբեններու տառերը, այնպէս ալ թուանշանները, կէտադրական նշանները. անգլերէնին մէջ նաեւ՝ առանձին բառեր եւ տառերու համադրութիւններ։

Հայկական Այբուբենին Տառերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Braille A1.svg Braille B2.svg Braille C3.svg Braille D4.svg Braille E5.svg Braille F6.svg Braille G7.svg Braille H8.svg Braille I9.svg Braille J0.svg Braille Accent.svg Braille Currency.svg
Թուանշաններ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
Հայերէն Ա Պ Ջ Տ Է Ֆ Կ Հ Ի Ճ
Անգլերէն A B C D E F G H I J
Braille K.svg Braille L.svg Braille M.svg Braille N.svg Braille O.svg Braille P.svg Braille Q.svg Braille R.svg Braille S.svg Braille T.svg Braille ST.svg Braille Ä.svg
Հայերէն Ք Լ Մ Ն Օ Բ Գ Ր Ս Թ Ծ Ժ
Անգլերէն K L M N O P Q R S T st
Braille U.svg Braille V.svg Braille X.svg Braille Y.svg Braille Z.svg Braille AND.svg Braille É.svg Braille À.svg Braille È.svg Braille Ù.svg Braille Ò.svg
Հայերէն Ը Վ Խ Ե Զ Ց Ձ
Անգլերէն U V X Y Z and for of the with
Braille Å.svg Braille Ê.svg Braille SH.svg Braille Ô.svg Braille Û.svg Braille Ë.svg Braille Ï.svg Braille Ü.svg Braille Ö.svg Braille W.svg
Հայերէն Չ Ղ Շ Դ Յ Փ Ռ Ո Ւ
Անգլերէն ch gh sh th wh ed er ou ow W
Braille Comma.svg Braille Semicolon.svg Braille Colon.svg Braille Period.svg Braille QuestionMark.svg Braille ExclamationPoint.svg Braille Bracket.svg Braille QuoteOpen.svg Braille Asterisk.svg Braille QuoteClose.svg Braille ContractionPrefix.svg Braille Correction.svg
Հայերէն `
(բութ)
-
(տողա-
դարձ)
:
(վերջա-
կէտ)
՞
(հարցի
նշան)
Անգլերէն ,
-aa-
;
-bb-
։
-cc-

-dd-

en
!
-ff-
()
-gg-
?
"

in

"

Պրէյլի Այբուբենին Գրամեքենան[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պրէյլի Այբուբենին գրամեքենան վեց ստեղներով գրամեքենայ մըն է, որ առիթ կ'ընծայէ օգտագործողին գրելու պրէյլեան տառատեսակով, սովորական տպագիր էջի մը վրայ[2]:

Առաջին պրէյլեան գրամեքենան, որ մեծ ընդունելութիւն գտած է, յօրինած է Ֆրենք Հէյվըն Հոլը (Իլինոյսի կոյրերու դպրոցի տեսուչ) եւ զայն հանրութեան ներկայացուցած՝ 1892-ին[3]:

Յիշատակութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ամէն տարի, 4 Յունուարին միջազգային մակարդակով կը նշուի Պրէյլի Այբուբենին համաշխարհային օրը՝ ի յիշատակ Լուի Պրէյլի ծննդեան եւ անոր կատարած ջանքերուն: Թէեւ միջոցառումը պետական ​​տօն չի համարուիր, սակայն 2019-էն սկսեալ ՄԱԿ-ի կողմէ ճանչցուած է իբրեւ տօնակատարութեան պաշտօնական օր[4]։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]