Պենկազի

Քաղաք
Պենկազի
Երկիր	Լիպիա
Q133973412?
Առաջին յիշատակում	525 BCE
Տարածութիւն	314,000 քմ²
ԲԾՄ	2 մեթր
Պաշտօնական լեզու	Արաբերէն
Բնակչութիւն	631 555 մարդ (2011)
Ժամային գօտի	UTC+2
Հեռախօսային ցուցանիշ	61
Պաշտօնական կայքէջ	benghazimun.ly

Պենկազի (արաբերէն՝ بنغازي‎‎‎ Binġāzī, լիպի. արաբ.՝ بنغازي [bənˈʁɑːzi]), տարածքով Թրիփոլիէն ետք Լիպիոյ երկրորդ քաղաքն է, որ կը գտնուի երկրի հիւսիսային մասին մէջ, Միջերկրական ծովու ափին։

Պենկազին Լիպիայի երկրորդ խոշորագոյն քաղաքն է։ Համաձայն 1951 թուականի Լիպիայի անկախութեան Սահմանադրութեան՝ անիկա կը համարուի Լիպիայի տնտեսական մայրաքաղաքը՝ նայելով Միջերկրական ծովի ափին։ Քաղաքի յատակագիծը ճառագայթային է, կեդրոնացած՝ քաղաքի կեդրոնը գտնուող Պենկազի լիճին վրայ։ Մեծ Պենկազին կը ներառէ հարաւը գտնուող քաղաքներ եւ աւաններ, ինչպիսիք են Քամինիսը, Սուլուկը, Ալ-Ապեարը եւ Դոգրան, բացի այդ, Լիպիայի (նախապէս յայտնի շրջաններէն) մէկը եւ քաղաքը անոր մայրաքաղաքն է։

Լիպիայի թագաւորութեան մէջ (Թրիփոլիի հետ միասին), ինչպէս նաեւ ըլլալով արեւելեան Լիպիայի ամէնամեծ քաղաքը, Պենկազին շարունակած է մնալ ազգային մայրաքաղաքին սովորաբար կապուած հաստատութիւններու եւ կազմակերպութիւններու նստավայրը, ինչպիսիք են երկրի խորհրդարանը, ազգային գրադարանը, «Լիպիայի աւիաուղիներ»-ու գլխաւոր գրասենեակը, ազգային ավիաընկերութիւնը եւ Ազգային նաւթային ընկերութիւնը։ 1995 թուականի մարդահամարի տուեալներով անոր գրանցուած բնակչութիւնը կազմած է 500,120 մարդ, իսկ 2006 թուականի մարդահամարի տուեալներով՝ աճած է մինչեւ 670,797 մարդ։ Այդ ժամանակէն ի վեր մարդահամար չէ եղած յեղափոխութեան բռնկման եւ անոր հետեւանքով առաջացած վարչական անկայունութեան պատճառով։

2011 թուականի Փետրուար15-ին քաղաքին մէջ բողոքի ցոյցեր սկսան գնդապետ Մուամմար Քատաֆիի կառավարութեան դէմ։ Քաղաքը գրաւուեցաւ ընդդիմադիր բնակիչներու կողմէ 2011 թուականի Փետրուար 21-ին, իսկ քանի մը օր անց ձեւաւորուեցաւ Ազգային անցումային խորհուրդը։ 2011 թուականի Մարտ 19-ին Պենկազին յեղափոխութեան օրրանն էր եւ լիպիական յեղափոխութեան շրջադարձային կէտը, երբ գնդապետի բանակը փորձեց վճռական յաղթանակ տանիլ լիպիական ընդդիմութեան նկատմամբ՝ Պենկազին վերագրաւելու համար։ Սակայն ՆԱԹՕ-ի ռազմաօդային ուժերը ռմբակոծեցին Քատաֆիի ուժերը՝ համաձայն ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհուրդի 1973 բանաձեւի՝ քաղաքացիական բնակչութիւնը պաշտպանելու համար։

Քաղաքին մէջ անվտանգութեան փլուզում նկատուած է, պետական ​​իշխանութեան պակաս եւ իրաւապահ մարմիններու բացակայութիւն։ Անիկա ունի նաեւ երկրին մէջ սպանութիւններու ամէնաբարձր մակարդակը, որ սկսաւ ի յայտ գալ 2011 թուականին յաջորդած լայնածաւալ քաոսին հետ միատեղ: Ահաբեկիչները թիրախաւորած են քաղաքի դատական ​​եւ ոստիկանական գործիչներուն մեծ մասը, քաղաքացիական հասարակութեան գործիչները, լրատուամիջոցներու մասնագետները, քաղաքացիական անձինք, կրօնական եւ համայնքային գործիչները, նոյնիսկ զինուորական անձնակազմը, ներառեալ ծառայութենէն ազատ արձակուածները:

2014 թուականի Յուլիս 31-ին «Ալ-Քայիտայի» հետ կապուած «Անսար ալ-Շարիա» աշխարհազօրը (Պենկազիի յեղափոխականներու Շուրա խորհուրդ) յայտարարեց Պենկազիի նկատմամբ լիակատար վերահսկողութիւն ստանձնելու մասին՝ մեծ յարձակումէ յետոյ, որու ընթացքին գրաւեց քաղաքին մէջ գտնուող լիպիական բանակի խոշոր զօրանոցը։ Հոկտեմբերի կէսերուն գեներալ Խալիֆա Պլքասեմ Հաֆթար ալ-Ֆերճանին ստեղծեց «Արժանապատուութեան ուժերը», որոնք յետագային յայտնի դարձան որպէս լիպիական բանակ։ Գեներալը յարձակում սկսաւ քաղաքը վերադարձնելու համար՝ ըստ որոշ տեղեկութիւններու գրաւելով Պենկազիի 90%-ը։ Չնայած գեներալ Խալիֆա Պլքասեմ Հաֆթարի յայտարարութեան, որ քաղաքն ամբողջութեամբ ազատագրուած է զինուած խմբաւորումներէն, տասնեակ զինեալներ մնացած էին քաղաքի կեդրոնական թաղամասի որոշ մասերուն մէջ՝ «Սիտի Ախրիպիշ» կոչուող բազմափողոցային հրապարակը, մինչեւ 2017 թուականի Դեկտեմբերի վերջը, երբ բանակը յայտարարեց քաղաքի նկատմամբ լիակատար վերահսկողութիւնը ստանձնելու մասին։ Մարտական ​​գործողութիւնները աւարտեցան ենթակառուցուածքներու, հասարակական շէնքերու, քաղաքացիական գոյքի եւ քաղաքի կեդրոնի եւ ալ-Սապրի թաղամասերու տուներու զանգուածային աւերածութիւններով եւ վնասներով։