Պելառուսիա

Պելառուսիա
Պետութիւն
	Պելառուսիա
	պելառուս․՝ Рэспубліка Беларусь; ռուս.՝ Республика Беларусь; պելառուս․՝ Беларусь
Դրօշակ	Զինանշան
Երկիր	Պելառուսիա
Ներքին բաժանում	Բրեստի մարզ?, Գոմելի մարզ?, Գրոդնոյի մարզ?, Մոգիլյովի մարզ?, Մինսկի մարզ?, Վիտեբսկի մարզ? եւ Մինսք
Prime Minister of Belarus?	Ռոման Գոլովչենկո?
Օրէնսդրական մարմին	National Assembly of the Republic of Belarus?
Հիմնադրուած է՝	25 Օգոստոս 1991 եւ 19 Սեպտեմբեր 1991
Տարածութիւն	207 595 քմ²
Պաշտօնական լեզու	բելառուսերեն? եւ ռուսերէն
Բնակչութիւն	9 155 978 մարդ (1 Յունուար 2024)
Ժամային գօտի	UTC+3։00 եւ Europe/Minsk?
Շրջագայութեան պետ-համարագիր	BLR
Անուանուած է	White Ruthenia?
Պաշտօնական կայքէջ	belarus.by(անգլերէն)

Պելառուսիա ( Պելառուսերէն.՝ Белару́сь, Ռուսերէն՝ Белару́сь), պաշտօնական անուանում՝ Պելառուսիոյ Հանրապետութիւն (Պելառուսերէն.՝ Рэспубліка Беларусь, Ռուսերէն՝ Республика Беларусь), դէպի ծով ելք չունեցող պետութիւն մը՝ Արեւելեան Եւրոպայի մէջ:

Հիւսիս-արեւելքէն սահմանակից է Ռուսաստանի, հիւսիսէն՝ Լիթվայի եւ Լաթվիոյ, հարաւէն՝ Ուքրանիոյ, իսկ արեւմուտքէն՝ Լեհաստանի։ Մայրաքաղաքը Մինսկն է, մեծ քաղաքներն են Պրեսթը, Քրոթնօն, Կոմելը, Մոկիլիովը եւ Վիթեպսքը: Մինչեւ 1991 ԽՍՀՄ-ի կազմին մէջ էր։^[7]

Երկրի բնակչութեան մեծ մասը կ'ապրի մեծ քաղաքներու մէջ: Բնակչութեան աւելի քան 80%-ը պելառուսեր են, ամէնամեծ ազգային փոքրամասնութիւններն են ռուսերը, լեհերը եւ ուքրանացիները։ Պաշտօնական լեզուներն են պելառուսերէնը եւ ռուսերէնը։ Դաւանանքային առումով մեծ մասը ուղղափառ քրիստոնեաներ են, Պելառուսիոյ ուղղափառ եկեղեցւոյ հետեւորդներ, որ ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ իրաւասութեան տակ է, իսկ երկրին արեւմուտքը կայ կաթոլիկ եկեղեցւոյ փոքր համայնք մը։

Կլիմայ

Կլիման յատկանշական է մեղմ ցուրտ ձմեռներով. Յունուարին միջին ջերմաստիճանը 4 °C (24.8 °F) է, հարաւը՝ (Պրեսթ) մինչեւ -8 °C (17, 6 °F), իսկ հիւսիսը՝ (Վիթեպսքի) զով ու խոնաւ ամառներով միջին ջերմաստիճանը՝ 18 °C (64.4 °F):^[8] Պելառուսիա ունի 550-էն 700 մմ միջին տարեկան տեղումներ^[8]։

Բնութիւն

Բնութիւնն ու կենդանական աշխարհը պահպանելու նպատակով ստեղծուած են պահպանուող յատուկ տարածքներ, որոնցմէ հռչակաւոր է Պելովեժեան թաւուտը (ազգային պարկ), որ ամբողջ Կեդրոնական Եւրոպայի մէջ պահպանուած միակ կուսական անտառն է։ Անոր մէկ մասը կը գտնուի Լեհաստանի տարածքին մէջ։ Պելովեժեան թաւուտին շոճիի անտառներուն մէջ կան եղնիկներ, որմզդեղներ, գայլեր, գորշուկներ, կուղբեր, նապաստակներ, եւ այլն։ Արգելոցին հպարտութիւնը վայրի ցուլերն են։

Կրթութիւն

Կրթական համակարգը Պելառուսիոյ մէջ.

Նախադպրոցական կրթութիւն (մանկապարտէզներ)^[9]
Պարտադիր տարրական դպրոց (ինը տարի, անվճար)^[9]
Միջնակարգ դպրոց (անվճար եւ պարտադիր) արհեստագիտական դպրոցներ, վարժարաններ եւ այլն^[10]
Բարձրագոյն կրթութիւն (կան շուրջ 40 պետական եւ 20 անձնական համալսարաններ)^[11]:
Դպրոցներէն ներս կրթութիւնը երկու պաշտօնական լեզուներով է՝ ռուսերէն եւ պելառուսերէն։ Սակայն, քաղաքային տարածքներուն եւ համալսարաններուն մէջ յաճախ ընդունուած է ռուսերէնը, իսկ պելառուսերէնը գլխաւորաբար կ'ուսուցանուի գիւղական դպրոցներուն մէջ^[12]։ Ամէնաբարձր գիտական հաստատութիւնը Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիան է։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #4079143-9 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ 17 // (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1771643"></a>
↑ 17 // (unspecified title)
↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Բելառուսի ազգային վիճակագրական կոմիտե, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
↑ http://naviny.by/rubrics/society/2011/09/16/ic_articles_116_175144/
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
↑ «Բովանդակութիւն»: Archived 2012-05-10 at the Wayback Machine. Belstat.gov.by: Վերցուած է 4 Հոկտեմբեր 2012:
↑ ^8,0 ^8,1 Ֆիոտոր, Էլեն (1995): «Պելառուսիա - Կլիման»: Պելառուսիա։ երկիրի ուսումնասիրութիւն։ գրադարան։
↑ ^9,0 ^9,1 «Կրթական և նախակրթական հաստատություներն Բելառուսում»: president.gov.by Վերցված 23 Հունվարի 2015:
↑ «Միջնակարգ դպրոցներն բելառուսում»: education.stateuniversity.com: Վերցված 23 Հունվարի 2015:
↑ «Բարձրագույն կրթական կառույցները Բելառուսում»: Archived 2016-02-22 at the Wayback Machine. europa.eu: Վերցված 23 Հունվարի 2015:
↑ «Կրթական համակարգը Բելառուսում»: naviny.by: Վերցված 23 Հունվարի 2015:

Գրականութիւն

Birgerson, Susanne Michele (2002). After the Breakup of a Multi-Ethnic Empire. Praeger/Greenwood. ISBN 0-275-96965-7.
Levy, Patricia; Spilling, Michael (2009). Belarus. New York։ Benchmark Books. ISBN 0-7614-3411-9.

Արտաքին յղումներ

Պելառուսիոյ պաշտօնական կայք Archived 2018-01-15 at the Wayback Machine.
Պելառուսիոյ կայք
Պելառուսիոյ նորութիւները BBC կայքին մէջ
Պելառուսիոյ կրօնական վիճակագրութիւնը
Համաշխարհային դրամատունը Պելառուսիոյ մէջ
Պելառուսիոյ աշխարհագրական քարտէսը

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:Գերմանիոյ_Ազգային_Գրադարան|Deutsche_Nationalbibliothek]]</i>_[http://d-nb.info/gnd/4079143-9/_Record_#4079143-9]_//_Gemeinsame_Normdatei<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #4079143-9 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7755"_data-entity-id="Q1771643">17_//_''(unspecified_title)''<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1771643"></a></div>-2] 17 // (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1771643"></a>

[17_//_''(unspecified_title)''<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-3] 17 // (unspecified title)

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q49848"_data-entity-id="Q125194897">[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_89354/_Численность_населения_на_1_января_2024_г._и_среднегодовая_численность_населения_за_2023_год_по_Республике_Беларусь_в_разрезе_областей,_районов,_городов,_поселков_городского_типа]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q6520738|Բելառուսի_ազգային_վիճակագրական_կոմիտե]],_2024.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a></div>-4] Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Բելառուսի ազգային վիճակագրական կոմիտե, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>

[[http://naviny.by/rubrics/society/2011/09/16/ic_articles_116_175144/_http://naviny.by/rubrics/society/2011/09/16/ic_articles_116_175144/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-5] ttp://naviny.by/rubrics/society/2011/09/16/ic_articles_116_175144/

[[https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe_https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-6] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe

[7] «Բովանդակութիւն»: Archived 2012-05-10 at the Wayback Machine. Belstat.gov.by: Վերցուած է 4 Հոկտեմբեր 2012:

[:5-8] 8,0 ^8,1 Ֆիոտոր, Էլեն (1995): «Պելառուսիա - Կլիման»: Պելառուսիա։ երկիրի ուսումնասիրութիւն։ գրադարան։

[:6-9] 9,0 ^9,1 «Կրթական և նախակրթական հաստատություներն Բելառուսում»: president.gov.by Վերցված 23 Հունվարի 2015:

[10] «Միջնակարգ դպրոցներն բելառուսում»: education.stateuniversity.com: Վերցված 23 Հունվարի 2015:

[11] «Բարձրագույն կրթական կառույցները Բելառուսում»: Archived 2016-02-22 at the Wayback Machine. europa.eu: Վերցված 23 Հունվարի 2015:

[12] «Կրթական համակարգը Բելառուսում»: naviny.by: Վերցված 23 Հունվարի 2015:

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]