Պելառուսիա

Պելառուսիա պաշտօնական դրօշ

Պելառուսիա ( Պելառուսերէն.՝ Белару́сь, Ռուսերէն՝ Белару́сь), պաշտօնական անուանում՝ Պելառուսիոյ Հանրապետութիւն (Պելառուսերէն.՝ Рэспубліка Беларусь, Ռուսերէն՝ Республика Беларусь), դէպի ծով ելք չունեցող պետութիւն մը՝ Արեւելեան Եւրոպայի մէջ: Հիւսիս-արեւելքէն սահմանակից է Ռուսաստանի, հիւսիսէն՝ Լիթվայի եւ Լաթվիոյ, հարաւէն՝ Ուքրանիոյ,իսկ արեւմուտքէն՝ Լեհաստանի։ Մայրաքաղաքը Մինսկն է, մեծ քաղաքներն են Պրեսթը, Քրոթնօն, Կոմելը, Մոկիլիովը եւ Վիթեպսքը: Մինչեւ 1991 ԽՍՀՄ-ի կազմին մէջ էր։[1]

Երկրին բնակչութեան մեծ մասը կ'ապրի մեծ քաղաքներու մէջ: Բնակչութեան աւելի քան 80%-ը պելառուսեր են, ամենամեծ ազգային փոքրամասնութիւններն են ռուսերը, լեհերը եւ ուքրանացիները։ Պաշտօնական լեզուներն են պելառուսերէնը եւ ռուսերէնը։ Դաւանանքային առումով մեծ մասը ուղղափառ քրիստոնեաներ են, Պելառուսիոյ ուղղափառ եկեղեցւոյ հետեւորդներ, որ Ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ իրաւասութեան տակ է, իսկ երկրին արեւմուտքը կայ կաթոլիկ եկեղեցւոյ փոքր համայնք մը։

Կլիմայ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կլիման յատկանշական է մեղմ ցուրտ ձմեռներով. Յունուարի միջին ջերմաստիճանը 4 °C (24.8 °F) է, հարաւը՝ (Պրեսթ) մինչեւ -8 °C (17, 6 °F), իսկ հիւսիսը՝ (Վիթեպսքի) զով ու խոնաւ ամառներով միջին ջերմաստիճանը՝ 18 °C (64.4 °F):[2] Պելառուսիա ունի 550-էն 700 մմ միջին տարեկան տեղումներ[2]։

Բնութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բնութիւնն ու կենդանական աշխարհը պահպանելու նպատակով ստեղծուած են պահպանուող յատուկ տարածքներ, որոնցմէ հռչակաւոր է Պելովեժեան թաւուտը (ազգային պարկ), որ ամբողջ Կեդրոնական Եւրոպայի մէջ պահպանուած միակ կուսական անտառն է։ Անոր մէկ մասը կը գտնուի Լեհաստանի տարածքին մէջ։ Պելովեժեան թաւուտին շոճիի անտառներուն մէջ կան եղնիկներ, որմզդեղններ, գայլեր, գորշուկներ, կուղբեր, նապաստակներ, եւ այլն։ Արգելոցին հպարտութիւնը վայրի ցուլերն են։

Կրթութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կրթական համակարգը Պելառուսիոյ մէջ.

  • Նախադպրոցական կրթութիւն (մանկապարտէզներ)[3]
  • Պարտադիր տարրական դպրոց (ինը տարի, անվճար)[3]
  • Միջնակարգ դպրոց (անվճար եւ պարտադիր) արհեստագիտական դպրոցներ, վարժարաններ եւ այլն[4]
  • Բարձրագոյն կրթութիւն (կան շուրջ 40 պետական եւ 20 անձնական համալսարաններ)[5]:
  • Դպրոցներէն ներս կրթութիւնը երկու պաշտօնական լեզուներով է՝ ռուսերէն եւ պելառուսերէն։ Սակայն, քաղաքային տարածքներուն եւ համալսարաններուն մէջ յաճախ ընդունուած է ռուսերէնը, իսկ պելառուսերէնը գլխաւորաբար կ'ուսուցանուի գիւղական դպրոցներուն մէջ[6]։ Ամենաբարձր գիտական հաստատութիւնը Գիտութիւններու ազգային ակադեմիան է։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. «Բովանդակութիւն»: Archived 2012-05-10 at the Wayback Machine. Belstat.gov.by: Վերցուած է 4 Հոկտեմբեր 2012:
  2. 2,0 2,1 Ֆիոտոր, Էլեն (1995): «Պելառուսիա - Կլիման»: Պելառուսիա։ երկիրի ուսումնասիրութիւն։ գրադարան։
  3. 3,0 3,1 «Կրթական և նախակրթական հաստատություներն Բելառուսում»: president.gov.by Վերցված 23 Հունվարի 2015:
  4. «Միջնակարգ դպրոցներն բելառուսում»: education.stateuniversity.com: Վերցված 23 Հունվարի 2015:
  5. «Բարձրագույն կրթական կառույցները Բելառուսում»: Archived 2016-02-22 at the Wayback Machine. europa.eu: Վերցված 23 Հունվարի 2015:
  6. «Կրթական համակարգը Բելառուսում»: naviny.by: Վերցված 23Հունվարի 2015:

Գրականութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Birgerson, Susanne Michele (2002). After the Breakup of a Multi-Ethnic Empire. Praeger/Greenwood. ISBN 0-275-96965-7.
  • Levy, Patricia; Spilling, Michael (2009). Belarus. New York։ Benchmark Books. ISBN 0-7614-3411-9.

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]