Մխիթար Հերացի

Մխիթար Հերացի
Ծնած է	1110, 1120 կամ 18 Նոյեմբեր 1118
Ծննդավայր	Խոյ, Արևմտյան Ադրբեջան, Իրան
Մահացած է	1200 կամ 1173
Մահուան վայր	Հռոմկլա, Նիզիփ, Անթէպ, Թուրքիա
Քաղաքացիութիւն	Կիլիկիոյ Հայկական Թագաւորութիւն
Մասնագիտութիւն	գրագէտ, բժիշկ, փիլիսոփայ, աստղագէտ

Մխիթար Հերացի (1110, 1120 կամ 18 Նոյեմբեր 1118, Խոյ, Արևմտյան Ադրբեջան, Իրան - 1200 կամ 1173, Հռոմկլա, Նիզիփ, Անթէպ, Թուրքիա), 12-րդ դարուն ապրած հայ մեծանուն գիտնական, բժիշկ, բնագէտ եւ փիլիսոփայ, հայկական դասական բժշկութեան հիմնադիրը, «Ջերմանց մխիթարութիւն» արժէքաւոր աշխատութեան հեղինակը։ 1989 թուականին Երեւանի պետական բժշկական ինստիտուտը (հետագային՝ Երեւանի պետական բժշկական համալսարան) կոչուած է անոր անունով։ ԵՊԲՀի ամէնէն առաջաւոր ուսանողները կը պարգեւատրուին Հերացիի անուան կրթաթոշակով։

Կենսագրութիւն

Մխիթար Հերացիի կիսանդրի (Երեւան)

Մասնագիտական կրթութինը ստացած է Կիլիկիա ։ Գիտա-բժշկական գործունէութիւնը ծաւալած է Սիս մայրաքաղաքը ու կաթողիկոսանիստ Հռոմկլայ ամրոցը՝ Ներսէս Շնորհալի եւ Գրիգոր Դ Տղայի հովանաւորութեամբ։ Տիրապետած է յունարէնին, արաբերէնին, եւ պարսկերէնին։ 12-րդ դարու 60-ականներուն արդէն ունէր մէծ բժշկապետի համբաւ:

Մխիթար Հերացի գրած է բժշկական գրքեր, որոնցմէ միայն հատուածներ հասած են մեզի։ Անոր «Ջերմանց մխիթարութիւն»ը գրուած է 1184 թուականին, Գրիգոր կաթողիկոսի առաջարկով։ «Անուանեցաք «Ջերմանց մխիթարութիւն», այս կը մխիթարէ բժիշկ ուսմամբ, իսկ հիւանդ առողջութեամբ»: Ան գրած է նաեւ ակնաբուժական գիրք մը, ուր նկարագրած է աչքի հիւանդութիւններու տեսակները եւ անոնց բուժման դեղերը։ Ներսէս Շնորհալի կաթողիկոսը (1098-1173 թ) զայն կոչած է բժշկապետ եւ աստղագէտ։ Հերացիի մասին շատ քիչ կենսագրական տեղեկութիւններ ունինք։ Այդ տեղեկութիւններու սկզբնաղբիւրը կը համարուի իր գրքի ներածականի բովանդակութիւնը, որոնց կը պարզուի, որ ան ծնած է 12-րդ դարու առաջին կիսուն ժամանակահատուածը (մօտ 1120 թ), Պարսկաստանի Հեր (Խոյ) քաղաքը, պատմական Հայաստանի Խոռխոռունի իշխաններու պատկանոծ շրջան, որ Զարեւանդ գաւառի հարեւանութեամբ կազմած է միասնական վարչական միաւոր մը՝ Ուրմիոյ լճի հիւսիս-արեւմտեան կողմը։ Փոքր հասակէն սիրած է բժշկութիւնն ու իմաստութեան արուեստը։ Հերացիի մասնագիտական գրքերէն ոչ մէկը մեզի հասած է, անոնց մնացած են հատուածներ, որոնք կը պահուին Մատենադարանը։ Հերացիի գրքերէն մէկուն բովանդակութիւնը, ինչպէս ինքը նշած է, կը պարփակէ միայն ժերման երեք տեսակներու ախտաճանաչման եւ բուժման մէջ, եւ այն չէ ծաւալուած ամբողջ բժշկական գիտութիւններու բնագաւառը։

Գրականութիւն

1. Մխիթար Հերացի։
2. Կծոյան Ա. Ս., Մխիթար Հերացի (Ծննդյան 850-ամյակի առթիվ),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1968, № 2, էջ 81-88։
3. Мхитар Гераци, Утешение при лихорадках, под ред. Л. Оганесяна, Ереван, 1955.
4. Ernst Seidel, Mechithar's, Des Meisterarztes Aus Her, Trost Bei Fiebern.: Nach Dem Venediger Drucke Vom Jahre 1832 Zum Ersten Male Aus Dem Mittelarmenischen... ISBN 1274075475
5. Ստելլա Վարդանեան, Հայաստանի բժշկութեան պատմութիւն հնագոյն ժամանակներից մինչեւ մեր օրերը, Երեւան, 2000։