Մարիա ալ-Քըպթիյյա
| Մարիա ալ-Քիպտիա արաբերէն՝ مارية القبطية | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | անհայտ |
| Ծննդավայր | Բիւզանդական Կայսրութիւն |
| Մահացած է | 16 Փետրուար 637 |
| Մահուան վայր | Մատինա, Ուղղահաւատ խալիֆներու պետութիւն |
| Քաղաքացիութիւն | Ուղղահաւատ խալիֆներու պետութիւն |
| Ազգութիւն | Copts (ethnic group) |
| Կրօնք | Ղպտի ուղղափառ եկեղեցի եւ իսլամ |
| Մասնագիտութիւն | ստրուկ, Հարճ |
| Ամուսին | Մուհամմատ մարգարէ |
| Երեխաներ | Իպրահիմ իպն Մուհամմատ |
Մարիա պինդ Շամուն ալ-Քըպթիյյա (արաբ․՝ مارية القبطية, , Եգիպտոս - 16 Փետրուար 637, Մատինա, Ուղղահաւատ խալիֆներու պետութիւն), Մուհամմատ մարգարէի կինը, որուն 628-ին քրոջ հետ միասին որպէս հարճ մարգարէին կը նուիրէ Եգիպտոսի տիրակալ Մուքաուքիսը[1]: Ան կանանց ցանկին մէջ չի յիշատակուիր մարգարէի Իպն Հիշամը եւ Իպն Իսհաքը կենսագիրներուն մօտ [2]: Սակայն բազմաթիւ աղբիւրներ կը համարեն, որ ան հարճ եղած է[3][4]: Մարիան Մուհամմատ մարգարէէն կ'ունենայ մանչ զաւակ մը՝ Իպրահիմը․ կը մահանայ մանուկ հասակին: Մարիան կը մեռնի մարգարէի մահէն հինգ տարի ետք:
Կենսագրութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հօրը կը կոչէին Շամուն, ան հեղինակաւոր ղպտի քրիստոնեաներէն մէկն էր։ Մայրը ունէր հռոմէական ծագում[5]:
627-ին (Հիճրայի 6-ին) Մուհամմատ մարգարէն նամակ կ'ուղարկէ Մերձաւոր Արեւելքի իշխանաւորներուն, անոնց տեղեկացնելով նոր հաւատքի յայտնուելու մասին եւ կը հրաւիրէ միանալ անոր: Եգիպտոսի տիրակալ Մուքաուքիսին նամակը կը յանձնէ Հատիպ իպն Ապու Պալտանին: Ի պատասխան նամակին՝ Մուքաուքիսն կ'ուղարկէ նուէրներ։ Նուէրներէն երկուքը՝ եղած են ստրկուհիներ (Մարիա եւ Շիրին), Մապուր անունով ստրուկ մը, հազար միսքալ ոսկի, ատլասէ քսան հագուստ, Տալտալ անունով ջորի եւ Եաֆուր անունով աւանակ[5]: Մետինայի ճամբուն վրայ Հատիպ իպն Ապու Պալտան կը զրուցէ ստրուկներուն հետ: Երկու աղջիկներն ալ կ'ընդունին իսլամն ու Մետինա կը մտնեն որպէս մահմետական հաւատացեալներ[6]:
Ժամանելով Մետինա՝ Հատիպը Մուհամմատ մարգարէին կը յանձնէ նամակն ու նուէրները, վերջինս պատուով կ'ընդունի զանոնք: Մարիային կը բնակեցնեն Մետինայի շրջակայքը գտնուող «Ալ-Ալիա» կոչուող վայրը (այժմ՝ Ալ-Աւալի»): Մարիայի քրոջը՝ Շիրինին, կնութեան կու տան Հասսան իպն Սապէթին, որ յայտնի բանաստեղծ էր[7]: Շիրինը եւ Հասսանը կ'ապրին երջանիկ, կ'ունենան մէկ որդի՝ Ապտուլրահման իպն Հասսանը, որ կը շարունակէ հօր բանաստեղծական ուղին[5]:
Մարիա ալ-Քիպտիան կը մահանայ 637-ին ծանր հիւանդութենէ: Խալիֆ Ումարը եւ Մետինայի բնակիչները կը կատարեն յուղարկաւորութեան արարողութիւնը «Ալ-Պաքի» գերեզմանոցին մէջ[5]:
Որդի
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հիճրայի 8-ի (մահմ․ թուական) վերջերը Մարիան կ'ունենայ որդի մը, որուն կ'անուանեն Իպրահիմ: Մուհամմատ մարգարէն կ'ուրախանայ որդիին ծնունդով։ Անոր հետ շատ կը կապուի եւ ամէն oր անոր կը պտտցնէ ձեռքերուն վրայ։ Որպէս մանչ զաւակի ծնունդի երախտագիտութեան նշան, Մուհամմատը Մարիային ազատութիւն կը պարգեւէ՝ ըսելով. «Անոր որդին ազատեց զայն»[5]:
Նոր իրավիճակը Մուհամմատ մարգարէի միւս կիներուն մօտ նախանձ կ'առաջացնէ եւ կիներէն Հաֆսան ու Աիշան, Մարիային դէմ դաւ կը ծրագրեն: Դաւադրութեան հետեւանքը կ'ըլլայ այն, որ Մուհամմատը ինքզինքը կը զրկէ Մարիայի ամուսնական քնքշութենէն:
Կը պատմեն թէ, անգամ մը, հիանալով իր զաւակով, ան Աիշային ըսած է. «Տես՝ ինչ նման է [ինձ]»․ անոր վրայ կինը փնթփնթալով կ՛առարկէ.- «Նմանութիւն չեմ տեսներ»: Հնարաւոր է, որ այդ ժամանակ շշուկներ տարածուած են, որ Իպրահիմը Մարիայի մօտ, ներսը ապրող, եգիպտացիի որդին է: Անգամ մը Աիշան նոյնիսկ կը խոստովանի թէ՝.- «Ոչ մէկ կնոջ ես այդպէս չեմ խանդած, ինչպէս Մարիային, այն պատճառով, որ ան գեղեցիկ էր, գանգուր մազերով, եւ Ալլահի պատգամաբերը կը հիանար անով, եւ անոր որդի տրուած է, իսկ մեզ չէ տրուած»[7]: Սակայն սիւննի աստուածաբանները այդ պատմութիւնը յօրինուած կը համարեն[8]:
Իպրահիմը, ծնելէն 16 ամիս ետք, յանկարծակի կը հիւանդանայ ու կը մահանայ: Մուհամմատ մարգարէն յուղարկաւորութեան աղօթքը կը կատարէ ու կը թաղեն «Ալ-Պաքի» գերեզմանոցին մէջ։ Այդ օրը տեղի կ'ունենայ արեւի խաւարում, եւ Մուհամմատ մարգարէի ուղեկիցներէն մէկը կը վերագրէ Իպրահիմի մահուան: Բայց Մուհամմատը հակադարձաելով կ'ըսէ՝ .- «Իրաւի, արեւն ու լուսինը Ալլահի նշաններէն են: Անոնք չեն խաւարիր ինչ-որ մարդու մահուան կամ կեանքի պատճառով: Հետեւաբար, երբ դուք խաւարում կը տեսնէք, աղերսէք Ալլահին, փառաբանեցէք անոր, նամազ ըրէք եւ ողորմութիւն տուէք»[5]:
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ Ibn Ishaq The Life of Muhammad. — С. 653.
- ↑ Ibn Ishaq The Life of Muhammad. — С. 792.
- ↑ Exegesis (Tafsir) of Quran by ibn Kathir for Chapter 66, verses 1-5 of Quran
- ↑ Zaad al-Ma’aad, 1/103
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 newelos։ «Из серии «Матери правоверных». Мария - представительница коптов»։ www.peeep.us։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-03-09-ին
- ↑ Ибн Исхак, «Сира расулюллах»
- ↑ 7,0 7,1 ат-Табари, Тарих, С.131.
- ↑ аз-Захаби, Ибн Касир, аш-Шаукани и Альбани Разбор относительно достоверности разных сообщений (хадисов и асаров) о биографий первых поколений..
Գրականութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Большаков О. Г. Победа ислама в Аравии // История Халифата. Ислам в Аравии 570-633. — М.: Наука, 1989. (ռուսերէն)