Մանուէլ Զուլալեան

Մանուէլ Զուլալեան;
Ծնած է	30 Դեկտեմբեր 1929
Ծննդավայր	Հալէպ
Մահացած է	19 Յունուար 2012 (82 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Սուրիոյ եւ Լիբանանի ֆրանսական մանտադ, Խորհրդային Միութիւն և Հայաստան
Ուսումնավայր	Շիրակի Մ. Նալբանդյանի անվան պետական համալսարան?, Վալերի Բրիւսովի անուան պետական լեզուահասարակագիտական համալսարան, Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիայի Պատմութեան Հիմնարկ և Ս. Փեթերսպուրկ Համալսարանի Արեւելագիտութեան Բաժանմունք
Կոչում	փրոֆէսոր
Մասնագիտութիւն	գրող
Աշխատավայր	պատմական գիտութիւններու դոքտոր, արեւելագետ, Հայաստանի Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի անդամ

Մանուէլ Զուլալեան` հայ գրող, ծնած է 1929 թուականի Դեկտեմբեր 30-ին Հալէպի մէջ - մահացած 2012 թուականի Յունուար 19-ին^[1]: Աշխատած է որպէս գիտութիւններու դոկտոր, արեւելագէտ, Հայաստանի Գիտութիւններու ազգային ակադեմիայի անդամ։

Կենսագրութիւն

Մանուէլ Կարապետ Զուլալեանը ծնած է 1929 թուականի Դեկտեմբեր 30-ին Սուրիոյ Հալէպ քաղաքին մէջ։ 1947-ին հայրենադարձութեան քարաւանով ընտանիքին հետ ներգաղթած է Հայաստան ու բնակութիւն հաստատած Լենինական (Կումայրի) քաղաքին մէջ։ Աւարտած է Միքայէլ Նալպանտեանի անուան մանկավարժական հաստատութեան պատմութեան, իսկ այնուհետեւ Երեւանի Վալերի Պրիւսովի անուան ռուսաց եւ օտար լեզուներու հաստատութեան ռոմանա-գերմանական բաժինը։ 1954 թուականին ընդունուած է Հայաստանի ԳԱ Պատմութեան ինսդիդուդի ասպիրանտուրայ։ Գիտական մասնագիտացումը ստացած է Լենինկրատի համալսարանի արեւելագիտութեան ֆաքուլդեդին մէջ ակադեմիկոս Յովսէփ Օրբելիի ղեկավարութեամբ։ Տիրապետելով թրքերէնին եւ այլ օտար լեզուներու, Մանուէլ Զուլալեանը ձեռնամուխ եղած է Արեւմտեան Հայաստանի ուշ միջնադարու պատմութեան ուսումնասիրման գործին։

1988 թուականէն գլխաւորած է Խ. Աբովեանի անուան մանկավարժական ինսդիդուդի ընդհանուր պատմութեան ամպիոնը։ Կը հանդիսանայ ՀՀ ԳԱԱ Արեւելագիտութեան ինսդիդուդի մասնագիտական խորհուրդի անդամ։ Հայաստանի եւ Օսմանեան կայսրութեան միջին դարերու պատմութեան ու աղբիւրագիտութեան վերաբերեալ շարք մը աշխատութիւններու հեղինակ է, այդ կարգին նաեւ 1995 թուականին լոյս տեսած «Հայոց պատմութեան խեղաթիւրումը արդի թուրք պատմագրութեան մէջ (հին եւ միջին դարեր)» գիրքի^[2]։ Մանուէլ Զուլալեանը հրատարակած է «Օսմանեան օրէնքները Արեւմտեան Հայաստանի մէջ (XVI-XVII դարերու Կանոններ)» աշխատութիւնը (1964 թ)։

Մանուէլ Զուլալեանը համակողմանի քննարկած է 16-17-րդ դարերուն մէջ մեծ տարածում ստացած ջալալիներու շարժման պատմութիւնը եւ հայկական, թրքական ու բազմալեզու այլեւայլ սկզբնաղբիւրներու հիման վրայ հայագիտական գրականութեան մէջ առաջին անգամ լուսաբանած՝ ջալալիներու շարժման նախադրեալները, ընթացքը եւ հետեւանքները։

1970 թուականին Մանուէլ Զուլալեանը ռուսերէն հրատարակած է «Հայաստանի Հին եւ միջնադարեան պատմութեան հարցերը ժամանակակից թրքական պատմագիտութեան լուսաբանմամբ» ուսումնասիրութիւնր, որ նոր նիւթերով հարստացուած հրատարակուած է նաեւ հայերէն (Երեւան,1995)։ Հեղինակը բացայայտած է ժամանակակից թուրք պատմագիտութեան կեղծիքներն ու միտումնաւոր մեկնաբանութիւնները։

1971 թուականին Մոսկուայի մէջ ռուսերէն լեզուով հրատարակուած է Մ. Զուլալեանի «Հայաստանը XVI դարու առաջին կէսին» աշխատութիւնը՝ պաշտպանելով որպէս դոկտորական թէզ (1974 թ․): Մ. Զուլալեանը 1980 թուականին հրատարակած է «Արեւմտեան Հայաստանը XVI-XVII դարերուն» աշխատութիւնը։

Մանուէլ Զուլալեանը հրաւիրուած է մասնակցելու թուրք յայտնի հեղինակ էվլիյա Ջելեբի ուղեգրութհան «Սէյահեթ-նամէի», Մոսկուայի մէջ բազմահատոր ռուսերէն թարգմանութեան իրականացման եւ հրատարակուած է 1983 թուականին։ Մանուէլ Զուլալեանի մասնակցութիւնը մեծապէս նպաստած է ռուսալեզու ընթերցողներուն Հայաստանի մասին թուրք հեղինակի տեղեկութիւններու ճշմարտացի ներկայացման։

Մանուէլ Զուլալեանը 1990 թուականին գրած է «Հայ ժողովուրդի պատմութեան հարցեր ըստ եւրոպացի հեղինակներու (XIII-XVIII դարեր)» աշխատութեան առաջին գիրքը։ Աշխատութիւնը արժեքաւոր է ե՛ւ պատմագիտական, ե՛ւ աղբիւրագիտական առումներով։

Կրթութիւն

1953 թուականին աւարտած է Լենինականի մանկավարժական ինսդիդուդը։
1954 թուականին` ԵՌՕԼՄի ռոմանա-գերմանական ֆաքուլդեդը^[3]։

Ձեռքբերումները

Թուական	Ձեռքբերումներ
1975	պատմական գիտութիւններու դոկտոր
1982	փրոֆեսոր
1996	ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս
1990	թղթակից անդամ

Պարգեւներ

Մովսէս Խորենացի մետալ (2011)^[4]

Ծանօթագրութիւններ

↑ ՀՀ ԳԱ կայքին մէջ
↑ ՄԱՆՈՒԷԼ ԶՈՒԼԱԼԵԱՆ
↑ «Զուլալեան Մանուէլ Կարապետի»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-03-04-ին։ արտագրուած է՝ 2016-06-16
↑ Հայաստանի Հանրապետութեան մետալներով պարգեւատրելու մասին^{[permanent dead link]}

Աղբիւրներ

Վլադիմիր Բարխուդարեան, Պաուել Չոպանեան «Ակադեմիկոս Մանուէլ Զուլալեան» (Ծննդեան 70-ամեակի առթիւ), պատմաբանասիրական հանդէս № 1 2000, էջ 256-258

[1] ՀՀ ԳԱ կայքին մէջ

[2] ՄԱՆՈՒԷԼ ԶՈՒԼԱԼԵԱՆ

[3] «Զուլալեան Մանուէլ Կարապետի»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-03-04-ին։ արտագրուած է՝ 2016-06-16

[4] Հայաստանի Հանրապետութեան մետալներով պարգեւատրելու մասին^{[permanent dead link]}

[1]

[2]

[3]

[4]