Հրաչեայ Ղափլանեան

Հրաչեայ Ղափլանեան;
Ծնած է	14 Նոյեմբեր 1923
Ծննդավայր	Գարգառ, Հայաստան
Մահացած է	17 Օգոստոս 1988 (64 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն
Ուսումնավայր	Երեւանի Թատրոնի եւ Շարժապատկերի Պետական Հիմնարկ
Մասնագիտութիւն	դերասան, բեմադրիչ, քաղաքական գործիչ, թատերական ռեժիսոր, օպերային ռեժիսոր, թատերական ուսուցիչ
Վարած պաշտօններ	ԽՍՀՄ գերագոյն խորհուրդի պատգամաւոր
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն
Երեխաներ	Տաթեւիկ Ղափլանեան

Հրաչեայ Ղափլանեան (14 Նոյեմբեր 1923(1923-11-14)^[1], Գարգառ, Հայաստան - 17 Օգոստոս 1988(1988-08-17), Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն^[2]), Խորհրդային Հայաստանի թատերական անուանի բեմադրիչներէն։ Ան հիմնած է Երեւանի Տրամաթիքական թատորնը, որ այժմ կը կրէ իր անունը։

Կենսագրական գիծեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Լոռիի մարզի Գարգառ գիւղը։ 1935-ին սկսած է մանկական դերեր խաղալ պատանի հանդիսատեսի թատրոնին մէջ։

1940-ին աւարտած է Երեւանի պետական գեղարուեստա-թատերական հիմնարկը։

Մասնակցած է Բ. Աշխարհամարտին, ուր ծանրօրէն վիրաւորուած է, բայց ետքը վերադարձած է ռազմադաշտ մինչեւ 1945։

Թաղուած է Կոմիտասի անուան պանթէոնին մէջ^[3]։

Թատերական գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Գլխաւոր բեմադրիչը եղած է Երեւանի պատանի հանդիսատեսի թատրոնին (1953-1956 եւ 1959-1962), Գաբրիէլ Սունդուկեանի անուան ակադեմական թատրոնի (1959-1962) եւ Ա. Սպենդիարեանի անուան օփերայի եւ պալէի ազգային թատրոնի (1962-1965)։

Ներկայացումներ բեմադրած է նաեւ Մոսկուայի շարք մը թատրոններու մէջ^[2]։

1966-1988 թուականներուն Հայաստանի Թատերական Գործիչներու Միութեան նախագահը հանդիսացած է։ Հիմնած է Երեւանի տրամաթիք թատրոնը եւ դասաւանդած՝ Երեւանի պետական գեղարուեստա-թատերական հիմնարկին մէջ։

Բեմադրած է հայ, ռուս եւ միջազգային զանազան թատերագիրներու հանրայայտ գործեր, ոմանք՝ իր իսկ բեմականացումով։

Կոչումներ եւ պարգեւներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Արժանացած է զանազան կոչումներու՝

Հայաստանի վաստակաւոր արուեստագէտ (1954),
արուեստի վաստակաւոր գործիչ (1961)
ժողովրդական արուեստագէտ (1966)։

1971ին դարձած է Խորհրդային Միութեան ժողովրդական արուեստագէտ։

Շահած է Հայաստանի պետական մրցանակը երկու անգամ (1975 եւ 1979), ինչպէս եւ Խորհրդային Միութեան պետական մրցանակը (1978)։

Պարգեւատրուած է շարք մը մարտական շքանշաններով եւ մետալներով։ Երեւան վերադարձին, շարունակած է դերասանական գործունէութիւնը մինչեւ 1950։ 1952-1954 թուականներուն, Ղափլանեան ուսանած է Մոսկուայի գեղարուեստի թատրոնին մէջ։^[3]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 Капланян Рачья Никитович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 «Հրաչեայ Ղափլանեանը Պիտի Դառնար 90 Տարեկան»։ 2013-11-14։ արտագրուած է՝ 2023-05-08
↑ ^3,0 ^3,1 «ՀՐԱՉԵԱՅ ՂԱՓԼԱՆԵԱՆ (ծնունդ՝ 14 Նոյեմբեր, 1923)» (en-US)։ 2022-11-10։ արտագրուած է՝ 2023-05-08

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q17378135">Капланян_Рачья_Никитович_//_[[:ru:Большая_советская_энциклопедия_(третье_издание)|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ru:Прохоров,_Александр_Михайлович|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Капланян Рачья Никитович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>

[:0-2] 2,0 ^2,1 «Հրաչեայ Ղափլանեանը Պիտի Դառնար 90 Տարեկան»։ 2013-11-14։ արտագրուած է՝ 2023-05-08

[:1-3] 3,0 ^3,1 «ՀՐԱՉԵԱՅ ՂԱՓԼԱՆԵԱՆ (ծնունդ՝ 14 Նոյեմբեր, 1923)» (en-US)։ 2022-11-10։ արտագրուած է՝ 2023-05-08

[1]

[2]

[3]