Համբարձում Լիմոնճեան

Համբարձում Լիմոնճեան;
Ծնած է	1768
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	29 Յունիս 1839
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Տեսակ	դասական երաժշտութիւն եւ Հայկական երաժշտութիւն
Մասնագիտութիւն	երգահան, երաժշտության տեսաբան, երաժշտության ուսուցիչ

Համբարձում Լիմոնճեան (1768, Կ.Պոլիս – 29 Յունիս, 1839, Կ.Պոլիս) հայ երգահան, երաժշտագէտ, նոր հայկական ձայնագրութեան հիմնադիրը։ Կոչուած է նաեւ Նոթաճի պապա Համբարձում:

Կենսագրութիւն

Ծնած է Կ. Պոլիս: Կրթութիւնն ստացած է ծննդավայրի Զենճիրլի խան թաղի հոգեւոր դպրոցին մէջ, ուր աչքի ինկած է որպէս լաւ շարական երգող։ Երաժշտական կրթութիւնը ստացած է յոյն երաժշտագէտ Ոնոփրիոս Թաթաւլեցիին քովը, հմտանալով յունական երաժշտական խաղերուն մէջ։ Ապա աշակերտած է հայ երաժշտագէտ Զեննէ Պաւղոսին: Խորապէս ուսումնասիրած է հայկական, յունական, թրքական եւ արաբական երաժշտութիւնը, ծանօթացած է եւրոպական երաժշտութեանը։ Տիւզյան ամիրաներու նիւթական օժանդակութեամբ ձեռնարկած է հայկական նոտագրութեան ստեղծման, հետեւելով եւրոպական ձայնագրութեան։ 1813-1815 թուականներուն ստեղծած է ձայնագրութեան իր համակարգը, օգտագործելով հայկական խազերու անունները։ Այդ ձայնանիշներով գրի առած է շարք մը շարականներ եւ երաժշտական տարբեր ստեղծագործութիւններ, հիմք դնելով հայկական նոր ձայնագրութեան, որը յետագային շարունակեցին անոր աշակերտները՝ Յովհաննէս Միւհենտիսեանը եւ այլք։

Ունեցած է նաեւ ինքնուրոյն վոկալ ստեղծագործութիւններ, որոնցմէ են՝ «Ով ամենապայծառ», «Համեմատ քեզ ոչ քո նման», «Վեհ Հմայակ», «Գործք քաջուեան», «Զարթիր, զարթիր» եւ այլն, որոնցէն միայն մէկը հասած է մեզ։^[5]

Նոր Հայկական Ձայնագրութիւն

Լիմոնճեանը նոր հայկական ձայնագրութիւնը ստեղծած է 1813-15 թուականներուն^[6], փոխարինելով խազագրությանը: Նոր նշաններու օգնութեամբ 19-րդ դարուն ձայնագրուած են երեք մատեաններ՝ Շարակնոցը, Ժամագիրքը եւ Պատարագամատույցը: Անոր ստեղծած ձայնագրութիւնը օգտագործուած է ոչ միայն հայկական, այլեւ թրքական եւ ընդհանրապէս մերձարեւելյան երաժշտութեան մէջ։^[7]

Աղբիւրներ

↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #1022767240 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 481.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 349. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>
↑ Գառնիկ Ստեփանյան (1981)։ Կենսագրական բառարան, հատոր Բ։ Երեւան: «Սովետական գրող»։ էջ էջ 29
↑ «Խազ (անգլերէն)»։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ հոկտեմբերի 21–ին
↑ Նիկողոս Թահմիղեան (2007-08-14)։ «Երաժշտութիւնը հին եւ միջնադարեան Հայաստանին մէջ»։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ հոկտեմբերի 21–ին ^{[permanent dead link]}

Արտաքին յղումներ

Համբարձում Լեմոնճեանին նուիրուած կայք թրք.՝ {{{1}}}

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:Գերմանիոյ_Ազգային_Գրադարան|Deutsche_Nationalbibliothek]]</i>_[http://d-nb.info/gnd/1022767240/_Record_#1022767240]_//_Gemeinsame_Normdatei<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-1] Deutsche Nationalbibliothek Record #1022767240 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;481.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 481.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q114555440"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q114574126|Krikorian&nbsp;A.]],_[[:d:Q114588221|Heratchian&nbsp;H.]]</i>_[[:d:Q114555440|Le_dictionnaire_biographique]]:_Arméniens_d'hier_et_d'aujourd'hui<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:fr:Maisons-Alfort|Maisons-Alfort]]:_2021._—_P.&nbsp;349._—_ISBN_978-2-905686-93-0</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a></div>-4] Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 349. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>

[5] Գառնիկ Ստեփանյան (1981)։ Կենսագրական բառարան, հատոր Բ։ Երեւան: «Սովետական գրող»։ էջ էջ 29

[6] «Խազ (անգլերէն)»։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ հոկտեմբերի 21–ին

[7] Նիկողոս Թահմիղեան (2007-08-14)։ «Երաժշտութիւնը հին եւ միջնադարեան Հայաստանին մէջ»։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ հոկտեմբերի 21–ին ^{[permanent dead link]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]