Համաս
Համաս (՝حركة حماس; կամ ամբողջական անուանումով Հարաքաթ ալ-Մուքաուամա ալ-Իսլամիյէ (արաբերէն՝ حركة المقاومة الاسلامية), որ արաբերէնէն թարգմանաբար կը նշանակէ «Իսլամական դիմադրութեան շարժում»[1], պաղեստինեան իսլամիստ կուսակցութիւն է, որ հիմա կը կառավարէ Կազայի տարածքը։
Համասը հիմնուած է 1987 թուականին, Դեկտեմբեր 14-ին՝ Առաջին Ինթիֆատայիի[2] տարիներին, Պաղեստինի Գազա քաղաքում երկու խմբաւորումների՝ «Մուսուլման եղբայրների»[3] պաղեստինեան թեւի եւ «Պաղեստինի Իսլամական Ջիհադի»[4] հիմքի վրա (պաշտոնապես գրանցուած՝ որպէս մշակութային-լուսաւորչական եւ բարեգործական կազմակերպութիւններ) Աբդել Ազիզ առ-Ռանտիսսիյի եւ շեյխ Ահմեդ Յասինի[5] կողմից, ով հռչակած էր, որ ցանկացած հրեաի կարելի է համարել ռազմական օկուպանտ եւ իրենց պարտականութիւնն եւ ստրատեգիական նպատակն է ազատագրել Պաղեստինը վերգրավելով Իսրաելը ամբողջութեամբ եւ հաստատել պաղեստինեան իսլամական պետութիւն ծովից մինչեւ Հորդանան։ Ինչպես հայտարարած էր շեյխ Յասինը, հրեական գերիշխանութեան ազատագրումից հետo Պաղեստինը կդառնա արաբական եւ մուսուլմանական աշխարհի կեդրոնը։
Ինքնասպանների միջոցով ահաբեկչական ակտերից եւ ռմբակոծումներից բացի (հրեա զինւորների եւ քաղաքացիների վրա) Համասը նաեւ կը վարէ ընդարձակ հասարակական ծրագիրներ եւ դրանով մեծ ժողովրդավարութիւն է ստացած Պաղեստինում՝ կառուցելով հիւանդանոցներ, ուսումնական հաստատութիւններ, գրադարաններ եւ այլն։[6] Արեւմտեան ափում եւ Գազայում։[7] Համասի քաղաքական թեւը կը շահէ բազմաթիվ ընտրութիւններ Գազայում, Քալքիլյայում եւ Նաբլուսում։ 2006 թուականի հունվարին, Համասը կը շահէ Պաղեստինեան խորհրդարանական ընտրությիւնները, ստանալով 76 աթոռ 132-ի վրա, իսկ նախորդ իշխող կուսակցութիւնը Ֆաթահն՝ 43 աթոռ։ Համասի հաղթանակից իվեր, կոնֆլիկտ կը ծագէ Համասի եւ Ֆաթահի միջեւ։ 2007 թուականի հունիսին Գազայի մարտից հետօ, ուր Համասը զենքի ուժով կը գրաւէ Գազան, Ֆաթահն դուրս կը մղէ ընտրուած Համասի պաշտոնեաներին Պաղեստինեան Ազգային Իշխանութիւնից՝ Արեւմտեան ափում, փոխարինելով այլ անդամներով։ Այս գործողութիւնը կը դիտարկւի պաղեստինցի եւ այլ մտաւորականների կողմէն իբրեւ հակաօրինական։[8][9] 2007 թուականի հունիսի 18-ին, Պաղեստինեան նախագահ եւ Ֆաթահի անդամ Մահմուդ Աբաս օրենքից դուրս կ՛յայտարարէ Համասը հրամանագրով։[10]
Համասը ճանաչուած է իբրեւ ահաբեկչական կազմակերպութիւն ԱՄՆ-ի, Կանադաի, ԵՄ-ի, Իսրայելի եւ Ճապոնիաի կողմէն։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ Համաս բառը կը նշանակէ «զորութիւն եւ քաջութիւն» ըստ իր կանոնադրութեան MidEast web-ի վրա "MidEast Web Historical Documents: The Covenant of the Islamic Resistance Movement (Hamas)". Copyright 1999–2002. MidEast Web
- ↑ انتفاضة (արաբ.՝ ընդվզում, ժողովրդական ապստամբութիւն) Ներկայիս այդ բառի տակ հասկացւում է պաղեստինեան ժողովրդի պայքարն Իսրաել պետութեան դէմ։ Ինթիֆադան վէրջին երեք տասնամեակում կը համարւի իսրաելապաղեստինեան հակամարտութեան նշանակալի ասպեկտներից մէկը, սկսած 1987 թուականից։ Բացի պաղեստինեան իրադարձութիւններից վերոնշեալ տերմինով կ՛անուանւին նաեւ զանգւածաին ելութները Բահրեյնում, Սաուդեան Արաբիայում, Իրաքում եւ Արեւմտեան Սահարայում։
- ↑ Մուսուլման եղբայրների միաւորում - (արաբ. جماعة الاخوان المسلمين)՝ իսլամական կազմակերպութիւն՝ ստեղծված Եգիպտոսում 20-րդ դարի 20-ական թուականներին Հասան ալ-Բաննայի կողմից։ Ներկայումս «Մուսուլման եղբայրները» կը կազմէն բազմաճիւղ միջազգային կազմակերպութիւն, որը կը գործէ մեծամասամբ մուսուլմանական երկրներում։
- ↑ Իսլամական Ջիհադ շարժումը Պաղեստինում (արաբ. – حركة الجهاد الإسلامي في فلسطين) հիմնադրուած է 1970-ականերին Ֆաթիհ Շաքաքի եւ Աբդ ալ-Ազիզ Ավադի կողմից Գազայում՝ որպէս եգիպտական «Իսլամական Ջիհադի» առանձին թեւ։
- ↑ Շեյխ Ահմեդ Յասին (الشيخ أحمد ياسين), Համաս պաղեստինեան շարժման համահիմնադիր եւ հոգեւոր առաջնորդ։
- ↑ "Palestinian election raises varying opinions within U" Archived 2008-06-09 at the Wayback Machine.. The Minnesota Daily.2006 թուականի հունվարի 31-ին,
- ↑ Համաս Archived 2010-06-02 at the Wayback Machine. - Խորհուրդ արտաքին հարաբերութիւնների վրա։
- ↑ Carter: Stop favoring Fatah over Hamas The Jerusalem Post հունիսի 19, 2007
- ↑ Exposing the bitter truth of Gaza carnage The Age հունիսի 23, 2007
- ↑ CNN - Abbas outlaws Hamas militia forces
| ||||||
