Խխունջներ
| Խաղողի խխունջ | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Գիտական դասակարգութիւն | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Լատիներէն անուանում | ||||||||||||||
| Helix pomatia | ||||||||||||||
| Հատուկ պահպանութիւն | ||||||||||||||
| Արեալ | ||||||||||||||
 | ||||||||||||||
|
|
Խաղողի խխունջ (լատիներէն՝ Helix pomatia)։ Անոնց կարելի է հանդիպիլ անտառներուն մէջ եւ խոնաւ վայրերու մէջ։
Կը սնանին տերեւներով՝ յատկապէս խաղողի տերեւով, ուրկէ ալ յառաջացած է անոր անունը։
Ըստ կարգ մը աղբիւրներու, խխունջները սկսած են տարածուիլ Կեդրոնական եւ Հարաւ-Արեւմտեան Եւրոպայի երկիրներէն։
Հին ժամանակներէն մարդիկ խխունջը օգտագործած են ուտելիքներու մէջ եւ անիկա հասանելի է բոլոր խաւերու ներկայացուցիչներուն։
Հռոմէացիները եւ յոյները
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Յոյները եւ հռոմէացիները շատ կը սիրեն խխունջ ուտել: Անոնք կը հաստատեն խխունջի առաջին անասնաբուծութիւնները, որոնք կը կոչուէին քոքլէարիա: Ապա խխունջ ուտելու նորոյթը վերիվայրումներ կ'արձանագրէ:
ԺԹ. դարուն, խոհարարները կը սկսին առաջարկել «Ա լա պուրկինիոն» խոհագիրը, պատրաստուած կարագով, սխտորով, ազատքեղով եւ սոխի տեսակով մը: Այդ ժամանակէն ի վեր, խխունջ ուտելը շքեղ սովորութիւն մը դարձած է:
Գեղեցկութեան սեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Այս հոգատարութեան միջոցը շատ տարածուած է Ճափոնի մէջ եւ սկսած է ընդունուիլ ամբողջ աշխարհին մէջ: Խխունջները կը դրուին դէմքին վրայ, եւ անոնց լորձունքը կը թափանցէ մորթին մէջ` զայն աւելի պայծառ եւ փայլուն դարձնելու համար:
Խխունջին լորձունքը հարուստ է ջուրով, հետեւաբար ան այդ ջուրը մորթին մէջ անցնելու յատկութիւնը ունի: Նոյն ատեն ան կնճիռներու դէմ կը պայքարի եւ զանոնք սպիացնելու կարողութիւն ունի: Իսկ անոնց համար, որոնք չեն սիրեր, որ այս սահող փոքրիկ անասունները պտտին իրենց դէմքին վրայ, կան նաեւ խխունջի լորձունքով պատրաստուած սերեր:
Լորձունքը
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Խխունջը պէտք է իր ոտքերուն մէջ գտնուող մկանները կծկէ, որպէսզի քալէ, սակայն գետնին վրայ կան տեսակաւոր առարկաներ, որոնք կրնան զայն վիրաւորել:
Հետեւաբար, աւելի դիւրին սահելու եւ պաշտպանուելու համար խխունջը կ'արտադրէ մեծ քանակութեամբ լորձունք: Այս լորձունքը արտադրելու համար ան պէտք ունի ջուրի: Այս պատճառով է, որ երբ սաստիկ անձրեւ ըլլայ, խխունջները իրենց ծակերէն դուրս կ'ելլեն: Այս պատճառով է նաեւ, որ անոնք անմիջապէս կը պահուըտին երբ օդը կը սկսի տաքնալ: Անոնք կը մտնեն իրենց պատեանին մէջ` աւելի լաւ եւ անձրեւոտ օրեր սպասելով:
Սակայն խխունջին լորձունքը անոր կը ծառայէ նաեւ իր թշնամիները վախցնելու: Երբ ան ինքզինքը վտանգի մէջ կը զգայ, ան կրնայ լորձունքի պղպջակներու ամպ մը արտադրել, որպէսզի վրան չյարձակին:
Հետաքրքրական տեղեկութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Բնութեան մէջ խխունջը կ'ապրի միջին հաշուով 10 տարի:
- Խխունջը կը յառաջանայ 1 վայրկեանուան մէջ 6 սմ. արագութեամբ:
- Խխունջը ունի 4 շրթներ եւ 1 մէկ ակռայ:
- Այդ ակռան անոր կ'օգնէ ուտելիքները բռնելու: Ապա լեզուն է, որ գործի կ'անցնի: Անիկա օժտուած է հազարաւոր մանր ակռաներով:
- Խխունջը բերանէն չի շնչեր, այլ մորթէն: Ան այնքան բարակ է, որ խխունջը կրնայ նոյնիսկ անոր ընդմէջէն խմել:
- Հակառակ իր շօշափուկներուն ծայրը զետեղուած աչքերուն, խխունջը ունի վատ տեսողութիւն եւ ոչ գունաւոր: Իր ճամբան գտնելու համար ան կը գործածէ յատկապէս իր հոտառութիւնը:
- Խռնջայլներն ալ պատեան մը ունին: Սակայն ան շատ մանր է, եւ զետեղուած մորթին տակ[2]:
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ Carl Linnaeus (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata. pp. [1–4], 1–824. Holmiae. (Salvius).
- ↑ Խխունջները