Գիշերային Ժամերգութիւն

Գիշերային ժամերգութիւն Ժամերգութիւնները ամբողջ օրուան ընթացքին կատարուող այն եկեղեցական արարողութիւններն են, որոնք կը պարունակեն աղօթքներ, քարոզներ, մաղթանքներ, շարականներ եւ սաղմոսներ: Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին ունի եօթը ժամերգութիւններ:

Եօթը Ժամերգութիւններ

Գիշերային ժամերգութիւն

Առաւօտեան Ժամերգութիւն
Արեւագալի Ժամերգութիւն
Ճաշու ժամերգութիւն
Երեկոյեան Ժամերգութիւն
Խաղաղական Ժամերգութիւն
Հանգստեան Ժամերգութիւն

Ամէն օր եօթը ժամերգութիւն կը կատարուի ըստ Դաւիթ Մարգարէի այն խօսքին, որ կ'ըսէ.

Օրը եօթն անգամ կ'օրհներգեմ քեզ, արդար դատաստաններուդ համար (Սղ 119.164):

Իւրաքանչիւր ժամերգութիւն նուիրուած է Երրորդութեան երեք դէմքերէն մէկուն: Անոնցմէ ամէն մէկը ունին նմանութիւններ եւ տարբերութիւններ: Ընդհանրապէս ժամերգութիւններուն կառոյցը իրարու նման են: Այսինքն, Իւրաքանչիւր ժամերգութիւն կը սկսի Տէրունական աղօթքով (Մտ 6.9-13): Որուն կը յաջորդէ սաղմոս, քարոզ, աղօթք, մաղթանք, շարական եւ կ'աւարտին դարձեալ Տէրունական աղօթքով:

Գիշերային Ժամերգութիւն

Գիշերային ժամերգութիւնը կը կատարուէր Դ. Դարէն: Գիշերային ժամերգութիւնը կը կատարուէր կէս գիշերին կամ առաւօտ շատ կանուխ՝ արեւը տակաւին չծագած: Ժամերգութիւնը գիշերը կատարելու գաղափարը առնուած է Դաւիթ մարգարէէն, երբ մարգարէն կ'ըսէ.

Գիշերուան կէսին կ'ելլեմ՝ շնորհակալութիւն յայտնելու քեզի, արդար դատաստաններուդ համար (Սղ 119.62):

Այսօր պայմաններու բերումով կը կատարուի առաւօտ՝ արեւածագէն ետք:

Գիշերային ժամերգութիւնը կը կատարուի ի դէմս Հօր Աստուծոյ: Նախամարդուն պատուիրանազանցութեան փոխարէն՝ մարդը, առաւօտուն վաղ ժամերուն Աստուծոյ դիմաց կը կանգնի իր մեղքերուն թողութիւն ստանալու համար: Ժամերգութիւնը կը սկսի «Տէր Եթէ զշրթունս իմ բանաս բերան իմ երգեսցէ զօրհնութիւնս քո» սաղմոսով (Սղ 51.15): Սաղմոսին կը յաջորդէ Սուրբ Երրորդութեան ուղղուած փառաբանանքը՝ «Օրհնեալ համագոյ...»: Փառաբանանքին կը յաջորդեն չորս սաղմոսներէ բաղկացած «Տէր զի բազում» սաղմոսը: Յիշեալ սաղմոսը կը բաղկանայ չորս սաղմոսներէ: Առաջինը՝ Սաղմոս 3.1-18, երկրորդը՝ 87.1-19, երրորդը՝ 102.1-22, իսկ չորրորդը՝ 142.1-12, որոնք ամբողջութեամբ կը կազմեն 64 համարներ: Սաղմոսի ընթացքին հաւատացեալները կը դիմեն Հօր Աստուծոյ, որ իրենց թշնամիներուն դիմաց, զիրենք՝ տկար բնութիւն ունեցողներուն օգնական ըլլայ: Ապա իրենց նեղութիւնները «կը պատմեն» Հօր Աստուծոյ, որմէ ետք Աստուծոյ սկզբնական խնամքը յիշելով դրախտին մէջ, իրենզ անձերը կը քաջալերեն:

Սաղմոսին կը յաջորդեն «Զարթուցեալքս» կոչուած մեծ քարոզը եւ «Զքէն գոհանամք» աղօթքը, որոնք կը պատկանին Սուրբ Յովհաննէս Մանդակունի հայրապետին: Քարոզի ընթացքին հաւատացեալները կը խնդրեն Աստուծմէ, որ խաղաղութեամբ անցընեն գիշերուան երկրորդ կէսը: Առաւել, քարոզը կը պատուիրէ պահել պատուիրանները, որպէսզի մարդ կարենայ ժառանգել այն պատրաստուած վայրը, ուրկէ արտաքսուեցան Ադամն ու Եւան:

Եկեղեցական Մեծ Աղօթքներու Բաժանում

Եկեղեցական մեծ աղօթքները բաժնուած կ'ըլլան երկու մասերու, որոնք իրարու կը միանան «Խաղաղութիւն ամենեցուն Աստուծոյ երկիրպագեսցուք» բառերով: «Զքէն գոհանամք» աղօթքին իմաստը կը համապատասխանէ նախորդ քարոզին՝ «Զարթուցեալքս»ին իմաստին: Աղօթքը շնորհակալական խօսք է առ Աստուած, որ գիշերը հանգիստ անցած է եւ կ'աղօթեն, որ Աստուծոյ Սուրբ Աջն ու հովանին անպակաս ըլլայ իրենց վրայէն ամբողջ օրուան ընթացքին, արժանանալու համար երկինքի արքայութեան: Մանդակունի Հայրապետին այս նշանաւոր քարոզն ու աղօթքը մնայուն ներկայութիւն եղած են գիշերային ժամերգութեան մէջ:

Քարոզին ու աղօթքին կը յաջորդէ «օրհնութիւն»ը: Օրհնութիւնը Գիշերային ժամերգութեան ընթացքին երգուող շարականն է: Շարականը կը սկսի «Օրհնեսցուք զՏէր զի փառօք է փառաւորեալ» (Ելք 15.1) բառերով: Այս տողը արտասանուած է Մովսէս մարգարէին քրոջ՝ Մարիամի բերնով, երբ Աստուած Իսրայէլի ժողովուրդը Կարմիր Ծովէն կ'անցընէ մեծ հրաշքով եւ կը խորտակէ Եգիպտացիներուն բանակը: Եկեղեցին եւս, անմարմին փառաւոնէն՝ չարէն ազատագրուելով, կ'երգէ յաղթանակի երգը իբրեւ Քրիստոսով յաղթած նոր ժողովուրդ: Օրհնութիւնները բաժնուած են զանազան խումբերու.

Ապաշխարութեան օրհնութիւններ,
հանգստեան օրհնութիւններ,
մարտիրոսաց օրհնութիւններ,
Աւագ օրհնութիւններ,
յատուկ Սուրբերու նուիրուած օրհնութիւններ եւ այլն:

Իւրաքանչիւր օրհնութիւն ունի իր ձայնը (Աձ, Ակ, Բձ, Բկ, Գձ, Գկ, Դձ, Դկ) եւ իւրաքանչիւր օրուան ձայնին համեմատ կ'երգուի օրուան շարականը:

Օրհնութիւններուն կը յաջորդէ «Մաղթանք»ը: Անիկա կարճ աղօթք մըն է, որ կ'արտասանուի աւագ հոգեւորականին կողմէ: «Մաղթանք»ները կը բաժնուին երեք մասերու.

Տէրունեաց,
Սրբոց,
Պահոց:

«Մաղթանք»ները կ'ըսուին ի դէմ Որդի Աստուծոյ, բացի Հոգեգալստեան մաղթանքէն, որ ուղղուած է Հոգի Աստուծոյ:

Մաղթանքին կը յաջորդեն չորս մեծ քարոզները, որոնք կը պատկանին Ս. Սահակ Պարթեւ հայրապետին: Քարոզները բաժնուած են չորս մասերու եւ իւրաքանչիւրը կ'ըսուի ըստ օրուան յարմարող ձայնին: Այսպէս.

Քարոզ՝ «Վասն ի վերուստ խաղաղութեան» Բկ եւ Դկ
Քարոզ՝ «Վասն ի գիշերի եւ ի տուընջեան» Աձ եւ Գձ
Քարոզ՝ «Վասն ուղղելոյ զգնացս մեր» Ակ եւ Գկ
Քարոզ՝ «Վասն գտանելոյ մեզ զշնորհ» Բձ եւ Դձ

Իւրաքանչիւր սաղմոս կը սկսի «Եւ եւս խաղաղութեան զտէր աղաչեսցուք բառերով»: Իւրաքանչիւր քարոզ ունի իրեն յաջորդող յատուկ աղօթք մը: Այս քարոզներուն եւ աղօթքներուն ընդմէջէն կը խնդրուի Հօր Աստուծմէ, որ հաւատացեալները պահէ երեւելի եւ աներեւոյթ փորձանքներէն, ինչպէս նաեւ՝ աշխարհի խաղաղութիւն:

Քարոզին եւ աղօթքին կը յաջորդեն «թագաւոր յաւիտեան»ը կամ» «Ալէլուք» շարականը: Անոնք կ'երգուին ըստ օրուան տօնին: «Թագաւոր յաւիտեան» շարականը կը բաժնուի երկու խումբերու՝ պահոց եւ մարտիրոսաց: Մարտիրոսաց օրերուն շարականին ընդմէջէն կը յիշատակուի օրուան սուրբին անունը անոր բարեխօսութիւնը խնդրելու համար: Իսկ Տէրունական տօներուն կ'երգուի «Ալէլուք»ը: Անոնք ուրախութեան, գոհունակութեան եւ փառաբանութեան արտայայտութիւններ են: «Ալէլուք» բառը յառաջ եկած է եբրայերէն բառէ մը, որ կը նշանակէ օրհնեցէք Տէրը:

«Թագաւոր յաւիտեան» կամ «Ալէլուք» շարականներէն ետք, դարձեալ Տէրունական աղօթքով կ'աւարտի Գիշերային ժամերգութիւնը:

Աղբիւրներ

Ժամագիրք Հայաստանեայց Սուրբ Եկեղեցւոյ, Անթիլիաս, 1986:

Հայ Ծիսական Պաշտամունքը, Անդրանիկ Ծ. Վրդ. Կռանեան, Պէյրութ, 2001:•
Ծիսական Գիտելիքներ, Ղեւոնդ Արք. Չէպէյեան, Բ. Տպագրութիւն, Անթիլիաս-Լիբանան, 2000:
Աստուածապաշտութիւն Հայաստասնեայց Ուղղափառ Եկեղեցւոյ, Ստեփանոս Ա. Քհնյ. Մանդինեանց, Անթիլիաս, 2010: