Բրինձ

Բրինձ

Բրինձը ընտանիքի մը երկարատեւ եւ տարեկան պաշարն է։ Ան ունի 23 տեսակ։

Անոր արմատները կը հասնին 60 ÷ 150 սմ. բարձրութեան։ Ծաղկաբոյլին հասկիկները՝ միածաղիկ են, եւ պտուղին հատիկները՝ թեփոտ։ Տերեւները բաւական լայն են, մուգ կանաչ, եւ ծայրերը փշոտ։

Թեփոտներէ մաքրուած հատիկը, կը պարունակէ 15% ջուր, մօտաւոր 74% բնածխաջրատներ, 8% սպիտակուցներ, 0,4% ճարպեր, 2,1% թաղանթանիւթ եւ 0,5% մոխիր։

Անունին Ծագումը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Բրինձ»[1] անունը կը ծագի պահլաւերենէ, նոյն ծագումն ունի նաեւ վրացերէն ბრინჯი [պրինճի]-ն:

Բառը կը գործէ կարգ մը կապակցութիւններու մէջ, սղուած ի-ով՝ բրնձահատիկ, բրնձօղի, բրնձադաշտ:

Արտադրութիւնը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բրինձի արտադրութիւնը եւ սպառումը կը կատարուի Հարաւարեւելեան Ասիոյ երկիրներուն մէջ։ Այս հիմնական գիւղատնտեսական արդիւնքը գրաւական երաշխիք կը հանդիսանայ այդ երկիրներու գիւղական բնակչութեան համար։ Բրինձի աճման գործով հիմնականօրէն կը զբաղին հող ունեցող փոքր գիւղացի տնտեսութիւնները։

Բրինձի աճման համար կը պահանջուի յատուկ պայմաններ։ Աշխատանքները կը կատարուին ձեռքով։ Բրինձի համաշխարհային արտադրութեան 95% բաժինը կը տրուի զարգացող երկիրներուն։ Անոր կէս արտադրութիւնը կ'ապահովեն Չինաստանն ու Հնդկաստանը[2]։

Սննդային Արժէք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բրինձը հիմնական սնունդ է աշխարհին բնակչութեան կէսէն աւելիին համար: Ասիկա գերակշռող ուտելիքի ուժանիւթի աղբիւր մըն է Ասիոյ եւ Խաղաղ ովկիանոսեան տարածաշրջանին 17, հիւսիսային եւ հարաւային Ամերիկայի՝ 9 եւ Ափրիկէի՝ 8 երկիրներուն համար: Բրինձը կը տրամադրէ աշխարհի սննդային ուժանիւթին 20%-ը, իսկ ցորենը՝ 19%-ը եւ եգիպտացորենը՝ 5%-ը:[3]

Բրինձին սննդային արժէքը կախում ունի քանի մը գործօններէ: Ճերմակ, կարմիր, սրճագոյն եւ սեւ բրինձներն ունին իրարմէ տարբեր սննդային արժէքներ: Սննդային արժէքը կախում ունի, աշխարհագրական տարածքին մէջ, կամ ինչպիսի որակի հողերու մէջ աճած է, ինչպէս նաեւ՝ եղանակային պայմաններէ, պարարտացման եղանակներէ եւ թէ ինչ եղանակներով պատրաստուած է:[4]

Ճերմակ եւ սրճագոյն բրինձներու բրոթէիններու որակին, հանքանիւթերու եւ կենսանիւթերու, ճարպերու եւ ածխաջրածիններու համեմատական վերլուծութենէ կը պարզուի, որ անոնցմէ ոչ մէկը կը հանդիսանայ սնունդի լիարժէք աղբիւր:[5]

Կարմիր, սեւ եւ ճերմակ տեսակի բրինձներու համեմատական ուսումնասիրութիւնը ցոյց կուտայ, որ անոնց մէջ գունանիւթը կրնայ ունենալ սննդային առաւելութիւններ: Կարմիր եւ սեւ բրինձներու օգտագործումը բացայայտուեցաւ, որ կը նուազեցնէ կամ կը դանդաղեցնէ աթերոսքլերոզի զարգացումը, քոլեսթրինի արտադրութիւնը: Սպիտակ բրինձի օգտագործումը սա առաւելութիւնները չեն տուած: Այն եզրակացութեան կը յանգեցնէ, որ ատիկա կրնայ մասնակիաբար պայմանաւորուած ըլլալու է կարմիր ու սեւ բրինձներուն մէջ հակաօքսիտանթներու բացակայութիւնով:[6]

Արտադրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

2012-ին բրինձ արտադրած

երկիրներու վերին 20-ը
(միլիոն թօն)
[7]

Flag of the People's Republic of China.svg Չինաստան 204.3
Flag of India.svg Հնդկաստան 152.6
Flag of Indonesia.svg Ինտոնեզիա 69.0
Flag of Vietnam.svg Վիէթնամ 43.7
Flag of Thailand.svg Թայլանտ 37.8
Flag of Bangladesh.svg Պանկլատէշ 33.9
Flag of Myanmar.svg Միանմար 33.0
Flag of the Philippines.svg Ֆիլիփիններ 18.0
Flag of Brazil.svg Պրազիլիա 11.5
Flag of Japan.svg Ճաբոն 10.7
Flag of Pakistan.svg Փաքիստան 9.4
Flag of Cambodia.svg Քամպոճա 9.3
Flag of the United States.svg ԱՄՆ 9.0
Unification flag of Korea.svg Քորէա 6.4
Flag of Egypt.svg Եգիպտոս 5.9
Flag of Nepal.svg Նէբալ 5.1
Flag of Nigeria.svg Նիճերիա 4.8
Flag of Madagascar.svg Մատակասքար 4.0
Flag of Sri Lanka.svg Շրի Լանքա 3.8
Flag of Laos.svg Լաոս 3.5
Աղբիւր՝ Պարենի եւ
Գիւղատնտեսութեան
Կազմակերպութիւն

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%B1
  2. (FAOSTAT)։ «Countries by commodity (Rice, paddy)» Վերցուած է 2013 թ․ մարտի 12
  3. «Rice is Life»։ Food and Agricultural Organization of the United Nations։ 2004 
  4. Juliano, Bienvenido O. (1993)։ «Rice in human nutrition»։ Food and Agricultural Organization of the United Nations 
  5. «Nutrition Info: white rice cooked versus brown rice cooked» 
  6. Ling WH, Cheng QX, Ma J, Wang T (2001)։ «Red and Black Rice Decrease Atherosclerotic Plaque Formation and Increase Antioxidant Status in Rabbits»։ Journal of Nutrition 131 (5): 1421–1426։ PMID 11340093 
  7. fao.org (FAOSTAT)։ «Countries by commodity (Rice, paddy)»։ արտագրուած է՝ February 11, 2014