Արտեմ Միկոյեան
| Արտեմ Միկոյեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 23 Յուլիս (5 Օգոստոս) 1905[1][2] |
| Ծննդավայր | Սանահին, Բորչալուի գավառ, Ռուսական Կայսրութիւն[1][2] |
| Մահացած է | 9 Դեկտեմբեր 1970[3][4][1][…] (65 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն[1][2] |
| Քաղաքացիութիւն |
 Ռուսական Կայսրութիւն Խորհրդային Միութիւն |
| Ուսումնավայր | Ժուկովսկու անվան զինօդային ճարտարագիտական ակադեմիա?[2] |
| Կոչում | ակադեմիկոս[2] |
| Մասնագիտութիւն | military flight engineer, գիւտարար, քաղաքական գործիչ, զինուորական, օդաչու |
| Աշխատավայր |
Dynamo plant?[2] ՄԻԿ[2] |
| Վարած պաշտօններ | ԽՍՀՄ գերագոյն խորհուրդի պատգամաւոր[2] |
| Անդամութիւն | Խորհրդային Միութեան Գիտութիւններու Ակադեմիա[2] |
| Կուսակցութիւն | Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն[2] |
Արտեմ Միկոյեան (Անուշաւան, 23 Յուլիս (5 Օգոստոս) 1905[1][2], Սանահին, Բորչալուի գավառ, Ռուսական Կայսրութիւն[1][2] - 9 Դեկտեմբեր 1970[3][4][1][…], Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն[1][2]), օդանաւերու նշանաւոր նախագծող, «ՄԻԿ» ռազմական օդանաւերու ստեղծող[5]։
Կենսագրական գիծեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ծնած է 1905-ին, Լոռիի Սանահին գիւղը։ Տարրական կրթութիւնը ստանալէ ետք գիւղական դպրոցին եւ ապա՝ Թիֆլիսի մէջ, Ռոստովի մէջ գործի անցած է իբրեւ մեքենագործ, եւ 1924-1928-ին աշխատած է Մոսկուայի «Տինամօ» գործարանին մէջ՝ զինուորական ծառայութիւնը ընելէ առաջ[6]։
1931-ին մտած է օդուժի «Ժուկովսկի» ակադեմիան, ուր նախագծած է իր առաջին օդանաւը։
1937-ին շրջանաւարտ ըլլալէ ետք, աշխատած է Նիկոլայ Պոլիկարպովի հետ[7], իսկ յետոյ օդանաւային նախագծումի նոր գրասենեակի մը տնօրէն նշանակուած՝ Դեկտեմբեր 1939-ին[8]։ 1941ին Միկոյեան շահած է առաջինը իր վեց «Ստալին» մրցանակներէն։
Յետպատերազմեն առաջին նախագիծերը հիմնուած էին գերմանական գրաւուած ռազմական օդանաւերու եւ Մեծն Բրիտանիոյ ու Միացեալ Նահանգներու հայթայթած տեղեկութիւններու վրայ։ Արտադրուած առաջին բնորդը 1946ի «ՄԻԿ-9»ն էր։ I-270 նախատիպը, որ հիմնուած էր գերմանական գաղափարներու ու բրիտանական շարժիչի մը վրայ, դարձաւ «MiG-15»ը։ Հակառակ խառն ծագումին, վերջինը գերազանց օդանաւ մը դարձած է եւ հիմքը՝ ապագայ ռազմական օդանաւերու։ 1953ին, «ՄԻԿ-17»ը ձայնի արագութիւնը նուաճած, իսկ այնուհետեւ «ՄԻԿ-19»ը առաջին զանգուածային արտադրութեամբ խորհրդային գերձայնային ռազմական օդանաւը եղած է ։
1952էն սկսեալ, Միկոյեան նաեւ նախագծած է հրթիռային համակարգեր իր օդանաւերուն, յատկապէս հռչակաւոր «ՄԻԿ-21»ին համար։ Ան շարունակած է բարձր արդիւնաւէտութիւն ունեցող օդանաւեր արտադրել 1950-1960ական թուականներուն, ներառեալ ամենէն արագ ու ամենաբարձր թռչող «ՄԻԿ-25»ը»։ Անոր օդանաւերը 55 մրցանիշ կոտրած են։ Ի մասնաւորի՝ «ՄԻԿ-15»ը եւ «ՄԻԿ-29»ը արագութեան եւ բարձրութեան մրցանիշեր պահած են երկար ժամանակ։ «ՄԻԿ-15» յատկապէս նշանաւոր դեր խաղացած է Քորէայի պատերազմին (1950-1953)։
Կաթուածահար ըլլալէ ետք 1969-ին, Արտեմ Միկոյեան մահացած է 9 Դեկտեմբեր, 1970-ին ու թաղուած՝ Նովոտեվիչի գերեզմանատունը (Մոսկուա)։ Նախագծման գրասենեակի անունը փոխուած է անոր մահէն ետք, կոչուելով պարզապէս «Միկոյեան», որ շարունակած է արտադրել «ՄԻԿ» օդանաւերը։
Միկոյեանի անունը Սան Տիէկոյի (ԱՄՆ) օդի եւ անջրպետի թանգարանի միջազգային հռչակաւոր մարդոց սրահը ընդունուած է 1996-ին։
Հայաստանի մէջ շարք մը վայրերու մէջ կը յիշատակուի ան.՝ Երեւանի երկրորդական վարժարան մը եւ կոթող մը՝ «Էրեբունի» օդակայանին մէջ, Կիւմրիի զինուորական միաւորում մը, Սանահինի Միկոյեան եղբայրներուն նուիրուած թանգարանին մէջ կոթող մը եւ նոյն քաղաքին մէջ առանձին յուշարձան մը։
Մրցանակնեչ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Միկոյեան շահած է վեց «Ստալին» մրցանակներ՝ 1941-ին, 1947-ին, 1948-ին, 1949-ին, 1952-ին եւ 1953-ին։
Պատուոյ կոչումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Միկոյեան երկու անգամ ստացած է «Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս»ի պատուոյ կոչումը եւ խորհրդային Գերագոյն Խորհուրդի վեց անգամ անդամակցած։
Շքանշաններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Լենինի շքանշան (վեց անգամ),
- Կարմիր դրօշի շքանշան,
- Հայրենական պատերազմի շքանշան,
- Կարմիր Աստղի շքանշան (երկու անգամ),
- Լենինի անուան մրցանակ (1962)։
Պատկերասրահ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]-
Արտեմ Միկոյեանի թանգարանը Սանահին գիւղի մէջ։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան — Երևան: 1981. — հատոր 7. — է. 542.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Munzinger Personen
- ↑ «50 ՏԱՐԻ ԱՌԱՋ (9 ՓԵՏՐՈՒԱՐ 1962) - Aztag Daily» (en-US)։ արտագրուած է՝ 2021-08-31
- ↑ «The Survivor - TIME»։ web.archive.org (Անգլերէն)։ 2008-05-27։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2009-10-03-ին։ արտագրուած է՝ 2021-08-31
- ↑ Gunston Bill, Gordon Yefim (1998)։ MiG Aircraft Since 1937 (Անգլերէն)։ Naval Institute Press։ ISBN 978-1-55750-541-5
- ↑ horizonweekly.ca https://horizonweekly.ca/am/41314-2/։ արտագրուած է՝ 2021-08-31