Ամատէուս

Ամատէուս
Պատկեր:Amadeusmov.jpg
Amadeus
Բեմադրիչ	Միլոս Ֆորման
Արտադրիչ	Սաուլ Զաենց
Երաժշտութիւն	Վոլֆկանկ Ամատէուս Մոցարթ, Անթոնիօ Սալիերի
Մոնտաժ	Մայքլ Չանդլըր
Արտադրող ընկերութիւններ	Orion Pictures
Թողարկման թուական	(առաջին) 6 Սեպտեմբեր 1984 եւ ընդհանուր՝ 19 Սեպտեմբեր 1984
Տեւողութիւն	161 վայրկեան
Երկիր	ԱՄՆ
Լեզու	Անգլերէն
Պիւտճէ	$18 միլիոն

«Ամատէուս» (անգլերէն՝ Amadeus), Օսքարի մրցանակիր շարժարուեստի ամերիկեան ժապաւէն, նկարահանուած 1984-ին: Ժապաւէնը յենուած է Ալեքսանտր Բուշքինի «Մոցարթ եւ Սալիերի» թատերական երկին։ Բեմադրիչն է՝ Միլոս Ֆորման (Miloš Forman), իսկ գլխաւոր դերակատարներն են՝ Ֆ․ Մըրէյ Աբրահամ (F. Murray Abraham) , Թոմ Հալչի (Tom Hulce), Էլիզապէթ Պերիճ (Elizabeth Berridge), Ռոյ Տոթրիս (Roy Dotrice), Սայմոն Քալոու (Simon Callow), եւայլն։

Ժապաւէնը առաջին անգամ մեծ յաջողութեամբ կը ցուցադրուի Լոս Անճըլես, 6 Սեպտմբեր 1984-ին։ Իսկ հանրութեան կ՛արձակուի «Օրիոն Բիքչըրս» (Orion Pictures) ֆիլմ-արտադրիչ ընկերութեան կողմէն, 19 Սեպտեմբեր1984-ին եւ կ՛ընդունուի լայնատարած ծափողջոյններով։ Առաջարկուած է 53 մրցանակներու թեկնածութեան եւ արժանացած է 40 մրցանակներու, ի միջի այլոց՝ 8 Օսքար որոնցմէ մէկը Լաւագոյն Ժապաւէնի մրցանակ, 4 ՊԱՖԹԱ (BAFTA Awards), 4 Ոսկեայ Գունդ (Golden Globe) եւ Ամերիկայի Տնօրէններու Արուեստակցութեան մրցանակներ։ 2019-ին Ա․Մ․Ն․ Ծերակոյտին կողմէն ժապաւէնը կը նկարագրուի որպէս «մշակութային, գեղագիտականեւ պատմական կարեւոր» եւ կ՛ընդգրկուի Ա․Մ․Ն․Շարժարուեստի Ազգային Արձանգրատան մէջ։

Ամատէուս ներառնուած է Ա․Մ․Ն․ 100 տարուան լաւագոյն ժապաւէններու՝ 1893-1993, ցուցակին մէջ։

Նիւթ

1823-ին յառաջացած տարիքի յօրինող Անթոնիօ Սալիերի կը փորձէ ինքնասպան ըլլալ բարձրաձայն մեղքերու թողում խնդրելով, որովհետեւ ըստ ըսածներուն, ան պատճառ եղած է Վոլֆկանկ Ամատէուս Մոցարթին մահուան (1791)։

Սալիերի խենթանոց կ՛առաջնորդուի։ Երիտասարդ հոգեւորական մը կ՛այցելէ եւ կը փորձէ Սալիերին համոզէ որ խոստովանի։ Փոքր տատամսումէ ետք, Սալիերի կը սկսի պատմել դէպքերը սկիզբէն՝ Ամատէուս Մոցարթին հետ ծանօթութիւնը, երաժշտական տաղանդին, անոնց միջեւ մրցակցութեան (Սալիերի կը նախանձէր Մոցարթին տաղանդը եւ յաջողութիւնը) եւ իր սատանայական ծրագիրին մասին, որուն հետեւանքն էր մեծ յօրինողին մահը։

Գլխաւոր դերակատարներ

• Ֆ․ Մըրէյ Աբրահամ (F. Murray Abraham)՝ Անթոնիօ Սալիերի,
• Թոմ Հալչի (Tom Hulce)՝ Վոլֆկանկ Ամատէուս Մոցարթ,
• Էլիզապէթ Պերիճ (Elizabeth Berridge)՝ Մարիա Գոսթանցա Մոցարթ,
• Ռոյ Տոթրիս (Roy Dotrice) Լէոբոլտ Մոցարթ,
• Սայմոն Քալոու (Simon Callow) Էմանուէլ Շիքանետըր։

Մրցանակներ

Առաջարկուած է 53 մրցանակներու թեկնածութեան եւ արժանացած է 40 մրցանակներու․ ի միջի այլոց՝ 8 Օսքար որոնցմէ մէկը Լաւագոյն Ժապաւէնի մրցանակ, 4 ՊԱՖԹԱ (BAFTA Awards), 4 Ոսկեայ Գունդ (Golden Globe) եւ Ամերիկայի Տնօրէններու Արուեստակցութեան մրցանակներ։

Օսքար

1985-ի Օսքար Մրցանակի բաշխման «Ամատէուս» կը ներկայանայ 11 թեկնածութեամբ եւ կ'արժանանայ անոնցմէ ութին։ Ինչպէս օրինակ՝

• Ա․ լաւագոյն դերակատարին համար իր երկու թեկնածութիւններն ալ՝ Ֆ․ Մըրէյ Աբրահամ եւ Թոմ Հալչի, մրցանակին կ՛արժանանան։
• Լաւագոյն Ժապաւէն, Սաուլ Զաենց։
• Լաւագոյն բեմադրութիւն՝ Միլոս Ֆորման։
• Լաւագոյն ներկայացում (Screenplay)՝ Բիթըր Շաֆեր։
• Լաւագոյն Արուեստի Վարիչ (Best Production Design)՝ Բաթրիցիա վոն Պրանտըսթէյն եւ Քարել Չըրնի։
• Լաւագոյն Զգեստ ձեւաւորող՝ Թէոտոր Բիշտեք։
• Լաւագոյն կերտուածք՝ Տիք Սմիթ եւ Փոլ Լիոպլան
• Լաւագոյն ձայն՝ Մարք Պերկըր, Թոմ Սքոթ, Թոտ Պոյքըլհայտէ եւ Քրիստոֆըր Նիուման

Ամերիկայի Տնօրէններու Արուեստակցութիւն

Միլոս Ֆորման

ՊԱՖԹԱ

• Լաւագոյն շարժանկարչութիւն՝ Միրոսլաւ Օնտրիչեք․
• Լաւագոյն շարադրում՝ Նենա Տանեվիչ եւ Մայքլ Չանտլըր․
• Լաւագոյն կերտուածք՝ Տիք Սմիթ եւ Փոլ Լիոպլան․
• Լաւագոյն ձայն՝ Մարք Պերկըր, Թոմ Սքոթ, Թոտ Պոյքըլհայտէ եւ Քրիստոֆըր Նիուման։

Ոսկեայ Գունդ

• Լաւագոյն թատերախաղ․
• Ա․ լաւագոյն դերակատար՝ Ֆ․ Մըրէյ Աբրահամ ․
• Լաւագոյն բեմադրութիւն՝ Միլոս Ֆորման․
• Լաւագոյն ներկայացում (Screenplay)՝ Բիթըր Շաֆեր։