Ստեփանակերտի Գրադարաններ

Լեռնային Ղարաբաղի Հանարապետութեան Մշակութալուսաւորական Հիմնարկներ

ԼՂՀ-ի մէջ գործող մշակութալոաաւորութեան հիմնարկներու համակարգը կը ներառէ 10 թանգարան, 230 հանրային եւ մանկական, գրադարաններ, 237 ակումբ եւ մշակոյթի տուն։

Գրադարաններ

• Մեսրոպ Մաշտոցի անուան հանրապետական գրադարանը Ստեփանակերտի մէջ
• Ստեփանակերտի 1012 գիւղատնտեսական քոլէճի տաղարանի ընթերցասրահը

ԼՂՀ առաջին ընթերցարանը բացուած է 1865-ին Շուշիի մէջ։ Գրադարաններու թիւը կտրուկ աւելացած է 1920-ական թուականներու սկզբներուն։ 1924-ին բացուած է մարզի ամենամեծ՝ Ստեփանակերտի մարգային գրադարանը, խրճիթ-ընթերցարաններ բացուած են ճարտար, Բալուջա եւ այլ գիւղերուն մէջ։ 1940-ին մարզին մէջ կար 66, իսկ 1985-ին՝ 231 գրադարան (գրքային հիմնարդամը՝ 1,6 մլն)։

ԼՂՀ-ի մէջ ներկայիս կը գործեն Մեսրոպ Մաշտոցի անուան հանրապետական եւ Յովհաննէս Թումանեանի անուան հանրապետական մանկական, Մուրացանի անուան քաղաքային գրադարանները(երեքն ալ՝ Ստեփանակերտի մէջ), ինչպէս նաեւ շրջանային գրադարաններ՝ ԼՂՀ 7 շրջկենտրոններուն մէջ։ Կան նաեւ դպրոցական, բուհական, եւ միջնակարգ մասնագիտական ուսումնական հաստատութիւններու գրադարաններ։ Ստեփանակերտի Մեսրոպ Մաշտոցի անուան հանրապետական գրադարանը ստեղծուած է 1924-ին։ Նախապէս կոչուած է ռուս գրող Մաքսիմ Կորքիի անուան, գրքային հիմնադրամը՝ 2,1 հազար միաւոր, որ գրադարանին նուիրած էին Մոսկուայի մէջ ուսանող ղարաբաղցի ուսանողներն ու տեղացի ընթերցողները։ Ներկայիս գրադարանի հիմնադրամը կը ներառէ 175,2 հազար գրքային միաւոր, ընթերցողներու թիւը՝ 5,2 հազար։ 1960-ին ստեղծուած է գրադարանի մատենագիտական բաժինը, որ ունի հարուստ տեղեկատու գրականությին, հանրագիտարաններ ու բառարաններ, հետագային ստեղծուած են նաեւ երկրագիտական հիմնադրամ ու քարտարաններ, Արցախեան ազատամարտին նուիրուած թեմատիկ քարտարան։ Գրադարանը հանրապետութեան գրադարաններու կանոնաւոր կեդրոնն է։

Յովհաննէս Թումանեանի անուան գրադարան

Յովհաննէս Թումանեանի անուան հանրապետական մանկական գրադարանը բացուած է 1947-ին Ստեփանակերտի մէջ։ 1965-ին գրադարանին տրուած է մարզային մանկական գրադարանի կարգավիճակ եւ կոչուած է Յովհաննէս Թումանեանի անուան։ Սկզբնական շրջանին գրքային հիմնադրամը 50 հազար միաւոր էր 1988-ին՝ 120 հազար միաւոր։ 1992-ին գրադարանի շէնքը ռմբակոծութենէն փլած է, գրքային հիմնադրամը 70 հզ ոչնչացած։ Ներկայիս գրադարանը տեղաւորուած է ԼՂՀ մշակոյթի եւ երիտասարդութեան պալատի առաջին յարկին մէջ, գրքային հիմնադրամը 46,7 հազար միաւոր է, ընթերցողներու թիւը՝ 7,6 հազար, ունի 42 շրջիկ կէտեր, սպասարկման, համալրման եւ մշակման բաժիններ։ Գրադարանը հանրապետութեան բոլոր դպրոցական, գրադարաններու համար կանոնաւոր, կեդրոն է։

Մուրացանի անուան գրադարան

Մուրացանի անուան քաղաքային գրադարանը բացուած է 1965-ին Ստեփանակերտի Բոգդան Կնունեանցի անուան զբօսանքի այգի՝ որպէս Մաքսիմ Կորքիի անուան մարզային գրադարանի մասնաճիւղ։ Հետագային գրքային հիմնադրամը համալրուած է, իսկ գրադարանը կոչուած է Մուրացանի անուան։ 1981-ին, Ստեփանակերտի տարբեր թաղամասերու մէջ բացուած են գրադարանի 6 մասնաճիւղեր, ստեղծուած է կեդրոնացուած գրադարանային համակարգ, որ վերացուած է 1996-ին՝ մասնաճիւղ գրադարաեւներու լուծարումով (պահպանուած է միայն Հայրենական մեծ պատերազմի վեթերաններու ակումբին կից գրադարանը)։

Մինչեւ Արցախեան ազատամարտը 1991-ին գրադարանի գրքային հիմնադրամը 110 հազար միաւոր էր. պատերազմի ժամանակ մեծ մասը ռմբակոծութենէն ոչնչացած է։ Ներկայիս ունի 56,5 հազար միաւոր գիրք, ընթերցողներու թիւը՝ 3,2։

Այս յօդուածի կամ անոր որոշակի հատուածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը առնուած է Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988—1994) հանրագիտարանէն, որու նիւթերը թողարկուած են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

−