Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի (Երուսաղէմ)
| եկեղեցի եւ ճարտարապետական անսամբլ | |
|---|---|
| Տեղադրութիւն | Երուսաղէմ |
| Երկիր | Իսրայէլ |
| կրօնադաւանանք | կաթողիկէութիւն |
| Նուիրուած | Our Lady of Sorrows |
| Ժառանգութեան կարգավիճակում | Համաշխարհային ժառանգութիւն եւ heritage site in Israel |
Տառապանքի տիրամօր եկեղեցի (եբրայերէն՝ כנסיית גבירתנו הדואבת)[1], հայ կաթողիկէ եկեղեցի եւ քրիստոնէական ուխտագնացութեան վայր Երուսաղէմի Հին քաղաքի իսլամական թաղամասին մէջ, Առիւծի դարպաս տանող ճանապարհին, դամասկոսեան դարպասէն եւ աւստրիական պանդխտահիւրանոցէն ոչ հեռու[2]։ Կը ներկայացնէ համալիր, որու մէջ ներառուած են հայկական պանդխտահիւրանոցը, Վշտագին Աստուածածնի մատուռը եւ Երուսաղէմի հայ կաթողիկէ պատրիարքարանի կեդրոնակայանը։ Եկեղեցին կը գտնուի Խաչի ճանապարհի երրորդ կանգառին՝ Վիա Տոլորոզայի վրայ[3]։ Տաճարը կառուցուած է այն վայրին մէջ, ուր, ենթադրաբար, կայացած է Յիսուս Քրիստոսի հանդիպումը մօր հետ Գողգոթա տանող ճանապարհին[4]:
Պատմութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Եկեղեցւոյ տակ գտնուող դամբարանին մէջ կայ 4-6-րդ դարու յատակային խճանկար, որ հաւանաբար մնացած է բիւզանդական եկեղեցիէն, որու ստոյգ ծագումը հաստատուած չէ[5]։
Առաջին կաթողիկէ եկեղեցին կառուցուած է բիւզանդական եկեղեցւոյ տեղը, 12-րդ դարուն, Երուսաղէմի թագաւորութեան օրօք։ 13-րդ դարուն իսլամները զաւթեցին եկեղեցին։ Ուխտաւորները կը յայտնեն 15-րդ դարուն տեղի ունեցած աւերածութիւններու մասին[6]:
17-րդ դարուն եկեղեցւոյ մնացորդները ոչնչացուեցան եւ այդ վայրին մէջ իսլամները կառուցեցին «Համամ ալ-Սուլթան» բաղնիքը[6]։
1876-ին հայ կաթողիկէ եկեղեցին գնած է շէնքը եւ վերակառուցած եկեղեցին 1881-ին՝ օգտագործելով եկեղեցւոյ միջնադարեան մնացորդները որպէս դամբարան[6]։
Տառապանքի Տիրամօր եկեղեցին վերականգնուած է կեներալ Անտերսի բանակի զինուորներու ջանքերով։ Դուրսի դռան բարձրաքանդակը ցոյց կու տայ մօր եւ որդիին հանդիպումը։ Անիկա ստեղծած է լեհ քանդակագործ Թատէուշ Զելինսկին, որ այդ բանակի սպայ եղած է[7][8]։
Դամբարանը ունի քառակուսի յատակագիծ, որու գմբէթը կը բարձրանայ սիւներու վրայ եւ ունի երեք կիսաշրջանաձեւ ելուստներ։ Այս ցոյց կու տայ խաչակիրներու ժամանակաշրջանի բնորոշ ճարտարապետական ոճը[6]։ Դամբարանի ելքը եկեղեցւոյ կողային մատուռէն է։
20-րդ դարուն կառուցուած է նոր մատուռ։
1981-էն տաճարը մաս կազմեց ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի համաշխարհային ժառանգութեան[2]։
Գտնուելու վայր եւ գործառոյթներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Շէնքը կը ներառէ Մարիամ Աստուածածնին նուիրուած մատուռը, այդ պատճառով ալ կոչուած է անոր պատուին՝ Տխրութեան Տիրամօր անունով։ Ըլլալով Երուսաղէմի Հայ Կաթողիկէ պատրիարքական աթոռի եւ Հայ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ Երուսաղէմի եւ Ամմանի աթոռանիստ վայր, Արեւելեան կաթողիկէ յատուկ եկեղեցին sui iuris լիովին կը հաղորդակցի Հռոմի Պապի եւ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ հետ. եկեղեցւոյ շէնքը ունի մայր տաճարի կարգավիճակ։ Այս հաստատութիւնը կը համարուի նաեւ հայկական պանդխտահիւրանոց Երուսաղէմի մէջ[9]։
Գրականութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Отмар Киль, Макс Кюхлер: места и пейзажи Библии: руководство и учебный путеводитель по Святой Земле. Том 4, Vandenhoeck & Ruprecht, 2007, ISBN 978-352550170-2, с. 406 (Jerusalem: ein Handbuch und Studienreiseführer zur Heiligen Stadt, Том 42 at Google Books, без иллюстраций).
- Эрхард и Андреа Горыс: путеводитель по искусству Дюмона: священная земля: 10 000-летняя культурная страна между Средиземным морем, Красным морем и Иорданом.
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ ««Church of Our Lady of Suffering – Armenian catholic – Jerusalem Articles».»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2017-06-15-ին։ արտագրուած է՝ 2021-07-07
- ↑ 2,0 2,1 «Church of Our Lady of the Spasm, Jerusalem, Israel (Armenian)»։ www.gcatholic.org։ արտագրուած է՝ 2016-05-18
- ↑ Т. Коробкина Иерусалим. Путеводитель. — Litres, 2018-08-30. — 134 с. — ISBN 978-5-457-81385-4
- ↑ Keel, Küchler: Orte und Landschaften der Bibel, S. 407
- ↑ es könnte auch ein Badhaus gewesen sein. Keel, Küchler: Orte und Landschaften der Bibel, S. 407
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Keel, Küchler: Orte und Landschaften der Bibel, S. 406
- ↑ Michael Studemund-Halévy: ADAC Reiseführer Israel. ADAC Verlag DE, 2008, ISBN 978-389905456-9, S. 46, Sp. 2 IV. Station (Jesus begegnet seiner Mutter)
- ↑ «Церковь Богоматери Страдания (Израиль, Иерусалим) — вОтпуск.ру»։ Votpusk.ru։ արտագրուած է՝ 2020-05-13
- ↑ «Our Lady of Sorrows « See The Holy Land»։ www.seetheholyland.net։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-06-11-ին։ արտագրուած է՝ 2016-05-17