Սան Ֆրանսիսքոյի Հայերը

Սան Ֆրանսիսքոյի մէջ հայեր բնակութիւն հաստատած են Ժթ. դարու 80-90-ական թուականներուն։ 1912-ին անոնց թիւը 150 էր։ Համայնքը սկսած է ստուարանալ Ա. համաշխարհային պատերազմէն ետք։ 1924-ին Սան Ֆրանսիսքոյի (Օքլենտի (Օakland) եւ Պըրքլիի մէջ) բնակած է 1500 հայ։ Հայերու հոսքը շարունակուած է մինչեւ Բ. համաշխարհային պատերազմ եւ անկէ ետք։ 1962-ին Սան Ֆրանսիսքոյի եւ անոր արուարձաններուն (Սան Մաթէօ (San Mateo), Ռետուուտ Սիթի (Redwood City), Սան խօսէ (San Jose), Պըրքլի (Berkeley) , Սանթա Ռիչմոնտ (Santa Richmond) են) բնակած է 6 հազար հայ, 1970-ական թուականներու սկիզբը՝ շուրջ 10 հազար, 1983-ին՝ 25 հազար։ 2003-ի տուեալներով Սան Ֆրանսիսքոյի եւ շրջակայքի հայերու թիւը շուրջ 100 հազար է։

Սկզբնական շրջան

Առաջին հայ բնակիչներու մեծ մասը վասպուրականցիներ էին, խարբերդցիներ եւ պիթլիսցիներ: Զբաղած են դերձակութեամբ, խոհարարութեամբ, գորգավաճառութեամբ, ծաղկավաճառութեամբ։ Հետագայ տարիներուն հայերը աստիճանաբար ընդգրկուած են քաղաքին հասարակական, տնտեսական եւ մշակութային կեանքի տարբեր ոլորտներուն մէջ։

Գործող կազմակերպութիւններ

Համայնքին ազգային հասարակական կեանքը կազմակերպուած է հայկական գործունէութեամբ զբաղող զանազան միութիւններու կողմէ։ Ի. դարու սկիզբէն գործած են հայ ազգային կուսակցութիւններու տեղական կազմակերպութիւնները, Ամերիկահայ քաղաքացիներու լիկայի, Ամերիկահայ իրաւանց խորհուրդի, Ամերիկահայ ճարտարագէտներու եւ գիտնականներու ընկերութեան, Քալիֆորնիոյի ամերիկահայ բժշկական միութեան, հայ դատի յանձնախումբի, ինչպէս նաեւ ՀԲԸՄ-ի, ՀՕՄ-ի, ՀՄԸՄ-ի, հայրենակցական միութիւններու, Թէքէեան, Համազգային եւ այլ մշակութային միութիւններու մասնաճիւղերը։

Հասարակական կեանքը

Սան Ֆրանսիսքոյի եւ արուարձաններուն մէջ կը գործեն հայ առաքելական Ս.Գրիգոր Լուսաւորիչ (1925-էն), Ս. Յովհաննէս Մկրտիչ (1941-էն, ունի տիկնանց օժանդակ մարմին), Ս. Վարդան (1932-էն), աւետարանական Գողգոթա (1926-էն) եւ Թեթըլ (1933-էն) եկեղեցիները։ Կան սակաւաթիւ հայ կաթոլիկներ։ Հայկական Եկեղեցիներուն կից կը գործեն կիրակնօրեայ կամ երեկոյեան դպրոցներ։ 1980-ին բացուած է Նորակառոյց Հայ կեդրոնը՝ սրահով եւ Գռուզեան-Զաքարեան վասպուրական ամէնօրեայ վարժարանով։1994-էն Պըրքլիի համալսարանին մէջ կը գործէ Ուիլիամ Սարոյեանի անուան հայագիտական ամպիոնը։ 1924-1995 թուականներուն հրատարակուած է «Ծիածան» ամսաթերթը։ 1921-ին հիմնուած է «Մասիս» ակումբը, որ ունեցած է թատերախումբ։ 1960-ական թուականներուն սկիզբը ստեղծուած է հայ տրամաթիք թատերախումբը (գործած է 16 տարի): Այժմ կը գործադրէ «Կռունկ» պարախումբը, Նիկոլ Աղբալեան գրադարանը եւ թատերախումբը։ Ունեցած են հայկական ռատիոժամ։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայ Սփյուռք» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։