Միլանի Թագաւորական Պալատ

Միլանի թագաւորական պալատ (իտալ.՝ Palazzo Reale di Milano), մշակութային կեդրոն, ուր ցուցահանդէսներ կը կազմակերպուին: Դարերու ընթացքին պալատը եղած է Միլանի կառավարութեան նստավայրը:

Սկիզբէն նախագծուած է իբրեւ բակային երկու դասաւորութեամբ, որ մասնակիօրէն քանդուած է՝ տեղ հարթելով Միլանի տաճարին համար: Պալատը կը գտնուի տաճարի ճակատային հատուածի աջ կողմին մէջ՝ Վիքթոր Էմմանուէլ II-ի պատկերասրահի հակառակ կողմին մէջ:

Կառոյցի առաջին յարկին վրայ կը գտնուին «Hall of Caryatids», որ կը գրաւէ 1776-ի այրած հին թատրոնի տեղը եւ միակ վայրն է, որ պահպանուած է 1943-ի ծանր ռմբակոծումէն, երբ պալատը կորսնցուցած է իր նորակառոյց ներքին յարդարանքներուն մեծ մասը:

Պատմութիւն

Սկիզբէն պալատը կոչուած է Palazzo del Broletto Vecchio եւ եղած է քաղաքական կառավարման մարմինի նստավայրը միջնադարեան համայնքներու ձեւաւորման ժամանակ: Առանցքային քաղաքական կեդրոն պալատը դարձած է Տորիանիներու, Վիսկոնտիներու եւ Սֆորցաներու օրով: Միլանի տաճարի կառուցումէն ետք Ֆրանչեսկօ Սֆորցայի ղեկավարութեամբ իրականացուած է էական վերակառուցում:

Թագաւորական պալատը եւ հրապարակը Միլանի տաճարի տանիքին

16-րդ դար

15-րդ դարու վերջը եւ 16-րդ դարու սկիզբը, երբ Սֆորցա հարստութիւնը դադրեցաւ գոյութիւն ունենալէ եւ ֆրանսացիները ներխուժեցին, Սֆորցա ամրոցը, որ մինչ այդ Միլանի դուքսի պաշտօնական նստավայրը եղած էր, զինապահեստի ամրոց դարձաւ: Ֆրանսական տիրապետութեան օրով, պալատական նստավայրը տեղափոխուած է ներկայիս թագաւորական պալատի շէնքը:

Պալատը բարգաւաճեցաւ, երբ 1546-ին Սիկիլիոյ փոխարքայ Ֆերրանտէ I Գոնզագան մշտական բնակութիւնը տեղափոխեց Միլան: Ան քանդեց Sant'Andrea al Muro Rotto հին եկեղեցին՝ կառույցի հողային տարածքը աւելցնելով:

16-րդ դարու վերջը, Այամոնտէի մարկիզ Անթոնիօ տէ Գուզման ի Զունիգան, կառոյցի վերակառուցման աշխատանքներուն մէջ ներգրաւած է ճարտարապետ Պելլեգրինո Տիբալդիին, որ աշխատանքներ իրականացուցած է 1573-1598-ներուն եւ այդ տարիներու ընթացքին կատարուած են պալատի սենեակներու սիւնասրահներու, մասնաւոր մատուռի ձեւաւորումները, վերակառուցուած է Սան Գոտարդո եկեղեցին: Այս աշխատանքին ձեռնամուխ եղած են ժամանակի նշանաւոր արուեստագէտներ Աուրելիօ Լուինին, Ամբրոսէ Ֆիջինոն, Անտոնիօ Ֆիլդզը, նորօրինակ աշխատանքները կատարած է ֆլամանտացի նկարիչ-իմպրեսարիօ Վալերիօ Պրոֆոնդավալէն, որ ձեւաւորած է նաեւ Միլանի տաճարի քանի մը պատուհանները:

Այս ժամանակաշրջանին աւարտած են նաեւ առաջին թագաւորական թատրոնի կառուցումը, որ աւարտած է 18-րդ դարուն Լա Սկալա թատրոնի կառուցմամբ:

17-18-րդ դարեր

24-25 Յունուար 1695-ին բռնկած հրդեհը ոչնչացուցած է պալատի թատրոնը: Նոր թատրոնի վերակառուցման եւ ընդլայնման աշխատանքները չեն սկսած մինչեւ 1717, երբ Սպանական ժառանգութեան համար պատերազմէն ետք Միլան ժամանած է առաջին աւստրիացի կառավարիչ Լովենստեյնի կոմսը: Նոր թատրոնը նախագծած է Ֆրանչեսկօ Գալլի Բիբբիենան իր աշակերտներու՝ Ջիանդոմենիկօ Բարբիերիի եւ Դոմենիկօ Վալմաջինիի հետ: Թատրոնը ընդարձակ էր, ունէր չորս օթեակներ, ձիու պայտի տեսքով պատկերասրահ, խաղալու եւ խմելու «Riddotino» անկիւն: 26 Դեկտեմբեր 1717-ին թատրոնը բացուած է Ֆրանչեսկօ Գասպարինիի «Կոստանտինօ» օբերայով:

1723-ին պալատի թատերական սրահը կրկին այրած է: Աւստրիացի իշխան Վիրիխ Ֆիլիպ ֆոն Դաունի յանձնարարութեամբ վերականգնումի աշխատանքները սկսած են: Վերականգնած է «Cortile d'Onore» (Պատուոյ բակ), սպիտակեցուած են պատերը, պատուհանները շրջանակուած են անհարթ, կոշտ ոճով: Կոշտ ոճով վերակառուցուած է Սան Գոտտարդօ եկեղեցին եւ անուանուած է իբրեւ թագաւորական մատուռ:

Կառոյցի «cortile d'onore» հատուածին մէջ կը գտնուէին գրասենեակները, դրամահատարանը, այլ կառավարական գրասենեակներ: Կառավարիչն ու գաղտնի խորհուրդը պարտէզի հիւսիսային կողմին մէջ կառուցուած նոր սրահներուն մէջ կը հանդիպէին: Վերականգնած են «Salone dei Festine» եւ «Salone di Audienzia» (այժմ՝ Կայսրերու սրահ): Կառավարիչի սենեակները կը գտնուէին բակի հիւսիսային եւ հարաւային թեւերուն վրայ:

1745-ին Գիան Լուկա Պալլավիչինին դարձած է Միլանի մարզպանն ու լիազօր նախարարը: Իր միջոցներով ան վերանորոգած է կառոյցի ներսի կողմը, աշխատած է ճարտարապետ Ֆրանչեսկօ Գրոչեի հետ, որ վերարտադրած է Ռաֆայէլի աշխատանքները Ֆրանսայի «Գոբելենի ձեռարուեստէն»: Ֆեստինի եւ Օդիենցա դահլիճները միաւորուած են՝ ստանալու ներկայիս մեծ պարահանդէսային սրահը՝ «Hall of the Caryatids», ուր օթեակ կայ նաեւ նուագախումբի համար: Պալավաչինին յանձնարարած է ստեղծել սրահ՝ կալա ընթրիքներու համար: Երբ 1752-էն Պալավաչինին հեռացաւ, իր կահոյքն ու զարդարումները ան վաճառեց պետութեան:

Թանգարան

21-րդ դարու սկզբը, պատերազմական աւերածութիւններէն աւելի քան 50 տարի ետք, թագաւորական պալատը Միլանի սոցիալ մշակութային կեանքին մէջ կեդրոնական դեր կը գրաւէ: Թէեւ պալատը վերականգնումի երրորդ փուլին մէջ կը գտնուի, այցելուները հնարաւորութիւն ունին հիանալու պատմական պալատի սրահներով՝ Մարիա Թերեզայի ժամանակաշրջան եւ նեոդասականութիւն, Նաբոլէոնեան դարաշրջան, վերականգնումի եւ Իտալիոյ միաւորման ժամանակաշրջաններ:

Մշակութային կեդրոն

Թագաւորական պալատը քաղաքի սրտին մէջ գործող մշակութային կեդրոն է, որ երեք ցուցահանդէսային սրահներու վայրերու հետ կը գործակցի՝ Ռոտոնդա տելլա Պեզանա (Rotonda della Besana), Բիրելլոնէ աշտարակ (Grattacielo Pirelli) եւ Արենճարիօ պալատ (Palazzo dell'Arengario):

Միլանի մէջ արուեստի զարգացման գործին մէջ կառոյցը մեծ դեր կը խաղայ: Այստեղ կազմակերպուած են Կլոդ Մոնէի, Փապլօ Փիքասօյի եւ այլ նկարիչներու ու քանդակագործներու աշխատանքներու ցուցահանդէսներ: 2009-ին այստեղ բացուած է ֆուտուրիզմի 100-ամեայ յոբելեանին նուիրուած ցուցադրութիւնը:

4 Նոյեմբեր 2013-ին Միլանի տաճարի թանգարանի (Grande Museo del Duomo di Milano) հաւաքածոն ցուցադրուած է պալատի մասնաշէնքին^[1] մէջ: