Մարիամ Չիլինկիրեան-Ամբակումեան

Մարիամ Չիլինկիրեան-Ամբակումեան
Մասնագիտութիւն	բժիշկ

Մարիամ Չիլինկիրեան-Ամբակումեան, գթութեան քոյր, Եդեսիոյ հերոսամարտի մասնակից։

Կենսագրութիւն

Թեթեւ կաղալու պատճառով զինք կոչած են «Թի­մուր ­լէնկ» մականունով։ Եղած է Եդեսիոյ Կարմիր խաչի սիւներէն մին։ Եդեսիոյ հերոսամարտի ընթացքին նշանաւոր դարձած է ո՛չ միայն որպէս տիպար գթութեան քոյր, այլեւ՝ մարտիկներու խիզախ գործընկեր։ Երբ թուրքերու դիրքերէն ճերմակ դրօշակ պարզուեցաւ եւ յայտարարուեցաւ, թէ՝ Ֆախրի փաշան երկու հոգի կ՛ուզէ բանակցութիւն վարելու համար, Մարիամը խիզախօրէն առաջ անցած է, որուն հետեւած է մտերիմ ընկերուհի՝ Ազնիւ Միրզոյեանը։ Երբ անոնք հասած են թուրք փաշային քով, վերջինս շատ յարգալիր վերաբերմունք ցոյց տալով ըսած է. «Զա­ւակ­նե՛րս, ձեր քա­ջու­թեան վրայ կը հի­ա­նամ։ Կը ցա­ւիմ, որ ստիպ­ուած կռուած եմ ձեզի պէս հե­րոս­նե­րու եւ հե­րո­սու­հի­նե­րու դէմ։ Սա­կայն այլ կերպ չենք կրնար վար­ուիլ պե­տու­թեա­ն անհ­նա­զանդ եղողներուն հետ։ Կւ Խղճամ ձեր ժո­ղովուր­դին։ Կը ցան­կա­մ, որ վե­րա­դառ­նաք ու խօ­սի՛ք ձեր հրա­մա­նա­տա­րին հետ։ Դուք ձեր ու­նե­ցած ու­ժե­րով աւե­լին չէք կրնար ընել բա­նա­կի մը դէմ»։ Երկու հերոսուհիները փաշային պատասխանած են. «Շատ լաւ կը խօ­սիք։ Սա­կայն կը մո­ռա­նաք, որ կռի­ւը մե՛նք չենք սկսած։ Մեր երի­տա­սարդ­նե­րուն ու առաջ­նոր­դին տա­րիք եւ սպա­նե­ցիք։ Ձայն չհա­նե­ցինք։ Ի՛նչ որ պա­հան­ջե­ցիք` տուինք։ Այլեւս ի՞նչ կ՛ուզէք մեզմէ։ Ձեր կատարած անգթութիւններուն փոխարէն, գերի ինկած թուրք զինուորներուն կը պահենք առանց վնաս հասցնելու։ Դադրեցուցէ՛ք յարձակումները եւ մենք դարձեալ հաւատարիմ հպատակներն ենք կառավարութեան»։

Թուրք փաշան չէ ընդունած անոնց առաջարկը, սակայն հայ հերուսուհիներուն անվեհեր ու կորովի կեցուածքը՝ զինք խորապէս տպաւորած է։ Ամբողջ հերոսամարտի ընթացքին Մարիամը կռուած է մարտիկներուն հաւասար, խնամած վիրաուորներուն, մխիթարած յուսահատներուն։ Հերոսամարտէն ետք, ժողովուրդի բեկորներուն, առաջնորդած է դէպի ապահով թաքստոցներ կամ պատսպարած օտար հաստատութիւններու մէջ։ Շատերու պէս, Մարիամը եւս, ձերբակալուած է ու դատապարտուած՝ 101 տարուայ բանտարկութեան։

1918 թուականին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի աւարտէն ետք, ազատուած է բանտէն։ Այնուհետեւ տեղափոխուած է ԱՄՆ եւ յետագային ամուսնացած՝ Ամբակումեանին հետ։

Գրականութիւն

• Սահակեան Արամ, Դիւցազնական Ուրֆան եւ իր հայորդիները, Պէյրութ, 1955։
• Զէյթլեան Սոնա, Հայ կնոջ դերը հայ յեղափոխական շարժման մէջ, Անթիլիաս, 1968։

Աղբիւրներ

• Յարութիւն Մինասեան, Օսմանեան կայսրութիւնում Թուրքիայի Հանրապետութիւնում բռնաճնշումների եւ ցեղասպանութեան ենթարկուած հայ բժիշկներ, Երեւան, «Լուսաբաց», 2014 — 520 էջ։