Հիւտասբի Ճակատամարտ
 |
Ուիքիփետիայի՝ ազատ հանրագիտարանի կողմէն Ուշադրութի՛ւն, այս յօդուածը աղբիւրներու կարիք ունի։ |
| Հիւտասբի Ճակատամարտ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ալեքսանտր Մակեդոնացիի արշաւանքներ | |||||||
| |||||||
| |||||||
| Հակառակորդներ | |||||||
| Հին Մակեդոնիա, Կորինֆեան միութիւն |
Պաուրաւներու թագաւորութիւն, Փենջաբ, Հնդկաստան | ||||||
| Հրամանատարներ | |||||||
| Ալեքսանտր Մակեդոնացի | Պորոս ռաջա | ||||||
| Կողմերու ուժեր | |||||||
| 5 հազար հեծելազօր, 15 հազար հետեւակազօր |
40 հազար հեծելազօր, 30 հազար հետեւակազօր, 300 ռազմակառք, 200 փիղ (Արիանոս) 3 հազար հեծելազօր, 50 հազար հետեւակազօր, 1000 ռազմակառք, 130 փիղ (Դիոդորոս Սիկիլիացի) | ||||||
| Կորուստներ | |||||||
| 230 հեծելազօր, 80 հետեւակ (Արիանոս) 280 հեծելազօր, 700 հետեւակ (Դիոդորոս) |
3 հազար հեծելազօր, 20 հազար հետեւակազօր, Պորուսի երկու որդիները, թոռը (Արիանոս) 12 հազար զոհուած, 9 հազար գերեւարուած (Դիոդորոս) | ||||||
.jpg)
Հիւտասբի ճակատամարտը տեղի ունեցած է Յունիս Ք.ա. 326-ին, Փենջաբի մէջ, Հիւտասբ գետի (այժմ՝ Ջելամ, Ինտոս գետի հինգ վտակներէն մէկու) ափին։ Այս մէկը կը դասաւորուի որպէս Ալեքսանտր Մակեդոնացիի տարած չորրորդ յաղթանակը անոր Ասիական արշաւի ընթացքին։[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ալեքսանտրի հակառակորդն էր տեղական Պաուրաւներու թագաւորութեան թագաւոր ռաջա Պորոսը։ Արի ու եռանդուն տիրակալ ըլլալով, Պորոս անձամբ յանդգնեցաւ դուրս գալ պարտութիւն չիմացող Ալեքսանտրի դէմ։ Հիւտասբի լայնութիւնը մուսոնային վարարումներու ժամանակ հազար քայլի կը հասնէր եւ անոր անցումը բարդ ռազմա-արուեստագիտական խնդիր էր։ Հիւտասբի գետանցումը կազմակերպելու նպատակով այնտեղ ցամաքով տեղափոխուեցաւ Ինտոս գետի վրայ տեղակայուած մակեդոնական նաւատորմը։ Մարտի նախապատրաստման շրջանին մէջ բազմաթիւ մակեդոնացի զինուորներ զոհուեցան անսովոր կլիմայի հետեւանքով։
Ճակատամարտի ընթացք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ճակատամարտը երկու փուլով ընթացաւ։ Նախ, ծանր հետեւակազօրը Ալեքսանդրի զօրավար Քրաթերի ղեկավարութեամբ կեղծ ցուցադրեց գետանցման պատրաստութիւններ ու անոր հետ միւս ափը շեղեց ճամբարուած հնդիկ զոօքի ուշադրութիւնը։ Իսկ այդ ժամանակ, 26 քիլոմեթր հոսանքն ի վեր, Ալեքսանդրը իր հիմնական ուժերով իսկական գրոհը կը պատրաստէ։ Գիշերը, ուժգին որոտումի ու տեղատարափի պայմաններու մէջ, մակեդոնական զօրքը յաջողեցաւ բեռնաւորուիլ նաւերու ու լաստերու վրայ ու գետով վար իջնել դէպի Պորոսի ճամբարը։ Առաւօտեան ձեռնարկած գրոհը կատարեալ անակնկալ դարձաւ հնդիկներու համար։ Ռաջա Պորոսը անձամբ կը գլխաւորէր իր զօրքը, որուն կազմին մէջ ընդգրկուած էին ռազմակառքեր ու յատուկ վարժեցուած փիղեր։ Պորոսի ճակատային գիծին մէջ կանգնած էին փիղերը, իսկ աջ ու ձախ թեւերուն մէջ՝ հեծելազօրը։ Ալեքսանդրը, խուսափելով փիղերու հետ անմիջական առճակատումէն, որոշեց սկսիլ գրոհը ձախ թեւի հեծելազօրի ուժերով։ ան կը պատրաստուէր փիղերու դէմ դնել իր ծանրազէն հետեւակը, միայն այն պահուն, երբ կռուի դաշտին վրայ քաոս կ'առաջանար։ Ալեքսանդրի մտայղացումը յաջողութեամբ պսակուեցաւ, բայց ծանր կորուստներու գնով։ Հնդիկ զինուորները զարմանալի տոկունութիւն ցուցաբերեցին. անոնց հեծելազօրը հակահարուածի դիմեց, փիղերը մակեդոնացիներու վրայ գրոհեցին։ Զգայուն վիճակը հանգուցալուծեցին մակեդոնացիներու մարտական արուեստը եւ արագ վերադասաւորումները։ Անոնց նետաձիգները հեռուէն կենդանիներուն կը վիրաւորէր, եւ մոլեգնած աժդահաները հնդիկ զինուորներուն կը մխրճէին, իսկ մակեդոնական փաղանգը գործը կ'աւարտէր։ Այդ պահուն օգնութեան հասած Քրաթերի զօրքը կատարեալ յաղթանակ ապահովեց:
Պորոսի բոլոր զօրավարները, երկու որդիներն ու թոռը զոհուեցան, իսկ ինքը, վիրաւորուած, մակեդոնացիներուն գերի ինկաւ։ Պորոսի արնական տեսքն ու զօրավարի կեցուածքը տպաւորեցրին Ալեքսանդրին։ Երբ ան Պորոսին հարցուց, թէ ինչպէս կը ցանկանար, որ իրեն հետ վարուին, վերջինս պատասխանեց. «Արքային վայել ձեւով»։ Ալեքսանդրը ցուցադրեց իր կանխամտածուած գթառատութիւնը. ան ոչ միայն չպատժեց Պորոսին, այլ վերադարձուց անոր կալուածքները ու այսպիսով յուսալի հակակշիռ ստեղծեց միւս գրաւուած հնդկական թագաւորութեան, Տաքսիլին։ Հիւտասբ գետի յաղթանակով աւարտեցաւ Փենջաբի ենթարկումը։
Գրականութեան ցանկ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- И. Шифман. Александр Македонский. Ленинград, "Наука", 207 с., 1988
- Ф. Шахермайр. Александр Македонский. Москва, "Наука", 384 с., 1984
- Д. Фуллер. Военное искусство Александра Великого. Москва, "Центрополиграф", 350 с., 2003
- Conquest and Empire: The Reign of Alexander the Great - A. B. Bosworth - Google Books 2018 juiy.