Հայոց Ձոր

Երուանդունիք (նաեւ՝ Հայոց Ձոր), գաւառ Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի կազմին մէջ, Վանայ լիճէն հարաւ-արեւելք, Հայոց ձոր (այժմ՝ Խոշաբ) գետի ընդարձակ հովիտէն ներս։

Աշխարհագրութիւն

Վանայ լիճին հարաւ-արեւելեան եզերքէն կը տարածուի մինչեւ Հայկական Տաւրոսի լեռնաշղթան։ Հիմնականօրէն կը համապատասխանէ հին Երուանդունիք գաւառին։ Հիւսիսէն սահմանակից էր՝ Տոսպ, հարաւ-արեւելքէն՝ Ռշտունիք, արեւելէն՝ Կուղանովիտ գաւառներուն։ Կլիման բարեխառն է, հողը՝ արգաւանդ։ Հարուստ է յատկապէս հացահատիկով։

Պատմութիւն

Անունը ծագած է Երուանդունի արքայատոհմի անունէն։ Երուանդունիները սկզբնապէս Ք․Ա․ 6-4 դարեր Երուանդունիքի մէջ եւ յարակից շրջաններուն մէջ ծաւալած են իրենց քաղաքական գործունէութիւնը։

Երուանդունիքի մէջ կը գտնուէր Հայք ամրոցը, որուն անունը կապուած է առաւելապէս Հայկ նահապետին հետ։ Հոս ըստ Մովսէս Խորենացիի, Հայկը սպաննած է Տիտանեան Բելը։

Ըստ աւանդական պատմութեան, Հայոց ձորին մէջ տեղի ունեցած է հայոց նախահայր Հայկին յաղթական ճակատամարտը աշուրա-բաբելական աշխարհակալ Բելին դէմ։ Ճակատամարտին տեղը Հայկ կառուցած է Հայք կամ Հայկաբերդ դաստակերտը, որուն անունով այնուհետեւ գաւառը կոչուած է Հայոց ձոր։ Միջին դարերուն մտած է Վասպուրականի իշխանութեան, ապա՝ թագաւորութեան մէջ։ Մինչեւ Ժթ. դարու վերջը գաւառը եղած է գրեթէ միատարր՝ հայաբնակ։ Քիւրտական ցեղերը հոն հաստատուած են յատկապէս 1896-ի հայկական կոտորածներէն ետք։ Հայոց ձորի հայերը բնաջնջուած են, իսկ փրկուածները տեղահանուած են 1915-ին՝ Մեծ Եղեռնի ատեն։

Տե՛ս նաեւ

• Վասպուրական
• Մեծ Հայքի Վարչական Բաժանում

Գրականութիւն

• Թ.Խ. Յակոբեան (1981). Հայաստանի պատմական աշխարհագրութիւն. Երեւան։ «Միտք»։

Արտաքին յղումներ

• Մեծ Հայքի վարչական բաժանումը Archived 2013-12-27 at the Wayback Machine.