Դեղագործութիւն

Դեղագործութիւն, առողջապահութեան բնագաւառ, կը զբաղի դեղանիւթերու որոնման, պատրաստման, հետազոտման, պահպանման, իրացման եւ դեղագործ, ծառայութեան կազմակերպման հարցերով։ Դեղագործութեան, դեղաբանութեան հետ մէկտեղ, կը կազմէ դեղաձեւերու վերաբերեալ գիտութիւն՝ դեղագիտութիւն։ Երկար ժամանակ բուժումը եւ դեղերու պատրաստումը նոյն մարդը կը կատարէր։ Դեղամիջոցներու քանակի մեծացման եւ դեղերու պատրաստման տեխնոլոգիայի զարգացման զուգընթաց անջատուեցաւ բժշկի եւ դեղագործի գործունէութիւնը:

Զարգացման Պատմութիւն

8-րդ դարուն, Միջագետքի մէջ (Բաղդադ]), այնուհետեւ Եւրոպայի շարք մը երկրներուն մէջ, նոր դեղամիջոցներու ուսումնասիրման, պարզ ու բարդ պատրաստուկներու վերամշակման հետ կապուած բոլոր աշխատանքները կեդրոնացան դեղատներուն մէջ։ Եւրոպայի մէջ, 13-րդ դարուն, հրապարակուեցան բժիշկներու եւ դեղագործներու պարտականութիւններն ու իրաւունքները կանոնաւորող օրէնքներ, սահմանուեցաւ բժշկական եւ դեղագործական կրթութեան յատուկ կարգ։ 19-րդ դարու 2-րդ կիսուն, հիմնուեցաւ դեղանիւթերու ազդեցութեան մասին գիտութիւնը՝ դեղաբանութիւնը, եւ ձեւաւորուեցաւ դեղագիտական յատուկ առարկայ՝ ֆարմակոգնոզիա (կ'ուսումնասիրէ բուսական ե կենդանական ծագման դեղահումքը)։ Դեղագործութիւն հասկացութիւնը այդ շրջանին՝ կ'ընդգրկէր դեղագիտութիւնը եւ ֆարմակոգնոզիան, բայց կը սահմանափակուէր լոկ դեղատնային տեխնոլոգիայի եւ քիմիկան դեղանիւթերու ուսումնասիրման հարցերով։

11-րդ դարու վերջին Ռուսիոյ համալսարաններուն մէջ, գոյութիւն ունէին դեզագործութեան եւ ֆարմակոգնոզիայի ամբիոններ, սակայն չկար դեղագործական կանոնաւոր կրթութիւն (միայն Պետերբուրգի բժշկավիրաբուժական ակադեմիային կից, 1808-1880 թուականներուն, կը գործէր դեղագործական բաժին, որ դեղագործներ կը պատրաստեն բանակի համար)։

Դեղաբանական աշխոյժ նիւթերու ստացման եւ առողջապահական պրակտիկային մէջ արժէքաւոր դեղանիւթերիւ ներդրման համար բացուեցան գիտահետազոտական հիմնարկներ, ստեղծուեցաւ քիմիա-դեղագործական արդիւնաբերութիւն։

Զարգացման Պատմութիւնը Հայաստանի Մէջ

Հայաստանի մէջ, դեղագործական արդիւնաբերութիւնը զարգացաւ եւ դեղագործական ուսումնական հաստատութիւններ հիմնուեցան խորհրդային կարգերու հաստատումէն ետք։ 1925 թուականին, Երեւանի բժշկական ուսումնարանին մէջ բացուեցաւ դեղագործութեան բաժին, աւելի ուշ, քիմիական տեխնիկումին մէջ՝ քիմիա-դեղագործական ֆակուլտետ։ 1941 թուականին, Երեւանի մէջ ստեղծուեցան դեղագործական, 1966 թուականին՝ վիտամինային պրեպարատներու, 1968 թուականին՝ Հոկտեմբերեանի եթերային իւղերու գործարանները։ 1955 թուականէն, Երեւանի մէջ կը գործէ Ա․ Մնջոյանի անուան նուրբ օրգանական քիմիայի հիմնարկը։ 1972 թուականին Երեւանի բժշկական հիմնարկին մէջ, բացուեցաւ դեղագործութեան ֆակուլտետ, իսկ 1974 թուականին՝ կազմակերպուեցան դեղերու տեխնոլոգիայի եւ դեղագործական քիմիայի ամբիոնները։

1998-ին Երեւանի մէջ, հիմնուած է «ՖարմաՏեք» դեղագործական ՓԲԸ (օտարերկրեայ սեփականատիրութեամբ): Կ'արտադրէ 15 զանազան ներերակային օգտագործման լուծոյթներ, որոնց մէկ մասը կ'իրացուի ՀՀ-ի մէջ, որոշները՝ ՌԴ-ում, Վրաստանի մէջ (խաղողաշաքար՝ 5%-անոց, 500 մլ, NaCI՝ 0,9%-անոց, 500 մլ, Ռինգեր՝ 500 մլ) եւ Թուրքմենստանի մէջ՝ (հեմոդեզ՝ 250 եւ 500 մլ, ռեոպոլիգլիւկին՝250 եւ 500 մլ): Ունի նաեւ չափաւորուած հաբերու փաթեթաւորման մեկուսացած արտադրամաս։ Մակնիշաւորուած արտադրատեսակներու լիազորուած փաթեթաւորումը նախատեսուած է 2000-ի վերջին։ Համալիրը կը ներառէ նաեւ պահեստային համակարգ։ ՀՀ-ի մէջ «ՖարմաՏեք»-ը կը ներկայացնէ ԳլաքսոՎելքոմ (Անգլիա), Բրիսթոլ Նայերս Սքվիբ (ԱՄՆ), Նովոնորդիսկ (Դանիա) ընկերութիւնները։

Գրականութիւն

• Государственная фармакопея СССР, 10 изд․, М․, 1968;
• Международная фарма–копея, 2 изд․, Женева, 1969;
• Муравьев И․ А․, Технология лекарств, М․, 1971;
• Машковский М․ Д․, Лекарственные средства, ч․ 1—2, 7 изд․, М․, 1973․