Բորենիներ
Բորենիներ (լատ.՝ Hyaenidae)‘ գիշատիչ կաթնասուններու ընտանիք է, որ կը պատկանի կատուանմաններու ենթակարգին (Feliformia): Ժամանակակից գիենաները կը բնակին Ափրիկէի եւ հարաւ-արեւմտեան Ասիայի տարածքին: Ընդամէնը 4 ժամանակակից տեսակ բորենիներ կան, մինչդեռ հնագիտական մնացորդներով նկարագրուած է աւելի քան 70 տեսակ[1]:
2-րդ շարք՝ զոլաւոր բորենի եւ հողագայլ:
Ամէնէն հին բորենիներու ցեղերէն մէկը «Plioviverrops»-ն է, որ ապրած է Եւրասիայի տարածքին 22-20 միլիոն տարի առաջ: Ենթադրաբար, արտաքինով եւ կենսակերպով ան նման էր ժամանակակից Ափրիկեան ցիվետային (Civettictis civetta): Ցեղի պատկանելիութիւնը բորենիներու ընտանիքին որոշուած է միջին ականջի կառուցուածքով եւ ատամնաշարերով[2]:
Ստուգաբանութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- բորենի՝ կը բխի Գրաբարէն, որ իր հերթին կը բխի հնդեվրոպական *bʰerH- («դարչնագոյն») արմատէն, կամ ժառանգաբար, կամ աւելի հաւանական է՝ փոխառութիւն իրանական համարժէքէն: Համեմատէք պահլավերէն (bwl /bōr/, «կարմրագոյն-դարչնագոյն, շագանակագոյն (ձի)»), պարսկերէն بور (bur) եւ հաւանաբար խորեզմեան (rknβwryk, «գիենա»): Եթէ սկզբնական իմաստը «գիենայի մորթ» էր, ապա բառը կրնայ պարունակել մորթի-հետեւորդ -ենի վերջածանցը:
Կառուցուածքի յատկանիշները
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Բորենիներու ընտանիքի ներկայացուցիչներու յատուկ նշանները են հաստ գլուխը կարճ, հաստ կամ սրածայր դունչով; հետին ոտքերը կարճ են առաջիններէն, հետեւաբար մեջքը թեք է, ուսային շրջանինէն մինչեւ խաչ: Բորենիներու մեծամասնութեան վերջոյթները չորսմատանի են (բացառութեամբ հողագայլերու), չհանգչող ճանկերով; կը քալեն մատներուն վրայ: Պոչը մազոտ է. երկար, կոպիտ մազերը կը կազմեն մազածածկ պարանոցին եւ մեջքին վրայ: Բորենիները արտաքինով նման են շնազգիներուն (Canidae), թէեւ կը պատկանին ոչ թէ շնակերպերուն (Caniformia), այլ կատուակերպերուն (Feliformia), որոնցմէ ամենամօտիկ ազգականները մանգուստազգիներ (Herpestidae) եւ մատագասկարեան վիվերներ (Eupleridae) են[3]:
Բորենիները ուսումնասիրող առաջին բնագէտները սկզբնապէս կարծած են, որ շատ բորենիներ հերմաֆրոդիտներ են կամ կը զբաղին համասեռամոլ զուգաւորմամբ, քանի որ բծաւոր բորենիյի էգերուն ուրոգենիտալ սեռային համակարգը եզակի է: Անոնց ծլիկը կը հասնի հսկայական չափերու (մինչեւ 15 սմ) եւ կրնայ թուիլ արական սեռային օրկանի պէս[4]:
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ academic.oup.com https://academic.oup.com/biolinnean/article-abstract/102/3/540/2450672?redirectedFrom=fulltext&login=false։ արտագրուած է՝ 2024-11-15
- ↑ David W. Macdonald (1993)։ The velvet claw։ Internet Archive։ Parkwest։ ISBN 978-0-563-20844-0
- ↑ «n2:1616-5047 - Search Results»։ search.worldcat.org։ արտագրուած է՝ 2024-11-15
- ↑ «Знание—сила : «ЗС» — оnline»։ web.archive.org։ 2003-07-29։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2003-07-29-ին։ արտագրուած է՝ 2024-11-15