Բարձր Հայքի Այր Մարդոց Տարազներ

Բարձր Հայքի Այր Մարդոց Տարազներ - Բարձր Հայքի տղամարդկանց տարազը 19-րդ դարու սկիզբը նման էր կանանց տարազին։ Կարնոյ հայ տղամարդկանց վերնազգեստը կանանց տարազին նման կը կոչուէր «ճուպպա» եւ ունէր կանաց տարազին նոյն հիւսուածքը, այն տարբերութեամբ, որ տղամարդոց տարազին եզրերը կը զարդարուէին ոչ թէ ասեղնագործութեամբ, այլ՝ կարմիր, կապոյտ եւ դեղին մետաքսէ տրէզներով:

Կային տղամարդկանց տարազի երկու տեսակներ, աոաջինը բաղկացած էր հետեւեալ մասերէն՝ սպիտակեղէն, ելակ, վերնազգեստ, գօտի, անդրավարտիք, գլխու յարդարանք եւ ոտնաման։ Սպիտակեղէնը կարուած էր սպիտակ գոյնի կտաւով, իսկ շապիկը կուրծքին ունէր երկար բացուածք։ Շապիկին թեւերը երկար էին եւ կը կոճկուէին դաստակին մօտ:

Շապիկին վրայէն կը հագնէին ելակը, որ առանց թեւերու եւ առանց գրպաններու զգեստ էր: Ելակը կը կոճկուէր մետաքսաթելով կարուած կոճակներով:

Բարձր Հայքի տղամարդկանց ճուպպան ցուրտ շրջաններու յատուկ տարազ էր եւ այդ պատճառով 1915-ի Հայկական Ցեղասպանութեան պատճառով Բարձր Հայքէն Հայաստանի այլ շրջաններ տեղափոխուած տղամարդիկ իրենց աւանդական զգեստները փոխարինեցին կովկասեան տարազաձեւով:

Կովկասեան տարազը կը բաղկանար հետեւեալ մասերէն. ճերմակեղէն, արխալուղ,գօտի, շալվար, չուխա, գլխու յարդարանք եւ ագանելիք (գուլպայ եւ կօշիկ): Տօնական արխալուղը կարուած կ'ըլլար սեւ մեսաքսէ եւ փայլուն դիպակէ, իսկ շալվարը՝ բուրդէ:

Կովկասեան տարազին կարեւոր մասերէն էր չուխան՝ իր երկու տարբեակներով: Կերպասը բուրդէ էր, թիկունքի մասը՝ լայն- մէջքը՝ նեղ, իսկ փէխգրը՝ կրկին լայն։ Չուխային թեւերը ուղիղ ու լայն էին:

19-րդ դարու վերջաւորութեան Բարձր Հայքի Կարին գաւառէն շատ հայեր գաթեցին Ախալքալաք (Ջաւախք)։ Այսպիսով, Բարձր Հայքի, յատկապէս Կարնոյ ազգային տարազը իր ազդեցութեան թողեց Ջաւախքի ազգային տարազին վրայ։

Գօտին եւ այլ յարդարանքները

Բարձր Հայքի վարչական կենտրոնը Կարինն էր, որ յայտնի էր իր արծաթագործութեամբ, ոսկերչութեամբ եւ ասեղնագործութեամբ, որոնք բոլորն ալ օգտագործուած են շրջանի տարազներուն վրայ։

Գօտին կը կապէին արխալուղին վրայ: Տարեց այր մարդիկ կը կապէին գծաւոր կամ վանդակաւոր կերպասէ գօտի, իսկ երիտասարդները՝ արծաթէ գօտի:

Տղամարդիկ կը գործածէին գառնուկի մորթէ կարուած սրածայր գլխարկներ: Կարինի հայերը կը գործածէին ծոպաւոր կարմիր ֆէս: Ոմանք կը գործածէին նաեւ տարբեր տեսակի գլխարկներ, օրինակ՝ թաղիքէ քոլոզ,։

Աղբիւրներ

1. «Պատկերագիրք Հայկական Տարազներու», Համազգային Հայ Մշակութային եւ Կրթական Ընկերակցութիւն, Պէյրութ, 1990, էջ 26-27
2. «Բարձր Հայքի ժողովրդական տարազը XIX դարում եւ XX դարի սկզբին», Աւագեան, Ն. Ք. (1971)