Ափոլլօ Թատրոն
«Ափոլլօ» թատրոն (անգլ.՝ Apollo Theater), համերգային դահլիճ Նիւ Եորքի Հարլեմ թաղամասին մէջ, նշանակալի դեր խաղցած է ափրիկ-ամերիկեան երաժշտական մշակոյթի զարգացման գործին մէջ եւ ներառուած է պատմական վայրերու ազգային գրանցիչին մէջ։[1]
Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հիմնադրումը եւ վերելքը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ափոլլօ Հոլը հիմնադրուած է 19-րդ դարու կէսերուն քաղաքական պատերազմի նախկին զօրավար Էտուարտ Ֆերերոյի կողմէ, որպէս պարահանդէսային պարերու դահլիճ։ Շէնքի վարձակալութեան աւարտէն ետք՝ 1872-ին, շէնքը վերափոխուա է թատրոնի, սակայն փակուած՝ 19-րդ դարու վերջը։
1913[1] կամ 1914-ին[2] կառուցուեցաւ նոր շէնք՝ ճարտարապետ Ճորճ Կեյստերի նախագիծով[3] եւ Նիւ Եորքի առաջին մկրտչական եկեղեցւոյ օրինակով։[1] Թատրոնը կը ղեկավարէին Ճուլս Հարտիգը եւ Հարրի Սիմոնը, որոնք 30 տարուայ վարձակալութեան իրաւունք ստացան։[3] 1928-ին թատրոնի ղեկավարութիւնը ստանձնեց Պիլ Մինսկին։ 1932-ին «Ափոլլօ»-ն ձեռք բերաւ Սիտնի Կօէնը, սակայն 1934-ին վաճառեց զայն Ֆրենկ Շիֆմանին եւ Լէօ Բրեչերին, որոնք կրկին բացին թատրոնը 26 Յունուար 1934-ին, ներկայացնելով զայն որպէս Հարլեմի լաւագոյն թատրոն։ Կօէնի մահէն ետք «Ափոլլօ»-ն եւ Հարլեմի օբերային թատրոնը միաւորուեցան։[4]
Առաջին համաշխարհային պատերազմէն ետք «Հարլեմեան Վերածնունդը» նկատուեցաւ, երբ սկսաւ ԱՄՆ-ի հարաւային նահանգներէն սեւամորթներու վերաբնակեցման ժամանակաշրջանը։ Շիֆմանը եւ Բրեչերը վարձեցին սեւամորթ արուեստագէտներու ո՛չ միայն այն պատճառով, որ Հարլեմի մէջ այդ աստիճանական վերաբնակեցման արդիւնքին մէջ սեւամորթներու թիւը կը գերակշռէր, այլեւ սեւամորթ դերասաններու աշխատանքը զգալիօրէն աժան էր եւ Շիֆմանը կրնար խելամիտ գինով որակեալ ցուցադրութիւն բեմադրել։ Երկար տարիներ շարունակ «Ափոլլօ»-ն Նիւ Եորքի միակ թատրոնն էր, ուր սեւամորթները կրնային աշխատանք գտնել իրենց համար։[4]
Տարբեր ժամանակաշրջաններու ընթացքին թատրոնին մէջ հանդէս եկած են Էլլա Ֆիցջերալտը[5], Պիլլի Հոլիտեյը, Ճէյմս Պրաունը, Տայանա Ռոսը, Գլեդիս Նայթը, Պատի Լաբելը, Մարուին Գէյը, Լիւթեր Վանդրոսը, Սթիվի Ուոնդերը, Արետա Ֆրանքլինը, Լորին Հիլը եւ Սարա Վոնը։[6]
Անկումը եւ վերականգնումը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Թատրոնը անկում ապրեցաւ 1960-1970-ական թուականներուն մինչեւ 1975-ին երբ վերափոխուեցաւ կինոթատրոնի։[2]
«Ափոլլօ» թատրոնը վերածնաւ, երբ 1983-ին Inner City Broadcasting ընկերութիւնը շէնքը գնեց։ Թատրոնը դաշնային եւ պետական կարգավիճակ ստացաւ եւ լիովին վերականգնեցաւ աշխատանքը 1985-ին։ Թատրոնի մեծ բացման ելոյթ ունեցան Hall & Oates երաժշտական երկանուագը, ինչպէս նաեւ The Temptations խումբի մենակատարներ Էտի Կենդրիքսը եւ Ճիմի Ռաֆինը։
1991-ին Նիւ Եորք նահանգը գնեց «Ափոլլօ» թատրոնը։
15 Դեկտեմբեր 2005-ին թատրոնի վերակառուցման առաջին փուլը սկսաւ, որ 65 միլիոն տոլար արժեց։ Վերակառուցման սկիզբը ազդարարող հանդիսաւոր արարողութեան ներկայ էին ԱՄՆ-ի նախագահ Պիլ Քլինթոնը, Նիւ Եորք քաղաքի քաղաքապետ Մայքլ Պլումպերկը եւ Time Warner-ի գլխաւոր տնօրէն Ռիչարտ Պարսոնսը։
2009-էն թատրոնը կը գտնուէր Apollo Theater Foundation Inc. ոչ առեւտրային ընկերութեան ենթակայութեան ներքեւ։
Թատրոնը այցելողներու թիւը տարեկան կը կազմէ 1,3 միլիոն մարդ։
2001-էն սկսած Ամերիկեան ճազի հիմնադրամը ամէնամեայ «Մեծ գիշեր Հարլեմի մէջ» համերգը կը կատարէ։[7]
Յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- «Ապոլլո» թատրոնի պաշտոնական կայքը Archived 2005-02-09 at the Wayback Machine.
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Ապոլլո» թատրոնը Բրիտանիկա հանրագիտարանում.
- ↑ 2,0 2,1 Jackson, Kenneth T, The Encyclopedia of New York City, Yale University Press, p.40
- ↑ 3,0 3,1 Apollo Theater Foundation press release: «Apollo 75th Anniversary: Milestones in Apollo Theater History», January 27, 2009
- ↑ 4,0 4,1 Fox Ted, "Showtime at the Apollo", 2nd Ed, New York, N.Y.: Holt, Rinehart and Winston, 1983
- ↑ Jim Moret, 'First Lady of Song' passes peacefully, surrounded by family, CNN (15 июня 1996)
- ↑ Holloway, Lynette. Show Time for Sad Time at Apollo, The New York Times
- ↑ jazzfoundation.org. 2009-15-10. URL: http://www.jazzfoundation.org/JFA_2007_invite.pdf Archived 2007-04-22 at the Wayback Machine..