Անանիա Սանահնեցի
Անանիա Սանահնեցի | |
---|---|
Ծնած է | անհայտ |
Մահացած է | 1070 |
Մասնագիտութիւն | մատենագիր, հեռուստամեկնաբան |
Անանիայ Սանահնեցի (ծ. թ. անհտ – XI դ. 70-ական թթ.), մատենագիր, մեկնիչ, դաւանաբան։ Եղած է Հաղպատ-սանահնի միաբանութեան անդամ, աշակերտած է Դիոսկորոս Սանահնեցիին։ Անանիայ Սանահնեցիի երկերը կարեւոր դեր կատարած են հայ աստուածաբան-դաւանաբանական մտքի զարգացման եւ մեկնողական գրականութեան մէջ։ «հակաճառութիւն ընդդէմ երկաբնակացէ հակաճառական-դաւանաբան. աշխատութիւնը հեղինակը շարադրած է Պետրոս Ա Գետադարձ կաթողիկոսի կարգադրութեամբ եւ աւարտած Խաչիկ Բ Անեցի կաթողիկոսի օրով: Դաւանական ամենազանազան խնդիրներուն նուիրուած այս երկը բաղկացած է 14 ճառէ, որոնց խորագիրներն կ'արտացոլեն անոնց բովանդակութիւնը («սակս անխտիր հաղորդելոյէ, «վասն Մեծի Հինգշաբթինէ, «առ ապականացու ասողան է զմարմինն Տէառնէ, «վասն պատկերապաշտիցէ, «վասն բաժանմանն Վրացէ եւն): Երկը աստուածաբանականէն զատ ունի աղբիւրագիտական նշանակութիւն: Արժէքաւոր են յատկապէս Անանիայ Նարեկացիի «հաւատարմատե-ի, ինչպէս նաեւ եկեղեցւոյ հայրերու զանազան երկերու տարբեր հատուածները, որոնց ամբողջական բնագրերը մեզ չեն հասած: Պետրոս Ա Գետադարձիի պատուերով 1055-ին Անանիայ Սանահնեցին շարադրած է Պողոս առաքեալի 14 թուղթերու մեկնութիւնը («մեկնութիւն չորքետասան թղթոցն Պօղոսի առաքելոյնէ), որտեղ հեղինակը օգտուած է Եփրեմ Ասորիի, Յովհան Ոսկեբերանի, Կիւրեղ Ալեքսանդրացիի եւ այլոց համաբնոյթ աշխատութիւններէն: Մեկնաբանական միւս երկերը` «մեկնութիւն Մատթէիէ եւ «մեկնութիւն Աւետարանին Եօւհաննուէ, հեղինակը գրած է Դիոսկորոս Սանահնեցիի պատուերով: Անանիայ Սանահնեցիի այս երկերը յետագային իբրեւ դասագիրք կիրառուած են վանական դըպրոցներուն եւ վարդապետարաններուն մէջ։ Անանիայ Սանահնեցին գրած է նաեւ ճառագրական եւ ներբողական գործեր («յաղագս Եօւհաննու Մկըրտչիէ, «ի խաչելութիւն Պետրոսիէ, «ներբողէան ասացէալ ի սուրբ Կաթողիկէ եկեղեցիէ): Հեղինակ է նաեւ տոմարական աշխատութեան մը, որուն մէկ հատուած պահպանուած է Վարդան Այգեկցիի «արմատ հաւատոյէ դաւանաբանական աշխատութեան մէջ»:
Գրականութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Տեր-Մինասեան Երուանդ, Հաղպատ եւ Սանահին վանքերը (967–1300),- «Արարատ», 1901, էջ 271–277, 338–344։
- Օրմանեան Մ., Ազգապատին ընթացքին, հտ. 1, Կ.Պոլիս, 1912։
- Անասեան Հ., Հայկական մատենագիտութիւն, հտ. Ա, Երեւան, 1959։
- Քյոսեեան Հ., Աստուածաբանական բնագրեր, Ուսումնասիրութիւններ, 1, Անանիա Սանահնեցի, Ս. Էջմիածին, 2000։
- Conybeare F. C., A Catalogue of the Armenian Manuscripts in the British Museum, L., 1913, p. 339.
Աղբիւր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- , [{{{յղում}}} Քրիստոնեայ Հայաստան հանրագիտարան], Երեւան, ««Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչութիւն ՊՈԱԿ»», 2002, էջ 46-47 — 1076 էջ։