Այն Ղազալ

31.988°N 35.976°E / 31.988; 35.976

Այն Ղազալ (Եղնիկի ակ)
'

Երկգլխանի արձան Այն Ղազալէն

Քանդակ՝ Այն Ղազալէն /Լուվր/

Քանդակ՝ Այն Ղազալէն /Ամմանի հնագիտական թանգարան/

Այն Ղազալ ( արաբ՝. عين غزال , 'Ayn Ghazāl , "Եղնիկի ակ") - Յորդանանի մայրաքաղաք Ամմանի քաղաքացիական օդանաւակայանէն երկու քիլոմեթր դէպի հիւսիս-արեւմուտք գտնուող հնավայր: Կը զբաղեցնէ մօտաւորապէս 15 հեքթար տարածք, բնակեցուած եղած է Ն.Ք. 8440 - Ն.Ք. 6500 թուականներուն: Նախաքարեդարեան-քարեդարեան ժամանակներու այս բնակավայրը կը նկատուի Միջին Արեւելքի մէջ յայտնաբերուած նախապատմական ամէնէն ընդարձակ բնակավայրը:

Պեղումներու պատմութիւն

Հնավայրը յայտնաբերուած է 1974-ին, ճանապարհային աշխատանքներու ժամանակ: Հնագիտական պեղումերը իրականացուած են 1982 - 1985 , 1988 - 1989, 1993 - 1996 թուականներուն, ինչպէս նաեւ՝ 1998-ին, Քերրի Օ. Ռոլեֆսոնի ղեկավարութեամբ:

Բնակավայր

Սկզբնական շրջանին՝ Ն.Ք. մօտաւորապէս 7000-ին, բնակավայրը զբաղեցուցած է 10-15 հեքթար տարածք, ունեցած է շուրջ 3 հազար բնակիչ՝ չորս-հինգ անգամ աւելի, քան աշխարհի հնագոյն քաղաք համարուող Երիքովը այդ նոյն ժամանակաշրջանին: Սակայն Ն.Ք. 6500-ին բնակչութիւնը մօտաւորապէս վեց անգամ նուազած է (հաւանաբար՝ շրջակայ միջավայրին մէջ տեղի ունեցած կլիմայական փոփոխութիւններուն հետեւանքով):

Սկզբնապէս եղած է նախաքարեդարեան-քարեդարեան գիւղական բնակավայր, որ գտնուած է դէպի դաշտավայր նայող գոգաւորութեան մէջ։ Տուները կառուցուած եղած են հում կաւէ, զուգահեռանիստերու կամ խողովակներու ձեւ ունեցող աղիւսներով: Բաղկացած եղած են մէկ համեմատաբար մեծ, քառակուսաձեւ սենեակէ եւ մէկ փոքր նախասենեակէ: Պատերը դուրսէն ծեփուած են կաւով, ներսէն՝ ալեպաստրով (ծեփուածքը երեք-չորս տարին անգամ մը թարմացուած է):

Բնակիչները զբաղուած են գիւղատնտեսութեամբ , մշակած են հացահատիկային բոյսեր՝ գարի եւ ցորենի հնագոյն տեսակներ, ընդեղէններ՝ ոլոռ, ոսպ, լուբիա, նուշ, գիւղէն դուրս տարածուող դաշտերուն մէջ արածած են այծեր: Սնունդի պաշարը համալրած են որսորդութեամբ. որսացեր են եղնիկ, վայրի խոզ, նապաստակ եւ այլն:

Մշակոյթ

Այն Ղազալի բնակիչները իրենց հանգուցեալներէն ոմանց թաղած են տուներու յատակը (յաճախ՝ գանկը առանձին, աւելի խոր փոսի մէջ, որ հնագէտներու կողմէ կը մեկնաբանուի որպէս նախնիներու նկատմամբ պաշտամունքի արտայայտութիւն), միւսներուն՝ գիւղի շրջակայ հողերուն մէջ։ Մարդկային մարմիններու մնացորդներ յայտնաբերուած են նաեւ թափոններու զետեղման նպատակով փորուած յատուկ փոսերու մէջ։ Այդ կը վկայէ, որ այստեղ գոյութիւն ունեցած են յուղարկաւորութեան ծիսակարգեր, սակայն դեռ անորոշ կը մնայ, թէ ճիշդ որու համար կիրառուած են այդ ծէսերը, ինչ չափանիշներով ընտրուած են հանգուցեալները:

Տարբերակուած եւ ծիսակարգային որոշ կառուցուածքներու շրջակայքին յայտնաբերուած են արարողակարգով թաղուածներու մարմիններու մնացորդներ, որոնց կողքին գտնուած են ալեպաստրէ մարդանման քանդակներ: Ընդ որում՝ այդ քանդակներուն մէջ մարդիկ արտացոլուած են բնականին կէս չափերով: Քանդակներու վրայ պատկերուած են մազերը, զգեստները, որոշ պարագաներուն պատկերներ կան նաեւ մարմիններու վրայ։ Աչքերը ոստրէատիպ կենդանիներու խեցիներէն են, բիբերը՝ ձիւթէ (կուպր):

Ընդհանուր առմամբ յայտնաբերուած է 32 ծեփածոյ կերպար. 15-ը՝ լիաչափ, նոյնքան ալ՝ կիսանդրիաձեւ եւ երկու գլուխներու բեկորներ: Կիսանդրիաձեւ կերպարներէն երեքին վրայ եղած է կրկնակի գլուխ, բայց անոր իմաստն ու նշանակութիւնը կը մնայ անհասկանալի:

Գրականութիւն

• Campagna di scavo del 1982:
  • Gary O. Rollefson, A. Leonard jr., "Escavations at PPNB 'Ain Ghazal", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 26, 1982, pp. 411–413.
  • "The 1982 Season at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 27, 1983, pp. 1–15.
  • Gary O. Rollefson, E. Banning, B. Byrd, Zeidan Kafafi, Ilse Köhler Rollefson, D. Petocz, S. Rolston, L. Villiers, "Excavations at the PPNB Village of 'Ain Ghazal (Jordan) 1982", in Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellshaft, 116, 1984, pp. 139–183.
• Campagna di scavo del 1983:
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, "The 1983 Season at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report". in Annual of the Department of Antiquities of Jordan 28, 1984, pp.13-30.
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, M. Donaldson, W. Gillespie, Zeidan Kafafi, Ilse Köhler Rollefson, E. McAdam, S. Rolston, "Excavations at the PPNB 'Ain Ghazal (Jordan) 1983, , in Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellshaft, 117, 1985, pp.69-116.
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, "The Neolithic Village of 'Ain Ghazal, Jordan. Preliminary Report on the 1983 Season", in Bulletin of the American Schools of Oriental Research, supplement 23, 1985, pp.35-52.
• Campagne di scavo del 1982-1983:
  • Alan H. Simmons, Gary O. Rollefson, "Neolithic 'Ain Ghazal (Jordan). Interim Report on the First Two Seasons. 1982-1983", in Journal of Field Archaeology, 11, 1984, pp. 387-395 (abstract on-line Archived 2008-02-21 at the Wayback Machine., (անգլերէն)).
  • Alan H. Simmons, Gary O. Rollefson, "PPNB ‘Ain Ghazal: Excavations in 1982 and1983", in Liber Annus, 34, 1984, pp.428-430.
• Campagna di scavo del 1984:
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, "The 1984 Season at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 29, 1985, pp.11-30.
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, "The Neolithic Village of 'Ain Ghazal, Jordan. Preliminary Report on the 1984 Season", in Bulletin of the American Schools of Oriental Research, supplement 24, 1986, pp.145-164.
• Campagna di scavo del 1985:
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, "The 1985 Season at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan 30, 1986, pp.41-56 e 431-432.
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, "The Neolithic Village of 'Ain Ghazal, Jordan. Preliminary Report on the 1985 Season", in Bulletin of the American Schools of Oriental Research supplement 25, 1987, pp.93-106.
• Campagne di scavo del 1983-1985:
  • Gary O. Rollefson, "'Ain Ghazal 1983-1985", in Archiv für Orientforschung, 33, 1986, pp.149-152.
• Campagna di scavo del 1988:
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, Zeidan Kafafi, "The 1988 Season at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 33, 1989, pp.9-26.
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, Zeidan Kafafi, "The Neolithic Village of ‘Ain Ghazal, Jordan: Preliminary Report on the 1988 Season", in Bulletin of the American Schools of Oriental Research supplement 27, 1990, pp.95-116.
• Campagna di scavo del 1989:
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, Zeidan Kafafi, "The 1989 Season at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 34, 1990, pp.11-25.
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, Zeidan Kafafi, "The Neolithic Village of ‘Ain Ghazal, Jordan: Preliminary Report on the 1989 Season", in Annual of the American Schools of Oriental Research, 51, 1993, pp.107-126.
• Campagne di scavo del 1988-1989:
  • Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, Zeidan Kafafi, "Excavations at Neolithic ‘Ain Ghazal, 1988-1989 Seasons", in Syria, 70, 1993, pp.225-230.
• Campagna di scavo del 1993:
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "The 1993 Excavations at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 38, 1994.
• Campagna di scavo del 1994:
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "The 1994 Excavations at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 39, 1995, pp.13-29.
• Campagne di scavo del 1993-1994:
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "'Ain Ghazal 1993-1994", in Biblical Archaeologist, 57,4, 1994, pp.239-241.
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "'Ain Ghazal 1993-1994", in M. Piccirillo (a cura di), "Ricerca storico-archeologica in Giordania", in Liber Annus, 44, 1994, pp.621-623.
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "Land Use at ‘Ain Ghazal: Evidence from the 1993-1994 Excavation Season", in Studies in the History and Archaeology of Jordan 6, Amman 1996, pp.235-240.
• Campagna di scavo del 1995:
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "The 1995 Excavations at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 40, 1996, pp.11-28.
  • Gary O. Rollefson, "'Ain Ghazal Excavations 1995", in Neo-Lithics 2, 1995, pp.7-8.
• Campagna di scavo del 1996:
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "The 1996 Excavations at ‘Ain Ghazal: Preliminary Report", in Annual of the Department of Antiquities of Jordan, 41, 1997, pp.27-48.
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "'Ain Ghazal Excavations 1996", in Biblical Archaeologist, 54,4, 1996, p.238.
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "'Ain Ghazal Excavations (1996). Unearth Neolithic ‘Temples'", in Occident & Orient 1(2), 1996, pp.4-5.
• Campagna di scavo del 1998:
  • Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "The 1998 Excavation Season at ‘Ain Ghazal Neolithic Village", in Occident & Orient 3(2), 1998, p.15.
• Gary O. Rollefson, "The Neolithic Village of 'Ain Ghazal", in Archiv für Orientforschung, 29, 1983, pp.243-244.
• Gary O. Rollefson, "Ritual and Ceremony at Neolithic 'Ain Ghazal (Jordan)", in Paleorient, 9 (2), 1983, pp.29-38.
• Gary O. Rollefson, "Early Neolithic Statuary from 'Ain Ghazal (Jordan)", in Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellshaft, 116, 1984, pp.185-192.
• E. B. Banning, Brian F. Byrd, "The Architecture of PPNB 'Ain Ghazal, Jordan", in Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 255, estate 1984, pp.15-20.
• K. W. Tubb, "Preliminary Report on the 'Ain Ghazal Statues", in Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellshaft, 117, 1985, pp.117-134.
• Gary O. Rollefson, "Neolithic 'Ain Ghazal (Jordan). Ritual and Ceremony II", in Paleorient, 12,1, 1986, pp.45-52.
• Gary O. Rollefson, "Local and Regional Relations in the Levantine PPN Period. 'Ain Ghazal Jordan as a Regional Center", in A. Hadidi (a cura di), Studies in the History and Archaeology of Jordan 3, Amman 1987, pp.29-32.
• Alan H. Simmons, Ilse Köhler Rollefson, Gary O. Rollefson, R. Mandel, Zeidan Kafafi, "'Ain Ghazal. A Major Neolithic Settlement in Central Jordan", in Science, 240, 1988, pp.35-39.
• Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, "The Neolithic Settlement at 'Ain Ghazal", in A. Garrard, H. Gebel (a cura di), The Prehistory of Jordan (British Archaeological Reports 396), 1988, pp.393-421.
• Gary O. Rollefson, "The Aceramic Neolithic of the Southern Levant: The View from ‘Ain Ghazal", in Paleorient, 15,1, 1989, pp.135-140.
• Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, Zeidan Kafafi, "Burial Practices at Neolithic ‘Ain Ghazal", in Bulletin de la Société d'Anthropologie de Sud-Ouest, 24.2, 1989, pp.115-122.
• Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons (et al.), "A Plastered Human Skull from Neolithic ‘Ain Ghazal, Jordan, in Journal of Field Archaeology, 17,1, 1990, pp.107-110.
• Gary O. Rollefson, "The Uses of Plaster at Neolithic 'Ain Ghazal, Jordan", in Archaeomaterials, 41, 1990, pp.33-54.
• Gary O. Rollefson, Ilse Köhler Rollefson, "The Impact of Neolithic Subsistence Strategies on the Environment. The Case of ‘Ain Ghazal, Jordan, in S. Bottema (et al., a cura di), Man's Role in the Shaping of the Eastern Mediterranean Landscape, Rotterdam 1990, pp.3-14.
• Gary O. Rollefson, Alan H. Simmons, Zeidan Kafafi, "Neolithic Cultures at 'Ain Ghazal, Jordan", in Journal of Field Archaeology, 19,4, inverno 1992, pp.443-470 testo on-line |date=marzo 2018 |bot=InternetArchiveBot }} in
• Gary O. Rollefson, "'Ain Ghazal", in P. Bikai (a cura di), ACOR: The First 25 Years, American Center of Oriental Research, Amman 1993, pp. 38–39.
• K. Tubb, Carol A. Grissom, "'Ain Ghazal. A Comparative Study of the 1983 and 1985 Statuary Caches", in K. 'Amr, D. Zayadine, M. Zaghloul (a cura di), Studies in the History and Archaeology of Jordan, Jordan Press Foundation, Amman 1995, pp. 437–447.
• Gary O. Rollefson, "The Neolithic Devolution: Ecological Impact and Cultural Compensation at ‘Ain Ghazal, Jordan", in J. Seger (a cura di), Retrieving the Past: Essays on Archaeological Research and Methodology in Honor of Gus W. Van Beek', Eisenbrauns, Winona Lake 1996, pp. 219–230.
• Gary O. Rollefson, "Neolithic ‘Ain Ghazal in Its Landscape", in Studies in the History and Archaeology of Jordan 6, Amman 1996, pp. 241–244.
• Gary O. Rollefson, Zeidan Kafafi, "Le village néolithique d'Ain Ghazal", in E. Delpont (a cura di), Jordanie: Sur les Pas des Archéologues, Institut du Monde Arabe, Paris 1997, pp. 34–39.
• Gary O. Rollefson, "Changes in Architecture and Social Organization at 'Ain Ghazal", in H. Gebel, Zeidan Kafafi, Gary O. Rollefson (a cura di), The Prehistory of Jordan II, Berlin 1997, pp. 287–307.
• Gary O. Rollefson, P. Griffin, Carol Grissom, "Three Late Eighth Millennium Plastered Faces from ‘Ain Ghazal, Jordan", in Paléorient, 24,1, 1998, pp. 59–70.
• Gary O. Rollefson, "Ritual and Social Structure at Neolithic 'Ain Ghazal", in Ian Kuijt (a cura di) Life in Neolithic Farming Communities. Social Organization, Identity and Differentiation, New York 2000, pp. 165–190.
• Gary O. Rollefson, "The Statuary from ‘Ain Ghazal, Jordan", in A. Weyer (a cura di), Saving Cultural Heritage. Projects Around the Mediterranean (Hornemann Institute Series 3), Glöss Verlag, Hamburg 2000, pp. 101–110. Hamburg (anche edizione in tedesco come "Die Figuren aus ‘Ain Ghazal, Jordanien", ed edizione francese, come "Les Statues de ‘Ain Ghazal, Jordanie").
• Carol A. Grissom, "Neolithic Statues from 'Ain Ghazal: Construction and Form", in American Journal of Archaeology, 104,1, gennaio 2000, pp. 25–46 (abstract e testo scaricabile in

Արտաքին յղումներ

• Denise Schmadt-Besserat (a cura di), Symbols at 'Ain Ghazal ('</nowiki>Ain Ghazal Excavation Reports I), pagine web sul sito del Center for Middle Eastern Studies della "Università del Texas a Austin".
• Restauro delle sculture in gesso sul sito dell'Istituto di archeologia dell'University College of London (UCL)
• Informazioni e fotografie sulle sculture in gesso e sugli scavi (scheda dell'esposizione Preserving Ancient Statues from Jordan sul sito della Arthur M. Sackler Gallery della Smithsonian Institution, 1996-1997)
• The neolithic village of Ain Ghazal sul sito dell'Institute du Monde Arabe di Parigi
• 'Ain Ghazal statues at Smithsonian Institution
• 'Ain Ghazal Excavation Reports (menic.utexas.edu)
• Institut du Monde Arabe (Archived September 8, 2008, at the Wayback Machine.)
• The ‘Ain Ghazal Statue Project (Archived May 11, 2008, at the Wayback Machine.)
• The Joukowsky Institute of Archaeology