Ալեքսանդր Ադաբաշեան

Ալեքսանդր Ադաբաշեան
Ծնած է	10 Օգոստոս 1945(1945-08-10) (78 տարեկան)
Ծննդավայր	Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն  Ռուսիա
Կրթութիւն	Մոսկվայի Ս. Ստրոգանովի անվան արվեստի և արդյունաբերության ակադեմիա?
Մասնագիտութնիւն	դերասան, Հեղինակ, ժապաւէնի բեմադրիչ, գեղանկարիչ, բեմադրիչ
Ժանր	Կատակերգութիւն եւ մելոդրամա?
Ուսուցիչ	Romain Rolland school 1215?
Պարգեւներ	Ռուսաստանի Դաշնության արվեստի վաստակավոր գործիչ? ՌԽՖՍՀ վաստակավոր նկարիչ? և «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի I աստիճանի մեդալ?
Աշխատավայր	Սցենարիստների և ռեժիսորների բարձրագույն դասընթացներ?
Alexander Adabashyan Ուիքիպահեստում

Ալեքսանդր Ադաբաշեան (10 Օգոստոս 1945(1945-08-10), Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն), խորհրդային, հայ, ռուս դերասան, նկարիչ, շարժանկար պատրաստող, բեմավար, ՌԽՖՍՀ վաստակաւոր նկարիչ (1983):

Կենսագրութիւն

Ալեքսանդր Ադաբաշեանը ծնած է 1945 թուականին Մոսկուայի մէջ։ Մայրը՝ Վալենթինա Պարխուտարովան (1917-1995), գերմաներէնի ուսուցչուհի էր։ Հայրը՝ Արտիոմ Ատապաշեանը (1910-1974), ճարտարագէտ էր, ժապաւէնի սարքաւորման եւ շինարարական աշխատանքներու նախարարութեան գլխաւոր կոմիտէի պետը։ Կինը՝ Քաթերինա Շատրինան (ծն․ 1955) է, դուստրերը՝ Ալեքսանտրա Պոթեխինան (ծն․ 1980), աւարտած է Մոսկուայի Մ․ Լոմոնոսովի անուան պետական համալսարանը, հետաքրքրուած է քրիստոնէութեան պատմութեամբ, Բիւզանդիոնով, Հին Յունաստանով, կը դասաւանդէ յունարէն, Էքաթերինա Ատապաշեանը (ծն․ 1982) կը զբաղի նկարչութեամբ։ Ունի 3 թոռ՝ Ֆիլիփը (2001), Մարիան (2003) եւ Փիոթրը (2006):

Մանկութիւն եւ պատանեկութիւն

Ալեքսանդր Ադաբաշեանի մանկութիւնը անցած է Մոսկուայի մէջ՝ Նիժնեայա Մասլովկա փողոցին վրայ։ Ծնողները այն ժամանակուան համար արտասովոր որոշում կայացուցին․ երեխան ուսման ուղարկել ֆրանսական դպրոց։ Այդպես Ալեքսանտրը սկսաւ սորվիլ №2 յատուկ դպրոցին մէջ, որ յետագային կոչուեցաւ Ռոմէն Ռոլանի անունով։ Դպրոցը կը համարուէր հեղինակաւոր եւ յայտնի էր լաւ ուսուցիչներով․ ֆրանսերէնը կը դասաւանդուէր առաջին դասարանէն եւ բարձր մակարդակով։

Ալեքսանtրը աէեն օր դպրոց կ'երթար գծուղիով, որ իրեն մեծ հաճոյք կը պատճառէր եւ շատ կը ցանկանար դառնալ գնացքի ուղեկցորդ։ Ետքը կը ցանկանար դառնալ կրկեսի ծաղրածու․ շատ կը հաւնէր այս մասնագիտութիւնը, որ հնարաւորութիւն կու տար յօրինել, խաղալ եւ նկարել։ Ադաբաշեանը կը մասնակցէր գեղարուեստական տարբեր խմբակներու՝ կը նկարէր, կը սորվէր թատերական արուեստանոցին մէջ։ Երեխաները կը խաղային ֆրանսերէնով բեմադրուած կտորները, իսկ դպրոցական «Մեղուիկ» ներկայացումը, ըստ Անաթոլ Ֆրանսի ստեղծագործութեան, հեռատեսիլի տեսութեամբ առցանց ցուցադրուեցաւ Ժուրաւիովի հրապարակին վրայ եւ դարձաւ ապագայ դերասանի թատերական սկիզբը։

Ալեքսանդր Ադաբաշեանի երկրորդ դերասանական աշխատանքը, որ ընդգծուեցաւ Մոսկուայի գեղարուեստական թատրոնի դպրոց-արուեստանոցի մանկավարժներու կողմէ, Անթուան տը Սենթ Էքզիւփերիի ստեղծագործութեան հիման վրայ բեմադրուած «Փոքրիկ իշխանը» ներկայացման մեջ դերն էր։ Ալեքսանտրին առաջարկեցին յետագային զբաղիլ դերասանութեամբ, սակայն ան արդէն լրջօրեն տարուած էր նկարչութեամբ եւ որոշեց իր ողջ կեանքը նուիրել այդ մասնագիտութեան։

Դպրոցական տարիքին Ադաբաշեանը ծանօթացաւ Նիքիթա Միխալկովի հետ։ Ալեքսանդրի ընկերը՝ Ալեքսէյ Շաշկովը, Նիքիթայի ընկերն էր եւ իրենց մօտ ձեւաւորուեցաւ ընկերական հաւաքական, որուն մէջ կը մտնէին նաեւ Վլատիմիր Կրամաթիկովը եւ Անդրէյ Եուրենեւը:

Ստրոկանովի ուսումնարան (այժմ՝ Մոսկուայի բարձրագոյն գեղարուեստական ուսումնարան) անմիջապէս չընդունուեցաւ։ Ադաբաշեանը մէկ տարի աշխատեցաւ նախագծային հաստատութեան մէջ, զուգահեռաբար նախապատրաստական դասընթացքներու կը յաճախէր եւ 1962 թուականին դարձաւ իր երազած բարձրագոյն ուսումնական հաստատութեան մէջ ուսանող։ 1964 թուականին ուսման ընթացքին Ալեքսանտրը զօրակոչուեցաւ բանակ, ուր ծառայեց 3 տարի։ Ծառայութեան սկիզբը ան կամաւոր գնաց քսանապետներու դպրոց (Քունկուր քաղաք, Փերմի երկրամաս): Որոշ ժամանակ ետք զօրամասին մէջ նկատեցին իր նկարչական ընդունակութիւնները, եւ Ալեքսանտր Ատապաշեանը յայտնուեցաւ սպայակոյտի գրագիրի արտօնեալ պաշտօնին, իսկ ծառայությունը աւարտեցաւ Պոլոկոյէ քաղաքէն ոչ հեռու։ Բանակին մէջ անցուցած 3 տարիներուն ընթացքին ան հասաւ կրել թանկային զօրամասի զինուորական ծառայողի, հրետանի եւ օդաչուի ուսադիրներ։ Ծառայութիւն անցնելով ռազմագիտական նշանակութիւն ունեցող հրթիռային զօրքերուն մէջ՝ Ադաբաշեանը իրեն համար բացայայտեց, որ ելեկտրոնական գործէն աւելի պակաս գլուխ չի հանէր, քան իր՝ բարձրագոյն արհեստից կրթութիւն ունեցող ծառայակիցները։ Ան հասկցաւ, որ շատ բանով պարտական է իր դպրոցին եւ շրջապատին եւ գիտելիքներու մակարդակին, թէեւ այդ տարիներուն միակ գերազանց գնահատականը ստացած էր երգեցողութենէն։

Ուսանողական տարիներ եւ ասպարեզ

Պատկեր:Ալեքսանդր Ադաբաշյան.jpg

Ալեքսանրր Ադաբաշեանը «Արեւայարում» ֆիլմին մէջ, 2014

1967 թուականին զօրացրուելով՝ Ալեքսանդր Ադաբաշեանը վերադարձաւ ուսումնարանի 2-րդ դասընթացք, իսկ չորրորդ դասընթացքին անոր կեանքին մէջ մտաւ շարժապատկերը։ Ամառային փորձարական շրջանի ընթացքին սկսաւ աշխատիլ «Հանգիստ օր պատերազմի աւարտին» ֆիլմնի վրայ (Նիքիթա Միխալկովի դիւանագիտական աշխատանքը, 1970): Ստրոկանովի ուսումնարանի ուսանողներուն կը սորվեցնէր աէեն ինչ սեփական ձեռքերով ընել, եւ Ալեքսանդրը պատկերացում ունէր ատաղձագործական, փականագործական եւ նմանատիպ այլ աշխատանքներու մասին, որոնք կը կազմէին բեմանկարչութեան հիմքը։ Անոր բոլոր շարժապատկերի համալսարանները կը սկսէին մեծ վարպետներու հետ աշխատանքէն։ Ալեքսանդրին բախտ վիճակուեցաւ համագործակցիլ բեմանկարիչ Իրինա Շրեթերի հետ, որ վաղուց կ'աշխատէր շարժապատկերի մէջ։ Ադաբաշեանը փորձարական շրջանի ընթացքին կ'իւրացնէր նկարիչ-ձեւաւորողի մասնագիտութիւնը եւ սեփական փորձի հիման վրայ կ'իմանան, թէ ինչ է շարժապատկերը, ինչով կը տարբերի թատրոնէն կամ գեղանկարչութենէն։ Ան սկսաւ աշխատիլ ոչ մէկ պատկերացում ունենալով այդ մասնագիտութեան մասին՝ կը սորվէր ընթացքին, եւ սխալները անխուսափելի էին։ Այդ ամէնը կ'ընթանար Իրինա Վիքթորովնայի հսկողութեան տակ, որ կը ներէր բոլոր սխալները եւ համբերատար կը սորվեցնէր։

1971 թուականին Ա․ Ադաբաշեանը աւարտեց Մոսկուայի գեղարուեստա-արդիւնաբերական բարձրագոյն ուսումնարանը (մետաղներու գեղարուեստական մշակման դպրոցը): Դերեւս 1970 թուականին որպէս նկարիչ-բեմադրիչ (Ալեքսէյ Ռոտիոնովի հետ համատեղ) մասնակցած է «Պետրուխինի ազգանունը» ֆիլմի նկարահանումներուն, իսկ 1972 թուականին գործարկու Փաւել Լեպեշեւի հետ մեկնեցաւ արդիւնաբերական համագործակցութեան մը մասին փաստագրական ֆիլմ նկարահանելու, ուր ձեռք բերաւ նոր մասնագիտութիւն՝ գործարկուի օգնական։ Անոնք շրջեցան Ռուսիայի մէջ եւ Մերձպալթիքայի մէջ, այնուհետեւ հրաւէր ստացան աշխատելու Պուտիմիր Մետալնիքովի «Բժիշկ Իվենսի լռութիւնը» ֆիլմի վրայ․ Փաւելը ստորջրեայ նկարահանումներու գործարկուն էր, իսկ Ալեքսանդրը՝ օգնականը։ Վերջը նկարահանումները յետաձգուեցան, սակայն ընկերները մէկուկես ամիս ապրեցան Սուտակի մէջ։ Որպէսզի անգործ չնստի, Ադաբաշեանը սկսաւ աշխատիլ Այզեք Զինկերի մօտ որպէս օգնական։ Այզեքը Կ․ Ստանիսլավսկիի անուան թատրոնի զգեստներու նկարիչն էր, որ դարձաւ յայտնի խորհրդաամերիկեան հագուստի ձեւաւորող։ Ան նաեւ կ'օգնէր բեմանկարիչ Լեօնիտ Փերցեւին որպէս գեղազարդիչ․ Ալեքսանդրը միշտ կը ձգտէր փորձ ձեռք բերել մասնագիտականէն եւ ինչ-որ նոր բան սորվիլ։

Այդ տարիներուն Ալեքսանդր Ադաբաշեանը ամուսնացաւ Փաւել Լեպեշեւի քրոջ՝ Մարինայի հետ։ Այնպէս եղաւ, որ հարսանիքին չկարողացան ներկայ գտնուիլ նորապսակներու ծնողները, եւ միջոցառման հաւաքուեցան շատ երիտասարդներ։ Հիւրերու մէջ էր Անտրէյ Միխալկով-Կոնչալովսկին, որ 1973 թուականին հրաւիրեց Ադաբաշեանին օգնել իրեն «Գործը աւելի կարեւոր է, քան կեանքը» ֆիլմի պատրաստութեան հարցին մէջ։ Ֆիլմը Միջին Ասիոյ շարժապատկերի արոհեստանոցէն մէկուն համար էր։ Միխալկով-Կոնչալովսկին ուրուագծեց պատրաստութիւնը եւ սկսաւ փնտրել համահեղինակ։ Ադաբաշեանը նախկինին երբեք պատրաստութիւններ չէր գրած, սակայն Անդրէյը համբերատար կը բացատրէր, թէ ինչով պատրաստութիւնը կը տարբերի լաւ արձակէն, կը սորվեցնէր նկարագրել բնաւորութիւններ, պատկերացնել, թէ ինչպէս այդ ամէնը կը դիտուի իրականին մէջ՝ գործողութեան մեջ։ Այդպէս Ալեքսանդր Ադաբաշեանի համար բացուեցաւ ստեղծագործական կեանքի նոր էջ։

«Օտարներուն միջ իւրային, իւրաիններու մէջ օտար» ֆիլմի նկարահունմներու (ըստ Էտուարտ Վոլոտարսկիի եւ Նիքիթա Միխալկովի «Կարմիր ոսկի» պատմուածքի) Ալեքսանտր Ադաբաշեանը Իրինա Շրետերի հետ նկարիչ-բեմադրիչն էր։ Ֆիլմին մէջ կը նկարահանուէին Եուրի Պոկատիրիովը, Անատոլի Սոլոնիցինը, Սերգէյ Շաքուրովը, Ալեքսանտր Պորոխովշչիքովը, Ալեքսանտր Քայտանովսկին: Նկարահանումները կատարուեցան Չեչենօ-Ինկուշետիայի մէջ, որ յայտնի էր բազմազան բնութեամբ՝ բլուրներով, ժայռերով եւ գետերով։ Այնտեղ Ատապաշեանը առաջին անգամ հանդէս եկաւ որպէս դերասան, թէեւ այդ մասնագիտութեան վերաբերեալ ունէր միայն աղոտ պատկերացումներ։ Առաջնելոյթը յաջող անցաւ, սիկ ֆիլմը 1975 թուականին Տելիի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ հանդիսատեսի մրցանակ։ Նոյն թուականին Ալեքսանդր Ադաբաշեանը որպէս դերասան եւ նկարիչ աշխատեցաւ «Սիրոյ ստրկուհին» ֆիլմին վրայ, որ Թեհրանի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ «Ոսկէ կոզլոտուր», իսկ Ֆրանսայի Եէր քաղաքին մէջ կայացած «Երիտասարդ կինօ» շարժապատկերի փառատօնին՝ հանդիսատեսի յատուկ մրցանակը։ Այդ ժամանակաշրջանին ծանր հիւանդացաւ եւ մահացաւ Ալեքսանտրի կինը՝ Մարինան։

Առաջին բեմավարութիւնը, որ սկիզբէն մինչեւ վերջ գրուեցաւ Նիքիթա Միխալկովի հետ, «Անաւարտ կտոր մեքենական դաշնամուրի համար» (1977) ֆիլմի բեմավարութիւնն էր, որուն հիմքին ինկած էր Անթոն Չեխովի «Փլաթոնով» անաւարտ կտորը։ Երբ Միխալկովին նուիրեցին «Չեխովի չհրատարակուած կտորները» գիրքը, անոնք միասին կարդացին այն եւ որոշեցին Անթոն Փաւլովիչի ստեղծագործութիւններէն նկարներու համադրում ընել։ Ֆիլմի ստեղծման պատմութիւնը ինքնին արտասովոր է, քանի որ այդ տարիներուն երիտասարդ տաղանդներուն չէին վստահեր պաստառի վրայ ցուցադրեթ դասականներուն, սակայն անոնք այնուամենայնիւ դիմում տուին, թէեւ յաջողութեան յոյս չունէին։ Այնպէս եղաւ, որ նկարահանող խումբերէն մէկը չհասաւ պետկինոյին ժամանակին յանձնել ֆիլմը եւ այդ ժամանակ յիշեցին «Անաւարտ կտորի մասին»: Այդպէս ամէն ինչ սկսաւ։ Մէկուկէս ամսուան մէջ գրուեցաւ բեմավարութիւնը եւ սկսաւ նկարահանումներու վայրի փնտրտուքը։ Մոսկուայէն 2 ժամ հեռաւորութեան վրայ, Պուշչինօ քաղաքին մէջ, գտնուեցաւ դատարկ ագարակ եւ զբօսայգի՝ ջրվէժանման լճակներով։ Ֆիլմի նկարահանումներուն Ատապաշեանը Ա․ Սամուլեկինի հետ աշխատեցաւ նաեւ որպէս նկարիչ։ Ֆիլըն ստացաւ բազմաթիւ մրցանակներ՝ Սան Սեպասթիանի շարժապատկերի փառատօնի «Большая золотая раковина» մրցանակ (1977), Չիքակոյի շարժապատկերի փառատօնի «Золотая пластина» մրցանակ (1978), Պելկրատի մէջ կայացած աշխարհի լաւագույն ֆիլմերու «Ֆեստ» շարժապատկերի փառատօնին կրան փրի շարժանատկերի եւ հեռատեսիթօ նկարիչներու միութենէն (1978), «Տաւիտ Տոնաթելլօ» մրցանակ որպէս լաւագոյն օտարերկրեայ ֆիլմ իտալական վարձոյթին (1978):

Պուշչինոյի մէջ նկարահանուեցաւ նաեւ «Իլեա Օպլոմովի կեանքէմ մի քանի օր» ֆիլմի մեծ մասը (նկարիչներ Ա․ Ադաբաշեան եւ Ա․ Սամուելկին, 1979): Ֆիլըն ստացաւ «Օքսֆորտի ոսկէ վահան» մրցանակ լաւագոյն պատրաստութիւն անվանակարգին մէջ (1980), Ամերիկեան Միացեալ Նահանգներու շարժապատկերի քննադատներու ազգային խորհուրդի կողմէն ճանչուեցաւ լաւագոյն օտարերկրեայ ֆիլմ (1981), Մալակայի հեղինակային ֆիլմերու 13-րդ միջազգային շաբաթի առաջին մրցանակ (1982): 1978 թուականին ֆիլմի նկարահանումներու ժամանակ Ալեքսանտր Ատապաշեանը ամուսնացաւ Գեղարուեստա-թատերական ուսումնարանի ուսանողուհի Էքաթերինա Շատրինայի հետ, որ Ն․ Միխալկովի «Հինգ երեկոյ» եւ Սերգէյ Սոլովիովի «Փրկարարը» ֆիլմերուն մէջ կ'աշխատէր որպէս զգեստներու նկարիչի օգնական։

Ն․ Միխալկովի եւ Ա․ Միխալկով-Կոնչալովսկու հետ Ալեքսանտր Ադաբաշեանը մասնակցեցաւ արկածային «Տրանսսիպիրեան ճեպընթաց» ժապաւէնի բեմավարութեան ստեղծման աշխատանքներուն (ֆիլմ պատրաստող Էլտոր Ուրապայեւ, 1978): Ֆիլըն ստացաւ Լենինի կոմսոմոլի մրցանակեւ Ղազախական ԽՍՀ պետական մրցանակ։ Ալեքսանդր Ադաբաշեանը եւս ստացաւ մրցանակ։ Ն․ Միխալկովի հետ ան գրեց նաեւ «Հինգ երեկոյ» ֆիլմի բեմավարութիւնը (1979)՝ Վոլոտինի կտորներու հիման վրայ, ուր կրկին հանդէս եկաւ որպէս դերասան։

1987 թուականին Ն․ Միխալկովը կրկին անդրադարձաւ Անտոն Չեխովի ստեղծագործութիւններուն եւ նկարահանեց «Սեւ աչեր» ֆիլմը, որ դարձաւ Ադաբաշեանի (ֆիլմի նկարիչ) հետ համատեղ վերջին աշխատանքը։ Շարժանկար պատրաստողը ստեղծեց նաեւ «Շնիկով կնոջ» ադապտացուած տարբերակը, ուր իտալացիի գլխաւոր դերը Ն․ Միխալկովը, Ա․ Ադաբաշեանը եւ Սուզօ Չեկի տի Ամիկոն գրած էին յատուկ Մարչելօ Մաստրոյանիի համար։ Ֆիլմը առաջադրուեցաւ Օսքարի, Կաննի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ մրցանակ տղամարդու լաւագոյն դերի համար, ինչպես նաեւ Վալիատոլիտի շարժապատկերի փառատօնի արտամրցութային ցուցադրման ստացաւ յատուկ պատուաւոր վկայական (1987):

Բեմավարական ասպարեզ

1990 թուականին կայացաւ Ալեքսանդր Ադաբաշեանի բեմավարական սկիզբը՝ «Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմը։ Սկզբէն Ալեքսանտրին խնդրեցին գրել ֆիլմի պատրաստութիւնը, իսկ ետքը նկարահանած է անիկա։ Այդտեղ ալ պէտք եկաւ ֆրանսերէնը: Ֆիլմը նկարիչ, ֆիլմ պատրաստող եւ դերասան Ալեքսանդր Ադաբաշեանի առաջին բեմավարական աշխատանքն էր, որ նկարահանուած էր արտասահմանին մէջ։ 1990 թուականին Ռաւեննայի շարժապատկերի փառատօնին ստացաւ Երիտասարդ դատական կազմի մրցանակ, առաջադրուեցաւ Սեզար մրցանակի, ստացաւ Մորօ Սիմոնէի մրցանակ կանացի լաւագոյն դերի համար։ Քաննի մէջ «Հեռանկար» մրցույթին ֆիլմը ստացաւ առաջին մրցանակ եւ 12 լաւագոյն ֆրանսական ֆիլմերու թիւին մասնակցեցաւ Մայամիի մէջ կայացած ֆրանսական ֆիլմերու փառատօնին (ԱՄՆ): «Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմը թողարկուած է է DVD-ով եւ ընդգրկուած է լաւագոյն ֆրանսական ֆիլմերու հաւաքածուի մէջ։

2002 թուականին պաստառ բարձրացան «Ազազել» ֆիլմը՝ Պորիս Ակունինի վէպի հիման վրայ, որուն բեմավարը Ալեքսանդր Ադաբաշեանն էր։ Անոր թեկնածութիւնը առաջարկեց հեղինակը, որ բարձր գնահատած էր «Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմը։ Սակայն նկարահանումներու վերջնական փուլին մէջ արտադրողներու հետ առաջացած տարաձայնություններու արդիւնքին մէջ, որոնք էականօրեն փոխեցին նկարահանած նիւթի հատուածը, բեմավարըը որոշեց իր մականունը հեռացնել վերնագիրներէն։ Նմանօրինակ իրավիճակ արձանագրուեցան Ադաբաշեանի մօտ նաեւ Իտալիոյ մէջ, երբ վերջինս գրեց «Вешние воды» ֆիլմի պատրաստութիւնը՝ Իւան Թուրկենեւի ստեղծագործութեան հիման վրայ։ Սակայն այն բանէն ետք, երբ բեմավարը փոխեց հատուածը, իր մականունը հանեց վերնագիրներէն։

Ադաբաշեանի կարծիքով բեմավարութիւնը մասնագիտութիւն չէ, այլ բնավորութիւն։ Նկարահանումներուն Ադաբաշեանը կը ջանայ որպէսզի խումբը հաճոյք ստանայ համատեղ աշխատանքէն, իսկ գործընթացը անցնի թեթեւ։

Ա․ Ադաբաշեանը աշխատած է շատ ականաւոր բեմավարներու հետ՝ Անդրէյ Կոնչալովսկի, Ռոման Պալայան, Վ․ Կրիստոֆովիչ, Վլատիմիր Մենշով, Ալեքսանտր Պարանով, Ռեւազ Կիկիենիշվիլի, Վլատիմիր Պորտկօ, Սեպասթիան Ալարկոն («Լուսանկարիչը» եւ «ԱԱԾ գործակալները եւս սիրահարվում են», պատրաստութեան հեղինակներ Ա․ Ատապաշեան, Ս․ Ալարկոն, Ա․ Պորոտյիանսկի, 1991), Լորան Ժաուի (Դոմբին եւ որդին): Ադաբաշեանի պատրաստութեամբ բեմավար Ճիաքոմօ Քամպիոտին Իտալիոյ մէջ նկարահանած է «Ինչպես երկու կոկորդիլոս» («Ոսկէ կլոպուսի» առաջադրում) եւ «Tempo del amore» (1999) ֆիլմերը։ Անոր հետաքրքիր գտնուած է այնպիսի բեշավարներու կողքին, որոնք կ'աշխատին հին ձեւով՝ մանրամասն փորձեր կ'ընեն, կը մտածեն հեռանկարի մասին։

Դասաւանդած է ֆիլմ պատրաստողներու եւ բեմավարներու բարձրագոյն դասընթացքներու եւ եւրոպական «Quinoxe» պատրաստողներու արուեստանոցներու մէջ (Ֆրանսա): Թատերական զգեստներու երիտասարդ նկարիչներու մրցութի յանձնախումբի անդամ է, «Փուշքինի թանգարանը» մրցոյթի եզրափակիչի ձեւաւորողն է (1999): Ադաբաշեանին հոգեհարազատ են դասականները։ Կը կարդայ Տոլստոյ, Չեխով, Լեսկով, արտասահմանեան հեղինակներէն՝ Տիքենս, Մոպասան, Ֆլոպեր, Զոլա, Սելինճեր, Ֆոլքներ, Ֆիցճերալտ: Ամենասիրած ստեղծագործութիւնը «Պատերազմ եւ խաղաղութիւն» վէպն է։ Կ'ապրի եւ կ'աշխատի Մոսկուայի մէջ։

Հետաքրքրութիւններ

Ալեքսանդր Ադաբաշեանը կը հետաքրքրուի ճաշարաններու ներքին ձեւաւորմամբ («Օպլոմով», «Անթօնիօ», «Կլէօփաթրա»): Զուգահեռաբար կը նկարահանուէր ֆիլմերուն մէջ ոչ մեծ դերերու մէջ։ Վերջին շրջանի ֆիլմերէն են «Տարածքը», «Ինը ամիս», ինչպես նաեւ Ն․ Միխալկովի «Տասներկու բարկացած տղամարդիկ» ֆիլմին մէջ դերը։

Ադաբաշեանը ամբողջ կեանքը զբաղած է անով, որմէ հաճոյք ստացած է եւ կը համարէ, որ ատիկա ինչ-որ բանի հասնելու միակ ճանապարհն է եւ չի զղջար ընտրած մասնագիտութեան համար։ Ալեքսանդրի դուստրերը կը հետաքրքրուին շարժապատկերով եւ թատրոնով, սակայն ընտանիքին մէջ իր գործունէութիւնը չեն երկրպագեր եւ շատ բաներուն կը վերաբերին հեգնանքով։ Ադաբաշեանը ուշադրութիւն չի դարձներ քննադատութեան վրայ, որ շատ յաճախ ոչ առարկայ կը հանդիսանայ, գովասանքն ու շողոքորթությունը լրջօրեն չ'ընդունիր, կը վերլուծէ անյաջողութեան պատճառները եւ կը սորվի սեփական սխալներու վրայ։

Ալեքսանդր Ադաբաշեանի համոզումով գործընթացը կեանքի մէկ մասն է։ Անոր կը գրաւէ մարդոց հետ աշխատանքը եւ արկածախնդրութեան համը, իսկ անոր կերպարի փոփոխութիւնը միշտ անսպասելի է։ Ատապաշեանի բազմաթիւ մասնագիտութիւնները նպատակ չէ, այլ հետաքրքիր ապրելու միջոց, առօրեայ գոյատեւման իւրօրինակ բողոք։ Ան համոզուած է, որ երջանկութիւնը այդ կեանքին մեջ է, ուր տարբերութիւն չկայ քու ընտրած մասնագիտութեան եւ կեանքի միջեւ։ Շատերը ազատ ժամանակ կը խաղան թատրոնի մէջ, պատմուածքներ կը գրեն։ Ատապաշեանը կ'ընէ այս ամէնը, սակայն աշխատանքի ժամանակ։ Ըստ անոր՝ ստեղծագործական մասնագիտութեան մէջ կարեւոր է հանգամանքներու եւ պատահականութիւններու յաջող զուգադիպումը։ Անգամ մը Ատապաշեանը Իտալիա կը ճամբորդէր Եուրի Պաշմետի հետ նոյն օդանաւով, որ կ'ուղղուէր Հռոմ որպէսզի Վալերի Կերգկեւի ղեկավարութեամբ Պերլիոզ նուագեր։ Հռոմի մէջ Ադաբաշեանը ծանօթացաւ Վալերի Ապիսալովիչի հետ եւ իմացաւ, որ «Պորիս Կոտունով» ներկայացման համար, որ պիտի ներկայացուէր «Սպիտակ գիշերներ» փառատօնին, պատրաստ է երաժշտական մասը, սակայն չկայ բեմավար։ Ադաբաշեանը որոշեց ինքը բեմադրել ներկայացումը։ Խօսակցութիւնը կայացաւ Մայիսի վերջը, իսկ հրապարակումը որոշեցին ընել 20 Յունիսին։ Ալեքսանտր Ատապաշեանը վերադարձաւ Ռուսաստան եւ 12 օրուան ընթացքին նկարիչ, Ստրոկայովի իր դասընկեր՝ Իւան Մաքարովի հետ, Մարիինեան թատրոնին մէջ բեմադրեց «Բորիս Կոտունով» օփերան (1997), որ ներկայացուեցաւ հանդիսատեսին Սանթ Փեթերսպուրկի, Իտալիոյ, Հոլանտայի, Անգլիոյ, Ֆրանսայի, Արժանթինի, Չիլիի մէջ։ Ադաբաշեանի անսպասելի նախագիծերէն էեկը դարձաւ նաեւ «Хованщина» ներկայացման տեղափոխումը Մարիինեան թատրոնէն Միլան՝ «Լա Սկալա» (1998):

Մրցանակներ եւ պարգեւներ

• Ղազախական ԽՍՀ պետական մրցանակ (1978)
• ՌԽՖՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1983)
• Ռաւեննայի «Европа чинема» շարժապատկերի փառատօնին երիտասարդ յանձնաժողովի մրցանակ «Մատօ ցպահանջ» ֆիլմի համար (1990)
• Ֆլայանոյի «Արծաթէ պեկաս» մրցանակ օտարերկրեայ լաւագոյն բեմավարի համար (Իտալիա, 1991)
• «Սեզար» շարժապատկերի մրցանակի առաջադրում լաւագոյն սկիզբի աշխատանքի համար («Մատօ, ցպահանջ» ֆիլմ, 1991)
• Ֆելինիի անուան մրցանակ եւրոպական լաւագոյն բեմավարի համար (1993)
• «Ժպտա՛, Ռուսաստան» շարժապատկերի կատակերգութիւններու ռուսական 7-րդ փառատօնի մրցանակ կատակերգութեան մէջ ունեցած աւանդի համար (2006)
• Վիպորկի «Պատուհան դէպի Եւրոպա» շարժապատկերի փառատօնի յանձնաժողովի յատուկ մրցանակ «շարժապատկերի մտածելակերպի ժամանակակից ոճի համար»՝ «Շան դրախտ» ֆիլմի համար (2013)
• «Ոսկէ արծիւ» մրցանակի առաջադրում «Լաւագոյն բեմավար» անուանակարգին «Շան դրախտ» ֆիլմի համար (2014)

Ֆիլմագրութիւն

Դերերը Շարժապատկերին Մէջ

Տարեթիւ	Ֆիլմ	Դեր
2015	Երաժշտութիւն սառոյցի մէջ
2014	Արեւայարում	լուսանկարիչ
2013	Շերլոք Հոլմս Պեյքեր փողոց, 221բ Քար, մկրատ, թուղթ Паяцы	խմբագիր
2013	Շան դրախտ	Պորիս
2013	Փիոտր Լեշչենքօ․ Այն ամէնը ինչ եղած է	Փոլ
2013	Косухи
2012	Մոսկովեան դեկամերոն	զգեստներու նկարիչ
2011	Համբոյր պատի միջով	Եարիլօ Օլկովիչ
2011	Փոլինա Վասիլեւան եւ ընկերախումբը
2011	Քրէական հանգամանքներ
2010	Արեւից այրուածները-2	Իկոր
2010	Փիղը	Փետրովիչ
2010	Ամանորեայ տեթեքթիւ	Պալ Պալիչ
2010	Լիկովքա Ոսկէ ձեռքեր	ֆիլատելիստ
2010	Ռուսաստանում ձիւն է գալիս	քաղաքապետ
2009	Մարդը Կապուցինոկ ծառուղուց	շինարար-փիլիսոփայ
2008	Գումարած մէկ	տղամարդը տաղաւարի մօտ
2008	Տրոյայի ոսկին	Ումպերթօ Ֆանտոցի
2008	Տան ոգին	Ալեքսանդր
2008	Մեծ վալս
2007	Ճոկոնդան ասֆալտի վրայ	սենիոր Վանուտի
2007	Տասներկու	դատական կարգադրիչ
2006	Կախարդված տարածքը	Միխալիչ
2006	Ինձ չէք թողնի
2006	Ինը ամիս	Տմիթրի Տմիթրեւիչ
2005	Իմ երջանկութիւն	դրամատուրգ
2005	Վարպետը եւ Մարգարիտան	Միխայիլ Պերլիոզ
2005	Բառախաղ․ Օլիգարխի թարգմանչուհին	Սերգէյ Պատալով
2004	Ես սիրում եմ քեզ	Տարաս Ասլամազեան
2004	Դէպք բժիշկ Լեքրինի հետ	փրոֆեսոր Տրաշկու
2004	Սիրոյ մասին ցանկացած եղանակին	պոմժ
2004	Ձիու տարի․ Կարիճի համաստեղութիւն
2002	Միայն մէկ անգամ
2002	Ալեքսանտր Փուշքին
2002	Ազազել	դրուագ
2001	Սեւ սենեակը Քլէօփաթրա	ամուսին
2000	Յիշողութիւններ Շերլոք Հոլմսի մասին	Ճոն Պերիմոր
2000	Պրեմենեան երաժիշտները եւ Սոն	աւանակի հայրը
1999	Նախագահը եւ թոռնիկը	առողջապահութեան նախարար
1995	Մոսկովեան արձակուրդներ	յարբեցող
1993	Նասթիա	Մշակոյթի նախարարութեան ներկայացուցիչ
1992	Ներկայութիւն	Քոլիա
1986	Պահպանի՛ր ինձ, իմ թալիսման	մսիօ Տարտիէ
1986	Սեւ աչեր
1986	Մեղադրւում է հարսանիք	Պորիս Կորին
1985	Ելքի փնտրտուք
1984	Երկու կուսար	առեւտրական
1983	Համբոյրը
1982	Թռիչքներ երազում եւ արթմնի	քանդակագործ
1981	Հարազատները	Սանիա
1981	Շերլոք Հոլմսի եւ տոքթոր Վաթսոնի արկածները Պասկերվիլներու շունը	Ճոն Պերիմոր
1980	Որտեղի՞ց է խոտի մէջ յայտնուել ձուկը
1979	Մի քանի օր Ի. Ի. Օպլոմովի կեանքից	դրուագ
1979	Քաղաքն ընդունեց	Մարչելօ
1978	Սիպիրիատա	վաճառական
1978	Հինգ երեկոյ	Միխայիլ Տիմոֆէեւ
1975	Սիրոյ ստրկուհին	համր շարժապատկերի բեմավար
1974	Օտարների միջ իւրային, իւրայիններու մէջ օտար	աւազակներու կապորդ

Հնչիւնաւորում

Տարեթիվ	Ֆիլմ
2013	Կու, կին ձա ձա
2013	Քարտէսի անունները Եան Նակուսքի

Մասնակցութիւն Փաստագրական Ֆիլմերուն

Տարեթիվ	Ֆիլմ
2013	Ստանիսլաւ Լիւպշինի ուշ սերը
2013	Անյայտ Միխալկովները
2012	Լիւտմիլա Կուրչենքօ․ Ինչպէս դարձայ աստուածուհի
2012	Բարեւ, ես ձեր Քալիակինն եմ
2012	Գէորգի Տանելիա․ Յօրինուածքի եւ իրականութեան միջեւ
2012	Իր ֆանտաստիկ աշխարհում
2011	Ֆալշակ
2011	Սովորական անսովոր Սերգէյ Նիկոնենկոն
2011	Էլենա Սաֆոնովա․ Սիրոյ փնտրտուքներում
2011	Ալեքսանտր Քայտանովսկի․ Ստալկերի հանելուկները
2010	Նոնա Մորտիւկուա․ Ինչպէս ապրել առանց սիրոյ
2010	Նիքիթա Միխալկով․ Բեղերովը
2010	Լիւտմիլա Կուրչենքօ․ Դիմակահանդէսի միւս կողմում
2010	Վլատ Կալքին․ Դժուար է հերոս լինել
2009	Շերլոք Հոլմս եւ տոքթոր Վաթսոն․ Լեկենտի ծնունդը
2009	Օլեկ Եանքովսկի․ Գլխաւոր դերում
2009	Անյայտ տարբերակ Շերլոք Հոլմսի եւ տոքթոր Վաթսոնի արկածները
2009	Սերգէյ Պեզրուկովի ճակատագրի հեգնանքը
2008	Հրաշքների ֆապրիքայ Հանդիսատեսի կողմից
2007-2010	Կղզիներ Եուրի Պոկատիրիով (2007) Ալեքսանդր Ադաբաշեան․ Միանգամայն այլ կինո (2010)
2007-2008	Ֆիլմ ֆիլմի մասին Թռիչքներ կինօ եւ առթմնի (2007) Կին ձա ձա․ Դանելիայի տարածքը (2008)
2007	Լենֆիլմի պատմութիւններն ու լեկենտները Պասքերվիլների շունը
2006	Փաւել Լեպեշեւ․ Անաւարտ պիես․․․
2005	Ալեքսանդր Քայտանովսկի․ Ստալկերի ողբերգութիւնը
1994	Որպէսզի յիշեն Իննա Կուլայա (1994) Իզոլտա Իզվիցկայա (1994) Այնուամենայնիւ․․․ (1994)

Բեմավարութիւն

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2002	Ազազել
1996	Որպէսզի յիշեն Եուրի Պոկաթիրիով
1990	Մատօ, ցպահանջ

Ֆիլմի Պատրաստող

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2014	Արեւայարում
2013	Շան դրախտ
2013	Կու․ Կին ձա ձա
2013	Косухи
2010	Смерть в пенсне, или Наш Чехов
2008	Հայրեր եւ որդիներ
2007	Տոմպին եւ որդին
2005	Դու իմ երջանկութիւն
2004	Հարեւանը
2002	Լուսանկարիչը
1999	Գիրք եկեղեցու մասին
1996	Սպի․ Մահափորձ Պինոչետի վրայ
1995	Տունը
1994	Ինչպէս երկու կոկորդիլոս
1993	Նաստիա
1992	ԱԱԾ գործակալները եւս սիրահարւում են
1990	Մատօ, ցպահանջ
1990	Իսպանացի դերասանուհի ռուս նախարարի համար
1989	Միայնակ որսորդը
1988	Մի բիլիարդային խմբի պատմութիւն
1986	Սեւ աչեր
1986	Իմ սիրելի ծաղրածուն
1984	Միայնակ կոմերսանտի շահումը
1984	Կիրակնօրեայ զբօսանքներ
1983	Նրա երիըասարդութեան բաղադրատոմսը
1979	Մի քանի օր Ի. Ի. Օպլոմովի կեանքից
1978	Հինգ երեկոյ
1977	Տրանսսիբիրեան ճեպընթաց
1977	Անաւարտ պիես մեխանիկական դաշնամուրի համար
1973	Երկրպագուն

Նկարիչ

Տարեթիւ	Ֆիլմ
2013	Շան դրախտ
2010	Смерть в пенсне, или Наш Чехов
2008	Հայրեր եւ որդիներ
1986	Սեւ աչեր
1983	Առանց վկաների
1982	Ընտրեալները
1981	Հարազատները
1979	Մի քանի օր Ի. Ի. Օպլոմովի կեանքից
1978	Սիբիրիատա
1978	Հինգ երեկոյ
1975	Սիրոյ ստրկուհին
1975	Մարդկային մայրերին
1974	Օտարների մէջ իւրային, իւրայինների մէջ օտար

Արտաքին յղումներ

• Ալեքսանդր Ադաբաշյանի մասին kino-teatr.ru կայքում (ռուս.)
• «Александр Адабашьян на сайте журнала «Сеанс»»։ seance.ru։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-02-26-ին։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ Փետրուարի 24  (ռուս.)
• «Александр Адабашьян в гостях у Фёклы Толстой и Петра Фадеева»։ radiomayak.ru։ 2008-12-29։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-02-26-ին։ արտագրուած է՝ 2013-02-24  (ռուս.)
• «Александр Адабашьян»։ Архив редакции журнала «Искусство кино»։ km.ru։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-02-26-ին։ արտագրուած է՝ 2013-02-24  (ռուս.)