Թիթանիք

Թիթանիք, կամ Թայթանիք (անգլերէն՝ Titanic), անգլիական անդրատլանտեան շոգենաւ, «Օլիմփիք» (Olympic-class ocean liners) դասի երկրորդ նաւը։ Կառուցուեր է Պելֆասթի մէջ «Հարլենտ ընդ Վուլֆ» նաւաշինարանում 1909-1912 թուականներուն «Ուայթ Սթար Լայն» նաւարկային ընկերութեան պատուէրով։ Շահագործումը սկսելու պահուն կը հանդիսանար աշխարհի ամէնամեծ նաւը. անոր ջրատարողութիւնը կը գերազանցէր «Օլիմփիք» երկուորեակ-նաւին 243 թոնով եւ կը կազմէր 52.310 թ.։ 1912 թուականի Ապրիլ 14-ի լոյս 15-ի գիշերը առաջին ուղեւորութեան ժամանակ բախելով սառցալերան՝ խորտակուեցաւ հիւսիսային Ատլանտեանի մէջ։

Շարժիչ

«Թիթանիք»ի ուժային սարքաւորումը կազմուած էր երկու խումբ քառագլան եռածաւալ (steam engine) շոգեմեքենաներէ, որոնք տեղակայուած էին նաւամբարի տասնմէկերորդ հատուածի մասի վրայ եւ տասներկրորդ հատուածի մասի վրայ գտնուող ցած ճնշման շոգեջրանիւէն։ 12 մեթր բարձրութիւն ունեցող շոգեմեքենաները կը դարձնէին երկու եզրային պտուտակները^[1], իսկ (turbine) ջրանիւը՝ մէջտեղինը։

Շոգեմեքենաներու եւ ջրանիւի, քեղիկոնի (turbine) միաժամանակեայ գործածումը ընթացքի յարաբերական բարձր արագութեան ժամանակ կը պաշտպանէր ուժեղ ցնցումներէն։ Առաջին անգամ «Ուայթ Սթար Լայն»ը նման համակարգ կիրառեր է «Լաուրենտիք» նաւի վրայ 1908 թուականին^[2]: Ատոր հետ մէկտեղ «Թիթանիք»ը յագեցած էր 100 (volt) վոլտ (հայերէնով կը գրենք վոլտ) լարման հոսանք արտադրող չորս օժանդակ ելեկտրածին գործիքներով կամ արտակազմիչներով, այսինքն՝ (generators), որոնցմէ իւրաքանչիւրը ունէր 400 հազար ուաթ հզօրութիւն։ Ելեկտրաէներկիայի այս չորս գլխաւոր աղբիւրներու կողքին շոգետախտակամածի հատուածի մասի վերեւը տեղադրուած էին եւս երկու ելեկտրածին գործիքներ կամ արտակազմիչներ այսինքն՝ (generators) իւրաքանչիւրը 30 հազար ուաթ հզօրութեամբ^[3]: «Թիթանիք»ի ուժային սարքաւորումներու բոլոր տարրերը իրենց ծաւալներու եւ զանգուածներու (օրինակ՝ մխոցային շարժիչը կը կշռէր 720 թոն) պատճառով ամրացուած էին պողպատեայ սալերու^[4]:

Ջրանիւի, քեղիկոնի (turbine), շոգեմեքենաներու, ելեկտրածին գործիքներու կամ արտակազմիչներու այսինքն՝ (generators) եւ օժանդակ (mechanism) մեքենականութիւններու համար գոլորշի կ'արտադրեն 48,5 թոն ծաւալով 24 երկհոսք կաթսաներ եւ հինգ միահոսք կաթսաներ^[5]: Իւրաքանչյուր կաթսայի տրամագիծը կը կազմէր 4,79 մեթր, երկհոսք կաթսաներու երկարութիւնը կը հասնէր 6,08 մեթրի, միահոսքերինը՝ 3.57 մեթրի։ Իւրաքանչիւր երկծաւալ կաթսայ ունէր վեցական հնոց, իսկ միածաւալը՝ երեքական։ Ատոնք կ'աշխատէին բնական ձգողութեամբ, իսկ կրակակալներու տակ օդ մղող օդափոխիչները կը բարձրացնէին անոր արդիւնաւէտութիւնը^[3]: Կաթսայանոցները կը զբաղեցնէին նաւամբարի հինգերորդէն մինչեւ տասներորդ հատուածամասերը։ Ուժային սարքաւորումներու համակարգը գործարկելու համար մէկ օրուան մէջ կը պահանջուէր գրեթէ 610 թոն ածուխ^[6]: «Թիթանիք»ի կաթսայանոցներուն մէջ իւրաքանչիւր հերթափոխին կ'աշխատէին աւելի քան 100 հնոցապաններ, որոնք ածուխը կը մատակարարէին ձեռքով եւ կը սպասարկէին 159 հնոցներ։

Ջուրի գոլորշին կաթսաներէն երկու գլխաւոր 53 սմ. տրամագիծով շոգեխողովակներով կ'անցնէր շոգեզտիչներ, ուր անոնցմէ կը զատուէին կարծր մասնիկներն ու կաթիլային խոնաւութիւնը^[7]: Շոգեմեքենայի առաջին՝ 1,3 մեթր տրամագիծով գլան գոլորշին 201°С ջերմաստիճանով կը հասնէր 151 տ/մ² ճնշման տակ։ Գոլորշին գլանի մէջ ընդարձակուելէն եւ վերեւ ու ներքեւ տեղաշարժուելէն յետոյ «կը թուլանար»՝ գլանէն դուրս գալով 55 տ/մ² ճնշմամբ եւ 161°С ջերմաստիճանով։ Այնուհետեւ կ'ուղղուէր 2,13 մեթր տրամագիծով միջին ճնշման գլան։ Այստեղ գործընթացը կը կրկնուէր եւ գոլորշին 17տ/մ² ճնշմամբ կ'անցնէր երկու ցած ճնշման 2,43 մ. տրամագիծով գլաններ։ Պտոյտներու 75-ի հասնող յաճախականութեամբ մէկ մեքենան կ'օգտագործէր մինչեւ 2,8 տ/ր գոլորշի^[1]: Շոգեմեքենաներէն դուրս գալու պահուն գոլորշին ունէր 6,33տ/մ² ճնշում եւ 87°С ջերմաստիճան^[8]: Այդ վիճակով ան մուտք կը գործէր ցած ճնշման շոգեջրանիւին (turbine), որուն գլանային միջաշաւիղի թաւալանիւի (rotor) տրամագիծը կը կազմէր 3,7 մ., իսկ զանգուածը՝ մօտաւորապէս 131 տ.։ «Թիթանիք»ի շոգեջրանիւը (turbine) օժտուած էր 16 հազար ձի հզօրութեամբ եւ ընթացքի ժամանակ կը կատարէր միջինը 165-190 պտ/վայրկեան։ Շոգեջրանիւի (turbine) մշակուած շոգին կը մտնէր նաւակողերու երկու շոգեխտարարներու մէջ։ Այդտեղ գոլորշին կ'անցնէր խողովակներու կողքով, որոնցմով պտոյտ կը կատարէր ծովային պաղ ջուրը։ Այդպիսով, պաղ խողովակներու վերեւը սառելով կը խտանար եւ քաղցրահամ ջուրը կաթիլներով կը հոսէր խտացուցիչի հիմնամաս, ուրկէ ալ ջրհանի կամ օդահաններու (pump) օգնութեամբ, խողովակաշարերու համակարգով, ջրահաւաք հեղուկամբարներով եւ զտիչներով, զայն մաքրելով իւղերէն, հրաթեփէն եւ կարծր մասնիկներէն, ետ կ'երթար կաթսաներ^[9] նախապէս մակերեսային ջեռուցիչի մէջ տաքցած խողովակներէն, որոնք մշակուած գոլորշին բաց կը ձգեն ելեկտրածին գործիքները կամ արտակազմիչները, այսինքն՝ (generators) ^[10]: Այս երկու հիմնական բաշխիչներու հետ մէկտեղ գոլորշին կը մղուէր նաեւ դէպի օժանդակ մեքենականութիւններ, այդ թուով՝ ջրհաններ ու ելեկտրածին գործիքներ^[3]:

Իւրաքանչիւր շարժիչ կը միանար թիապտուտակի մէկ սռնակի (shaft)։ Շարժիչի չորս ծնկաւոր սռնակներէն իւրաքանչիւրը կը կշռէր 118 թոն^[7]: Կեդրոնական քառաթեւ պտուտակի տրամագիծը կը կազմէր 5,2 մ., իսկ երկու եզրային եռաթեւերինը՝ 7,2 մ.։ Լրիւ ընթացքի ժամանակ կեդրոնական պտուտակը կը պտտէր 180 պտ/ր-ում, իսկ արտաքինները՝ 80 պտ/ր-ուն^[5]: Պտուտակներու թեւերը պատրաստուած էին պղինձի եւ մանգանի համաձուլուածքէն։ Նաւի ողջ ուժային սարքաւորման համակարգը օժտուած էր 55 հազար ձիաուժ հզօրութեամբ^[11]:

Փրկամակոյկներ

«Թիթանիք»ի վրայ կար 20 փրկամակոյկ՝ նաւահեծաններով կախուած 16 վեցթիանի փայտեայ մակոյկ եւ 4 փայտեայ յատակով եւ առագաստաւոր չորս թիակով ծալովի մակոյկ։ 16-էն 14 մակոյկներու վրայ կարող էին տեղաւորուիլ 65 մարդ։ Նաւապետի կամրջակէն առաջին մակոյկներուն ամրացուած էին շրջուած երեսի վրայ «հերթապահ» մակոյկներ՝ 40 մարդ տարողութեամբ։ Ատոնք նախատեսուած էին արտակարգ դէպքերու համար (օրինակ՝ երբ ջուրի մէջ մարդ յայտնուէր)։ Ծալովի փրկամակոյկներու իւրաքանչիւրը հաշուարկուած էին 47 մարդու համար։ Մակոյկներու ընդհանուր տարողութիւնը 1178 մարդ էր այն պարագային, երբ շոգենաւը նախատեսուած էր 2556 ուղեւորի եւ անձնակազմի 908 անդամի համար^[12]: Այդ ժամանակուան անգլիական ծովագնացութեան օրէնսգրքի համաձայն, նաւուն վրայ մակոյկներու քանակը կը համապատասխանէր ոչ թէ նաւուն վրայ մարդկանց քանակին, այլ նաւու զանգուածին։ Այդ օրէնսգիրքը կազմուեր էր 1894 թուականին եւ կը սահմանէր, որ բոլոր աւելի քան 10 թոն զանգուած ունեցող (այդ ժամանակ ամէնախոշոր) նաւերու վրայ պէտք է ըլլայ նաւահեծաններէն կախուած 16-էն ոչ պակաս փրկամակոյկ։ Յետագային կառուցուեցան 10.000 թոն քանի մը անգամ գերազանցող զանգուած ունեցող նաւեր, սակայն ատոնց փրկամակոյկներով յագեցուածութեան՝ առեւտուրի նախարարութեան պահանջները մնացին նոյնը։

Փրկամակոյկները պատրաստուեր էին նոյն «Հարլենտ էնտ Վուլֆ» նաւաշինարանի մէջ, «Թիթանիքի» կառուցման ժամանակ։ Փայտէ մակոյկներու իրանը պատրաստուած էին սոճու տախտակներէն, ողնացռուկները՝ կաղնիէ, իսկ ողնափայտն ու ղեկի լողաթեւերը՝ ծփիէն: 65 տեղնոց մակոյկի երկարութիւնը 9,5 մեթր էր, լայնութիւնը՝ 2,7 մեթր։ «Հերթապահ» մակոյկները ունէին 7,5 մեթր երկարութիւն^[13]: Ծալովի մակոյկները կազմուած էին ամբողջական տախտակէ յատակով եւ առագաստային նաւակողերով, որոնք անհրաժեշտութեան պարագային կը քանդուէին։

Ոչ շարժական չորսական փրկամակոյկներ տեղակայուած էին վերին (նաւակային) տախտակամածի առաջնային եւ նաւախելի այսինքն՝ նաւի ետեւի մասի հատուածներուն մէջ։ Ատոնք թուագրուած էին առաջնամասէն նաւախելի այսինքն՝ նաւի ետեւի մասի ուղղութեամբ, ձախ կողմի վրայ զոյգերը, աջ կողմի վրայ՝ կենտերը: Բոլոր ոչ շարժական փրկամակոյկները իրանով ամրակցուած էին նաւահեծաններուն եւ բացառութեամբ «հերթապահ» մակոյկներու, կը պահուէին կպրլաթով կամ մոմլաթով (tarpaulin) ծածկուած փայտէ կառոյցի հատուածներուն մէջ^[14]: Ծալուող փրկամակոյկները նշուած էին լատինական A, B, C եւ D տառերով^[14]: Երկու ծալովի փրկամակոյկ կը պահուէին կամրջակի կողքի նաւահեծաններուն մօտ, «հերթապահ» մակոյկներու կողքին, միւս երկուքը՝ սպայական նաւախուցերու տանիքներուն վրայ։ Վերջինները շատ դժուար էր իջեցնել եւ նախապատրաստել ջուր իջեցնելուն, քանի որ ատոնք ծանր էին եւ ձեռքով կը տեղաշարժուէին^[15]:

«Թիթանիքի» վրայ նաւահեծանները տեղադրեր էր շուէտական «The Welin Davit and Engineering» ընկերութիւնը. այդ ժամանակ ատոնք մակոյկները ջուր իջեցնելու ամէնէն առաջաւոր սարքաւորումներն էին^[16]: Առաջին փրկամակոյկը իջեցնելէն յետոյ ատոնք կրնային հակերես դարձնել (այսինք՝ հակառակ երեսը դարձնել) նաւակային տախտակամածի կողմը եւ այնտեղէն վերցնել միւս մակոյկները^[17]: «Թիթանիք»ի սկզբնական նախագիծով նախատեսուած էր 48 փրկամակոյկի տեղաւորումը նաւուն վրայ, սակայն նաւի սեփականատէրերը պնդեցին, որ ատոնց թիւը կրճատուի մինչեւ 20^[16]:

Հայազգի ուղևորներ

«Թիթանիք»ի մէջ եղած են 6 հայ, որոնցմէ փրկուած են երկուքը.

Օրսէն Սիրայանեան
Նշան Գրիգորեան, փրկուած է
Սարգիս Մարտիրոսեան
Դաւիթ Վարդանեան, փրկուած է
Յարութիւն (Օրթին) Զաքարեան
Մ. Տեր Զաքարեան

Պատկերներ

Նաւաբեկութեան վայրը
Նաւակով փրկուողները
Նաւի գծագրողը եւ նաւաբեկութեան զոհերէն մէկը՝ Թոմաս Էնտրիւզ
Նաւապետ Էտուարտ Սմիթը
Թիթանիքի մահը
Թիթանիքի կործանումը
Նաւի բախումը սառցալերան
Թիթանիքի բեկորները յայտնաբերած Ռոպերթ Պալլարտը
Նաւի համեմատաբար խորտակումը
Նաւի հատուած այսօր
Նաւի քիթը

Ընթերցանութիւն

Ballard Robert D. (1987)։ The Discovery of the Titanic։ New York: Warner Books։ ISBN 978-0-446-51385-2
Barczewski Stephanie (2006)։ Titanic: A Night Remembered։ London: Hambledon Continuum։ ISBN 978-1-85285-500-0
Barratt Nick (2009)։ Lost Voices From the Titanic: The Definitive Oral History։ London: Random House։ ISBN 978-1-84809-151-1
Bartlett W. B. (2011)։ Titanic: 9 Hours to Hell, the Survivors' Story։ Stroud, Gloucestershire: Amberley Publishing։ ISBN 978-1-4456-0482-4
Beveridge Bruce, Hall Steve (2004)։ Olympic & Titanic: The Truth Behind the Conspiracy։ Haverford, Pennsylvania: Infinity Publishing։ ISBN 978-0-7414-1949-1։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 May 2024-ին։ արտագրուած է՝ 15 October 2020
Beveridge Bruce (2008)։ Titanic—The Ship Magnificent Volume One: Design & Construction։ Stroud: The History Press։ ISBN 978-0-7524-4606-6
Beveridge Bruce, Hall Steve (2011)։ «Description of the ship»։ in Halpern Samuel։ Report into the Loss of the SS Titanic: A Centennial Reappraisal։ Stroud, UK: The History Press։ ISBN 978-0-7524-6210-3
Brewster Hugh, Coulter Laurie (1998)։ 882½ Amazing Answers to your Questions about the Titanic։ Madison Press Book։ ISBN 978-0-590-18730-5
Butler Daniel Allen (1998)։ Unsinkable: the full story of the RMS Titanic։ Mechanicsburg, PA: Stackpole Books։ ISBN 978-0-8117-1814-1
Butler Daniel Allen (2002) [1998]։ Unsinkable: the full story of the RMS Titanic։ USA: Da Capo Press։ ISBN 978-0-306-81110-4
Chernow Ron (2010)։ The House of Morgan: An American Banking Dynasty and the Rise of Modern Finance։ New York: Grove Press։ ISBN 978-0-8021-4465-2։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 May 2024-ին։ արտագրուած է՝ 15 October 2020
Chirnside Mark (2004)։ The Olympic-class Ships: Olympic, Titanic, Britannic։ Stroud, England: Tempus։ ISBN 978-0-7524-2868-0։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 May 2024-ին։ արտագրուած է՝ 15 October 2020
Crosbie Duncan, Mortimer Sheila (2006)։ Titanic: The Ship of Dreams։ New York, NY: Orchard Books։ ISBN 978-0-439-89995-6
Eaton John P., Haas Charles A. (1987)։ Titanic: Destination Disaster: The Legends and the Reality։ Wellingborough, UK: Patrick Stephens։ ISBN 978-0-00-732164-3
Eaton John P., Haas Charles A. (1994)։ Titanic: Triumph and Tragedy։ Wellingborough, UK: Patrick Stephens։ ISBN 978-1-85260-493-6
Eaton John P., Haas Charles A. (1995)։ Titanic: Triumph and Tragedy։ New York: W.W. Norton & Company։ ISBN 978-0-393-03697-8
Gill Anton (2010)։ Titanic : the real story of the construction of the world's most famous ship։ Channel 4 Books։ ISBN 978-1-905026-71-5
Halpern Samuel (2011)։ «Account of the Ship's Journey Across the Atlantic»։ in Halpern Samuel։ Report into the Loss of the SS Titanic: A Centennial Reappraisal։ Stroud, UK: The History Press։ ISBN 978-0-7524-6210-3
Halpern Samuel, Weeks Charles (2011)։ «Description of the Damage to the Ship»։ in Halpern Samuel։ Report into the Loss of the SS Titanic: A Centennial Reappraisal։ Stroud, UK: The History Press։ ISBN 978-0-7524-6210-3
Heyer Paul (2012)։ Titanic Century: Media, Myth, and the Making of a Cultural Icon։ Santa Barbara, CA: ABC-CLIO։ ISBN 978-0-313-39815-5
Howells Richard (1999)։ The Myth of the Titanic։ United Kingdom: MacMillan Press։ ISBN 978-0-333-72597-9
Hutchings David F., de Kerbrech Richard P. (2011)։ RMS Titanic 1909–12 (Olympic Class): Owners' Workshop Manual։ Sparkford, Yeovil: Haynes։ ISBN 978-1-84425-662-4
Landau Elaine (2001)։ Heroine of the Titanic: The Real Unsinkable Molly Brown։ Houghton Mifflin Harcourt։ էջեր 22–23։ ISBN 978-0-395-93912-3։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 23 May 2024-ին։ արտագրուած է՝ 15 October 2020
Lord Walter (1976)։ A Night to Remember։ London: Penguin Books։ ISBN 978-0-14-004757-8
Lord Walter (1997) [1955]։ A Night to Remember (3rd հրտրկթն․)։ New York: Henry Holt and Company։ ISBN 978-0-553-27827-9
Lord Walter (2005) [1955]։ A Night to Remember։ New York: St. Martin's Griffin։ ISBN 978-0-8050-7764-3
Lynch Don (1992)։ Titanic: An Illustrated History։ New York: Hyperion։ ISBN 978-1-56282-918-6
Maniera Leyla (2003)։ Christie's Century of Teddy Bears։ London: Pavilion։ ISBN 978-1-86205-595-7
McCarty Jennifer Hooper, Foecke Tim (2012) [2008]։ What Really Sank The Titanic – New Forensic Evidence։ New York: Citadel։ ISBN 978-0-8065-2895-3
McCluskie Tom (1998)։ Anatomy of the Titanic։ London: PRC Publishing։ ISBN 978-1-85648-482-4
Merideth Lee W. (2003)։ 1912 Facts About Titanic։ Sunnyvale, CA: Rocklin Press։ ISBN 978-0-9626237-9-0
Mowbray Jay Henry (1912)։ Sinking of the Titanic։ Harrisburg, PA: The Minter Company։ OCLC 9176732
Parisi Paula (1998)։ Titanic and the Making of James Cameron։ New York: Newmarket Press։ ISBN 978-1-55704-364-1
Piouffre Gérard (2009)։ Le Titanic ne répond plus (ֆրանսերեն)։ Larousse։ ISBN 978-2-263-02799-4
Rasor Eugene L. (2001)։ The Titanic: historiography and annotated bibliography։ Westport, CT: Greenwood Publishing Group։ ISBN 978-0-313-31215-1
Spignesi Stephen J. (1998)։ The Complete Titanic: From the Ship's Earliest Blueprints to the Epic Film։ Secaucus, New Jersey: Birch Lane Press։ ISBN 978-1-55972-483-8
Spignesi Stephen J. (2012)։ The Titanic For Dummies։ Hoboken, NJ: John Wiley & Sons։ ISBN 978-1-118-20651-5
Verhoeven John D. (2007)։ Steel Metallurgy for the Non-Metallurgist։ Materials Park, OH: ASM International։ ISBN 978-0-87170-858-8
Ward Greg (2012)։ The Rough Guide to the Titanic։ London: Rough Guides Ltd։ ISBN 978-1-4053-8699-9

Յօդուածներ

Broad William J. (8 April 1997)։ «Toppling Theories, Scientists Find 6 Slits, Not Big Gash, Sank Titanic»։ The New York Times։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 31 August 2020-ին։ արտագրուած է՝ 5 November 2011
Broad William J. (15 April 2008)։ «In Weak Rivets, a Possible Key to Titanic's Doom»։ The New York Times։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 31 August 2020-ին։ արտագրուած է՝ 13 March 2012
Canfield Clarke (8 March 2012)։ «Full Titanic site mapped for 1st time»։ The Associated Press։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2 January 2013-ին։ արտագրուած է՝ 9 March 2012
Felkins, Katherine; Leighly, HP; Jankovic, A (1998), «The Royal Mail Ship Titanic: Did a Metallurgical Failure Cause a Night to Remember?», JOM 50 (1): 12–18, doi:10.1007/s11837-998-0062-7, http://www.tms.org/pubs/journals/jom/9801/felkins-9801.html, վերցված է 10 January 2015
Foecke Tim (26 September 2008)։ «What really sank the Titanic?»։ Materials Today (Elsevier) 11 (10): 48։ ISSN 1369-7021։ doi:10.1016/s1369-7021(08)70224-4։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 31 August 2020-ին։ արտագրուած է՝ 4 March 2012
Ryan Paul R. (Winter 1985–1986)։ «The Titanic Tale»։ Oceanus 4 (28)
«New Titanic Belfast complex opens»։ BBC News։ 31 March 2012։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 6 January 2021-ին։ արտագրուած է՝ 9 April 2012
«Is this the last chance to see the Titanic?»։ BBC News։ 2 October 2018։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 6 January 2021-ին։ արտագրուած է՝ 9 January 2020

Հետազօտութիւններ

«Report on the Loss of the "Titanic." (s.s.)»։ British Wreck Commissioner's Inquiry, Final Report (Watertight Compartments)։ 30 July 1912։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 January 2014-ին։ արտագրուած է՝ 14 April 2012
Mersey Lord (1999) [1912]։ The Loss of the Titanic, 1912։ The Stationery Office։ ISBN 978-0-11-702403-8

Արտաքին յղումներ

RMS Titanic, Inc, exclusive steward of RMS Titanic
Titanic Historical Society
Collection of Marconigram radio messages related to the Titanic Archived 25 January 2016 at the Wayback Machine.
New York Times coverage of the Titanic
"Titanic in Black and White" at Library of Virginia
Ruhlow Tina (December 2020)։ «50 Images From The Titanic You Have To See To Believe»։ Reference.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 26 December 2020-ին
Titanic Footage and Survivors Interviews Եություպի վրայ
Titanic Footage: Leaving Belfast – British Pathé Եություպի վրայ
References to the Titanic in European Historic Newspapers
Rare Postcard from the Titanic
RMS Titanic: Fascinating Engineering Facts Եություպի վրայ – Professor William S. Hammack

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 Широков, 2012, էջ 61
↑ Gill, 2010, էջ 120
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Губачек, 2000, էջ 63
↑ Губачек, 2000, էջ 58
↑ ^5,0 ^5,1 Gill, 2010, էջ 126
↑ Butler, 1998, էջ 10
↑ ^7,0 ^7,1 Широков, 2012, էջ 59
↑ Широков, 2012, էջ 62
↑ Hutchings, 2011, էջ 96
↑ Широков, 2012, էջ 64
↑ Губачек, 2000, էջ 56
↑ Hutchings, 2011, էջ 112
↑ Манштейн, 2013, էջ 51
↑ ^14,0 ^14,1 Lord, 1976, էջ 59
↑ Bartlett, 2011, էջ 123
↑ ^16,0 ^16,1 Манштейн, 2013, էջ 54
↑ Chirnside, 2004, էջ 26

[Широков—2012——61-1] 1,0 ^1,1 Широков, 2012, էջ 61

[Gill—2010——120-2] Gill, 2010, էջ 120

[Губачек—2000——63-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Губачек, 2000, էջ 63

[Губачек—2000——58-4] Губачек, 2000, էջ 58

[Gill—2010——126-5] 5,0 ^5,1 Gill, 2010, էջ 126

[Butler—1998——10-6] Butler, 1998, էջ 10

[Широков—2012——59-7] 7,0 ^7,1 Широков, 2012, էջ 59

[Широков—2012——62-8] Широков, 2012, էջ 62

[Hutchings—2011——96-9] Hutchings, 2011, էջ 96

[Широков—2012——64-10] Широков, 2012, էջ 64

[Губачек—2000——56-11] Губачек, 2000, էջ 56

[Hutchings—2011——112-12] Hutchings, 2011, էջ 112

[Манштейн—2013——51-13] Манштейн, 2013, էջ 51

[Lord—1976——59-14] 14,0 ^14,1 Lord, 1976, էջ 59

[Bartlett—2011——123-15] Bartlett, 2011, էջ 123

[Манштейн—2013——54-16] 16,0 ^16,1 Манштейн, 2013, էջ 54

[Chirnside—2004——26-17] Chirnside, 2004, էջ 26

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]